Inter la plej edifaj el la libroj originale verkitaj en Esperanto estas la kvin volumoj de eseoj, kiujn produktis Gaston Waringhien. Unu estas bone konata eĉ inter neesperantistoj, en la planlingva komunumo: Lingvo kaj vivo, la dua volumo. El ili, la tria volumo (Ni kaj Ĝi) traktis religion, la dua kaj kvara (la antaŭe menciita Lingvo kaj vivo kaj 1887 kaj la sekvo) — la lingvon, kaj la unua (Eseoj I, en sia dua eldono rebaptita Beletro sed ne el katedro) kaj ĉi tiu la literaturon, kaj Esperantan kaj neesperantan.
| | Among the most edifying of the books originally written in Esperanto are the five volumes of essays produced by Gaston Waringhien. One of them is well-known even among non-Esperantists in the planned-language community: Language and Life, the second volume. Among them, the third volume (We and It) discusses religion, the second and fourth (the aforementioned Language and life and 1887 and What Followed) the language, and the first (Essays I, in its second edition rebaptized as Belles-lettres but not from a Pulpit) and this one literature, both Esperanto and non-Esperanto.
|
| La enhavon oni apartigas en kvar kategoriojn. La unua estas "Pormemore", kiu traktas diversajn facetojn de la Waringhiena partopreno en la historio de la Esperanta literaturo (lia amikeco kun Kalman Kalocsay; diversstilaj recenzoj liaj de la Romiaj elegioj kaj Taglibro de Goethe, la Plena Gramatiko de li mem kaj Kalocsay, kaj la Infero de Dante en la traduko de Kalocsay; analizo de la soneto "Protesto" de Kalocsay; kaj prelego pri la historio kaj vivo de la Budapeŝta Skolo de Esperanta literaturo).
| | The content is separated into four categories. The first is "For Memory", which discusses various facets of Waringhien's participation in the history of Esperanto literature (his friendship with Kalman Kalocsay; his reviews, in various styles, of the Roman Elegies and Diary of Goethe, the Complete Grammar written by him and Kalocsay, and Dante's Inferno in Kalocsay's translation; an analysis of Kalocsay's sonnet "Protest"; and a lecture on the history and life of the Budapest School of Esperanto literature).
|
| Sekvas "Popolkulture", kiu donas al ni: eseeton pri la distingo inter fabeloj, fabloj kaj proverboj; eseon pri la signifo kaj historio de fabeloj; alian eseon pri la fabloj en Esperanto, kun aparta emfazo je la libro Ezopa saĝo (ne konfuzu kun la similnoma poemo) de Kalocsay; kaj interesa diskuto pri la frazeologio en Esperanto (kun ioma karambolo kun la proverboj).
| | This is followed by "Folk Culture", which gives us: a short essay on the difference between the fairy tale, the fable and proverbs; an essay about the meaning and history of fairy tales; another essay on fables in Esperanto, with special emphasis on the book Wisdom of Aesop (not to be confused with the poem of similar name) by Kalocsay; and an interesting discussion of phraseology in Esperanto (which collides somewhat with the proverbs).
|
| En "Se babili butike" Waringhien parolas pri: la arto traduki poemojn; la rilato inter Zamenhof kaj la fabeloj de Hans Christian Andersen, kaj kiel tio efikis je la frua historio de Esperanto; historio kaj kelkaj klarigoj pri la dumviva tradukplano de Zamenhof; konsiloj al juna poeto pri tio, kiel pluiri ĉe sia tradukado de poemoj en Esperanton; kaj komparo inter la tre frua La liro de la Esperantistoj de Grabowski kaj la unua eldono de la Esperanta Antologio de William Auld.
| | In "Talking Shop" Waringhien speaks about: the art of translating poems; the relationship between Zamenhof and the fairy tales of Hans Christian Andersen, and what effect that had on Esperanto's early history; a history and some explanations about Zamenhof's lifetime translation plan; advice to a young poet on how to continue his translation of poems into Esperanto; and a comparison between the very early The Lyre of the Esperantists by Grabowski and the first edition of William Auld's Esperanto Anthology.
