La afrika medicino, mirige efika

Yvette Parès estis diplomita en la fako bakteriologio kaj serologio en la Universitato de Liono en Francio, poste ŝi dediĉis sin al laboratoria esplorado kaj doktoriĝis pri mikrobiologio. Poste ŝi akiris medicinan diplomon kun la celo kombini siajn bakteriologiajn studojn kun la praktika kuracado de pacientoj, ĉar ŝin frapis la grandega distanco inter sciencistoj, laborantaj en laboratorioj, kaj ĝeneralaj kuracistoj, kiuj devas peri la medicinon al realaj homoj.

Delonge Yvette deziris ekkoni Afrikon, kaj en oktobro 1960 posteno en la Scienca Fakultato de Dakaro, en Senegalo, fariĝis vaka, tiel disponigante al ŝi eblon, salajrate, sperti esploradon en Afriko. En 1968 alvenis neanticipita oportuno: en la Universitato de Dakaro (kie Yvette poste fariĝis profesoro) la medicindirektoro proponis al ŝi, ke ŝi esploradu lepron. Tiutempe oni sciis, ke lepron kaŭzas la bacilo Mycobacterium leprae, sed ĝis tiam neniu sukcesis kultivi tiun bacilon en laboratorio, por ebligi detalajn studojn pri ĝi kaj precipe por ebligi eksperimentojn, celantajn nuligi ĝian kreskantan reziston al antibiotikoj, kaj, pli grave, efektivigi ian vakcinon, kiu protektos la homojn kontraŭ lepro. La vakcino ne efektiviĝis, sed longa pena eksperimentado, fine, ja ebligis trovi nutromedion por laboratorie kultivadi la bakterion.

Kvankam antibiotikoj trovataj aŭ sintezataj en la okcidentaj landoj povis iom efiki kontraŭ la lepra bacilo, ilia kosto, kaj nedezirindaj flankefikoj, dezirindigis trovi novan medikamenton, por kontraŭbatali lepron. Ĉu eble inter la indiĝena flaŭro afrika, ankoraŭ preskaŭ tute ne studita de medicinaj specialistoj, troveblas natura antibiotiko, kapabla inhibi kaj detrui la bacilon? Almenaŭ por Senegalo, kie lepro estis abundega, tia trovo estus kvazaŭ di-sendita miraklo.

Sed necesus ekzameni detale centmilojn da indiĝenaj vegetaĵoj afrikaj – herkula tasko, neebla por malgranda medicina fakultato de universitato. Ĉu neniu antaŭ nun akiris spertojn pri la karaktero de medikamentoj, bazitaj sur afrikaj kreskaĵoj? Nu jes, kvankam sciencistoj okcidentlandaj ne emis konsideri ilin: la tradiciajn medicinistojn de Afriko.

Laŭ la kutima vidpunkto en Okcidento, tradiciaj medicinistoj afrikaj estis rigardataj kiel ŝamanoj, sorĉistoj, eĉ ĉarlatanoj, kiuj kunmiksis superstiĉojn, religiajn tradiciojn, trancojn, esoterajn ritojn kaj plantaĵojn, do apenaŭ sciencistoj raciaj kaj fidindaj. Ĉu tiu okcidentlanda antaŭjuĝo estas prava? Yvette Parès decidis, ke, se ekzistas ia ajn espero trovi fideblajn informojn pri la medikamentefika karaktero de la indiĝena flaŭro, necesos trovi neĉarlatanan, tradician specialiston, kapablan (kaj volantan) inici ŝin en la misterojn de la medikamenta uzado de afrikaj plantoj.

Tian specialiston ŝi fine trovis. Li, tamen, multe malsimilis la okcidentulan karikaturon de indiĝena kuracsorĉisto. Li akceptis inici ŝin en la tradician kuracarton, avertante, ke ŝi devos multege studi kaj praktikadi por trovi efikaĵojn kaj ilin pretigi por praktika uzado. Certaj partoj de difinitaj plantoj kapablas influi febron, helpi vundojn resaniĝi, mildigi dolorojn ktp. Tamen necesas ne nur trovi, sed ankaŭ prilabori tiujn plantaĵojn, por ekstrakti la efikaĵojn, kaj, tre grave, profunde studi la dozologion, propran al ĉiu individua medikamentaĵo. Tasko multjara, kaj provado de la efikoj de diversaj medikamentaĵoj je lepruloj en la reala vivo, ne nur en la laboratorioj, estus nefacila, se eĉ teorie ebla.