|
| La plej granda parto estas la kvara, "Vizite ĉe la najbaroj", en kiu Waringhien prezentas al ni kelkajn facetojn de la okcidenta literaturo. En "Promeno tra imaga tombejo" li diskutas la historion de la epitafoj, de la helena epoko ĝis nia tempo. "Vergilio kaj la ora tempaĝo" traktas ĉefe la historion de la Kvara Bukoliko de la famekonata romia poeto, kaj ĝia aplikebleco ankaŭ al la poste aperonta Jesuo Kristo. En "Hispanio en la spegulo de la franca teatro" ni lernas, kiel la (jam grandparte forgesitaj) teatraĵoj de Hispanio en la 17a jarcento forte influis la fruajn teatraĵojn de Corneille kaj Molière, kaj en la 18a — tiujn de Beaumarchais kaj Victor Hugo. "Pri la belga literaturo" traktas kelkajn flandrojn kiuj verkis en la franca lingvo: nome Charles de Coster, Emile Verhaeren kaj Maurice Maeterlinck. "Omaĝo al Kipling" rivoluas ĉefe ĉirkaŭ du poemoj omaĝaj al maŝinoj kaj al la homoj, kiuj funkciigas ilin. "Post legado de Faŭsto" montras ian emon malŝati tiun famekonatan teatraĵegon de Goethe, aparte pro ĝia nehomogeneco (Goethe ellaboris la diversajn partojn je malsamaj epokoj en sia vivo, do ne ĉio kongruas kun ĉio alia). "Tri optimistaj poemoj" traktas ... tri optimistajn poemojn de Goethe, Victor Hugo, respektive Robert Browning. "Heine kaj la amo" estas historio de la ĝenerale ne tro sukcesa amohistorio de la konata germanjuda poeto, kiu finis sian vivon kiel ekzilito en Parizo. "Poezio kaj vereco" donas al ni historion de la platona amafero inter Francisko Petrarko kaj Laŭra de Noves. "Renkontoj kun Mikel-anĝelo" prezentas al ni la arton kaj amemon de la granda itala skulptisto kaj poeto. Kaj "Saluton al Bulgario" estas simple salutparolado okaze de Universala Kongreso en Varna.
| | The largest part is the fourth, "Visiting the Neighbors", in which Waringhien introduces to us several vacets of Western literature. In "A Walk Through an Imaginary Graveyard" he discusses the history of epitaphs, from the Greek era to our time. "Virgil and the Golden Age" primarily concerns the history of the Fourth Bucolic by the famous Roman poet, and its applicability to that Jesus Christ who was later to appear. In "Spain in the Mirror of the French Theater" we learn how the (already largely forgotten) plays of Spain in the 17th century strongly influenced the early plans of Corneille and Molière and in the 18th century those of Beaumarchais and Victor Hugo. "On Belgian Literature" treats of several Flemish authors who wrote in French: namely, Charles de Coster, Emile Verhaeren and Maurice Maeterlinck. "Hommage to Kipling" mainly revolves around two poems written in hommage to mashines and to the men who make them work. "After Reading Faust" shows a tendency to dislike Goethe's famous long play, especially for its inhomogeneity (Goethe developed the various parts at different times in his life, so not everything agrees with everything else). "Three Optimistic Poems" gives us ... threee optimistic poems by Goether, Victor Hugo and Robert Browning. "Heine and Love" is a history of the generally not very successful love history of the well-known German-Jewish poet who ended his life as an exile in Paris. "Poetry and Truth" gives us a story of the Platonic love affair between Francisco Petrarch and Laura de Noves. "Meetings with Michel-Angelo" introduces us to the art and love-tendencies of the great Italian sculptor and poet. And "A Greeting to Bulgaria" is simply an opening speech from the World Esperanto Congress in Varna.
|
| Por mi, plej interesa estis tiu eseo pri poemoj de Kipling. Aparte interesa por mi estis la poemo "La filoj de Marta", kiu, se Kipling estus verkinta ĝin dek jarojn pli frue, povus servi kiel inspiro por la romano La tempo-maŝino de H. G. Wells, ĉar ŝajnas al mi ke la Filoj de Maria povus facile fariĝi la Eloj, dum la Filoj de Marta estas la naturaj prapatroj de la Morlokoj (eĉ leginte la poemon, vi tion ne komprenos se vi konas la historion de la Eloj kaj de la Morlokoj en la Wells-a romano nur laŭ la du kinofilmoj).
| | For me, most interesting was the essay about Kipling's poems. Especially interesting for mi was the poem "The Sons of Martha", which, if Kipling had written it ten years earlier, might have served as an inspiration for the novel The Time Machine by H. G. Wells, because it seems to me that the Sons of Mary could easily have become the Eloi, while the Sons of Martha are the natural ancestors of the Morlocks (even after reading the poem you won't understand this if you know the history of the Eloi and the Morlocks in Wells's novel only from the two movies).
|
| Ĉion Waringhien garnas kaj ilustras per specimenoj de la koncernaj poemoj kaj prozaĵoj. Per tio li donas ne nur klarigojn pri la diversaj temoj, kiujn li traktas, sed ankaŭ ilustraĵojn de tiuj temoj.
| | Waringhien garnishes and illustrates everything with samples of the poems and prose-works in question. In doing so he gives not only explanations about the various subjects that he discusses, but also illustrations of those subjects.
|
| Libro entute leginda kaj havinda en la porĉiama libraro.
| | A book that's worth reading and keeping in your permanent library. |