Lepruloj abundis, sed ĉu iuj el ili akceptus esti prieksperimentataj per afrikplantaj derivaĵoj kaj ekstraktaĵoj? Manpleneto troviĝis, sed kie fari la praktikan provadon? Necesas konstante akiri specifajn plantojn, ilin prilabori (longedaŭra kaj ofte delikata tasko), loĝigi la pacientojn, kaj, tre grave, iel eviti atakadon fare de najbaraj homoj, kiuj timegas la apudeston de lepruloj.

Post kelkaj malsukcesoj, loko troviĝis. Kompreneble, mankis elektro, akvoprovizo (escepte de kelkaj malnovaj putoj), transportiloj, komunikiloj; kaj la trovitaj loĝejoj estis malnovaj, riparendaj, por ebligi ilian uzadon. Ke mankis ankaŭ mono kaj oficialaj permesoj, estis neeviteble. Tamen Yvette Parès kun la specialisto pri indiĝenaj medikamentaĵoj kaj grupeto da lepruloj entreprenis establi kliniketon. Kelkaj lepruloj ankoraŭ estis sufiĉe fortaj por povi helpi al Yvette kaj la specialiston rilate al kuirado, flegado de malsaneguloj, elserĉado de taŭgaj plantoj kaj la malfacila prilaborado de la plantoj por akiri la efikaĵojn el ili.

Dum pasis la jaroj, la kliniketo kreskis, fariĝis grandskala, oficiale nomiĝis la Tradicia Hospitalo de Keur Massar. Tri-kvar aliaj terapiistoj aliĝis al la specialistaro. En 1994 elektraj dratoj atingis la hospitalon, en 1995 telefoninstalaĵo ebliĝis, en 1996 eĉ fluanta akvo alvenis. Kaj iom post iom akiriĝis kelkaj veturiloj. En 2000 okazis la dudeka datreveno de la establiĝo de la kliniketo.

Intertempe aidoso fariĝis la ĉefa sanproblemo. Kaj rekomenciĝis la strebo trovi kuracmedikamentaĵojn indiĝenajn. Kiel ni ĉiuj scias, ĝis nun neniu trovis veran solvon por la aidosa pandemio.

La ĉi tie pridiskutata libro estas kroniko pri la laboroj de Yvette Parès, la problemoj, kiujn ŝi renkontis, la provoj solvi tiujn problemojn. Kiam mi unue vidis la libron, kies koloroplena kovrilbildo tre mallogis min, mi preskaŭ ektimis legi ĝin. Sed komencinte la legadon, mi trovis klaran kaj, eble surprize, literature bonkvalitan kronikon, kies neformala stilo kaj humana karaktero multe entuziasmigis min. Libro pensiga.

Donald Broadribb

La verko temas pri travivaĵoj de celkonscia franca virino, kiu kreas historion en Afriko. La biografio de Yvette Parès enplektiĝas kun la tradicia hospitalo en Keur Massar en Senegalio, okcidentafrika lando. Estante bakteriologo kaj kuracisto, ŝi pasigis plejparton de sia vivo en la universitato de Dakaro, Senegalio. La universitato de Dakaro allogis multajn francajn intelektulojn por esplori, eluzi la naturajn rimedojn fueli la kreskantan ekonomion, ĉar Senegalio estas ekskolonio de Francio. Yvette Parès, bonkora kaj entuziasma, iris al Dakaro kaj esploris pri bakteriologio, ekz. identigon de la mikrobo kiu povas apartigi oron el mineraloj kaj kultivi la lepran bakterion. Ŝi poste studis medicinon sed ŝia soifo pelis ŝin al la afrika tradicia medicino. Ŝi strebis eltrovi kaj konvinki la afrikajn fakulojn pri la tradicia medicino lukti kontraŭ epidemioj, lepro kaj eĉ aidoso, dependante de lokaj tradiciaj scioj. Ŝi fondis la hospitalon en Keur Massar apud Dakaro.
La hospitalo kreskis kun ĉiutagaj problemoj. La dudek-jara senĉesa servo, ekde 1980, altiras la atenton de la tuta mondo al Keur Massar. Kvankam la laboro estas pozitiva kaj bonfartiga, kritikantoj ne mankas. Oni demandis kial ŝi ne preskribas malnovan medicinon de Eŭropo, ekz. de Avicenna aŭ tiatempan, kaj servas la eŭropanojn? La senegaliaj kuracistoj trejnitaj laŭ la okcidenta sistemo daŭre ĝenis ŝin. Ĉiufoje ŝin savis ŝiaj sindediĉo kaj amo al lokaj tradicioj kaj popoloj. Keur Massar, depruntante rimedojn el aliaj landoj, havigas nutran manĝon, taŭgan kvanton da laboro kaj malstreĉan libertempon al pacientoj malriĉaj. Placebo kunigita kun efikaj herboj liveras nekredeble belajn rezultojn. Unufraze, Keur Massar estas sukcesa eksperimento.
Ŝiaj honestaj eldiroj tra la libro ofte amuzas nin. Ekzemple, kiam Yvette Parès estis kondukita de la tradicia kuracisto en la arbaron por kolekti herbojn, ŝi skribadis en la notlibro la nomojn de herboj ktp. Tian notadon mokas la tradicia kuracisto. Ĉar la afrika studento aŭskultas, observas kaj memoras ĉion. La notlibro kaj plumo estas superfluaj al ili!
La problemo en afrika socio estas malraciaj landlimoj kreitaj de eŭropaj landoj. Tiuj landlimoj ne respektas la etendiĝon de iu tribo aŭ lingvo. Unu tribo eble loĝas en diversaj najbaraj landoj kaj unu lando enhavas diversajn tribojn. En Senegalio loĝas pluraj triboj ekz. Wolof, Tukuror, Serer. Kompreneble ĉiu tribo proprietas kelkajn terapiteknikojn. Do, la titolo „Afrika medicino“ ŝajnas al ni iomete troiga ĉar la kurackutimoj en Senegalio mem ne povas speguli la tutan gamon de kontinenta tradicio. La afrika kontinento estas centkvindekoble pli vasta ol Senegalio kaj la tuta loĝantaro en Afriko estas okdekoble pli ol la senegalia. Plue estas granda diverseco en Senegalio mem. La luma punkto estas Yvette Parès, kiu estas motoro en Senegalio por krei apartan departementon de la ŝtato por prizorgi la tradician medicinon. Tio estas la deirpunkto al pli hela estonteco de la afrika medicino. La riveretoj de diversaj partoj de Afriko kunfluu kaj kreu grandan riveron de la tradicia medicino. En tiu direkto la misio de Yvette Parès antaŭenpaŝis.
La ligoj inter la okcidenta/moderna kaj la tradicia medicinoj en evoluintaj landoj jam malaperis. La scienca medicino nun estas ŝtata medicino. La tradiciaj medicinoj en aliaj partoj de la mondo, ĉefe en koloniitaj/evoluantaj landoj orientiĝas alidirekte. Reagante al la neglekto kaj subpremo dum la kolonia epoko, lokaj intelektuloj kaj fremdaj samcelanoj alte taksas la tradiciajn konojn. Aliflanke oni timas, ke al tradiciaj sistemoj estas atribuataj senlimaj kapabloj, do tio eble forrabos la ŝancon de la popolo de evoluantaj landoj aliri al la scienca medicino.
La Esperanta eldono, kun ekzota desegnaĵo sur la kovrilo, testos vian vortprovizon. Leginte la libron ni emas viziti Keur Massar kaj senti la etoson tie. Keur Massar jam estas unu el la ofte vizitataj turistaj lokoj de Senegalio. Bedaŭre en la libro ni ne trovas fotojn, eĉ se nur kelkajn, pri tiu ĉi verŝajne mirinda loko. Interesa verko por ne nur bonfaraj organizaĵanoj sed ankaŭ por pasiva homarano.

P.V. Ranganayakulu