|
Sekreta taglibro
|
|
Fora reeĥo de la hungara revolucio |  2021 |
Nikolao Gudskov
Sekreta taglibro |  majo 2021 |
La libro havas kvazaŭ du intrigojn. Unu estas pli privata kaj enhavas la evoluon de knabo al plenkreskeco, kun amikoj, interesoj kaj enamiĝoj de junulo ĝis lia surpriza fino sub tute aliaj nomo, laboro kaj amo en alia lando. La dua intrigo estas politika, la aŭtoro priskribas la misfarojn de la stalinismaj sistemoj kaj la ribelon kontraŭ tio, la kruelaĵojn kontraŭ la ribelantoj, la timon kaj kuraĝon de la civitanoj. La lingvaĵo de Modest estas flua, korekta, la frazoj estas mallongaj kaj simplaj. Oni povas facile legi kaj kompreni. Tipe de li estas, ke pri homoj li ĉiam mencias la okulojn trovante plej variajn metaforojn. Aldone li mallonge mencias la haŭton, hararon. Mi ŝatintus, ke la libro havus pli da paĝoj, por ke la homoj en la unua intrigo estu pli individue priskribitaj. Kelkpaĝe mi demandis min, ĉu la aŭtoro forgesis iun homan rilaton sur la vivovojo, kie la protagonisto paŝas antaŭen kaj evoluas lia neevitebla sorto. La tuta graveco de la dua intrigo malkaŝiĝas en la fino. La du intrigoj estas sufiĉe lerte interplektitaj. Avide mi ellegis la libron pli rapide ol mi intencis. Tial dum la lastaj tagoj de la maja sumoo mi legis kelkajn eseojn el la libro Ni kaj Ĝi (de Waringhien kaj Kalocsay). Ankaŭ ili tre plaĉas al mi, kvankam la nivelo de la lingvaĵo postulas pli grandan vortostokon kaj malpli rapidan legadon.
Nebulino
Plia verko pri la iama orienteŭropo |  2021 |
Historio de eŭropa rifuĝanto | Publikigita ĉe 2021 |
Sur la kovrilo de Sekreta taglibro aperas bela foto el Budapeŝto kun moderna turista ŝipeto sur Danubo sub la Ĉenponto kaj kun la novgotika parlamentejo en fona brumo. Surdorse legeblas ke ĝi “estas romano pri la hungara revolucio en 1956”. Tiuj indikoj tamen estas iomete misgvidaj.
Julian Modest – pseŭdonimo de Georgi Miĥalkov – estas bulgaro naskiĝinta en 1952. Li pasigis ok jarojn (1977-1985) en Budapeŝto, edziĝinte al hungara esperantistino. Malgraŭ tio aperas ĉi-romane tre malmultaj informoj pri Budapeŝto, Hungario aŭ la hungaraj eventoj de 1956. (Iom surprize eĉ la hungaraj nomoj aperantaj perdis plimulton de siaj necesaj supersignoj.) Anstataŭe ni trovas nin komence kaj fine en Munkeno, sed plejparte en Bulgario, kun nur mallonga interveno en Viena rifuĝejo.
Ankaŭ la titolo iom misgvidas. Ja aperas sekreta taglibro sur la du komencaj paĝoj kaj en la fina alineo. Tamen ĉi tio tute ne estas taglibra romano sed ordinara rakonto per la tria persono (li-formo) fare de ĉioscia rakontanto, kiu prezentas la infanaĝon kaj precipe junaĝon de bulgaro el vilaĝo. Proksimume la unua triono okazas en bulgaria vilaĝo kaj urbeto, ambaŭ proksimaj al la jugoslavia landlimo, kaj tie rekoneblas la kvieta, ekstertempa etoso konata el multaj rakontoj de Modest. Regas ia kampara idilio, kaj oni tute neniel sentas, ĉu estas 1920 aŭ 1990. Poste oni povas kompreni ke la infanaĝo de la protagonisto Matej efektive okazas dum la Dua Mondmilito, sed el tio senteblas nenio, nek el la dramaj politikaj eventoj de tiu epoko en Bulgario. Nur meze de la verko oni ekscias ke regas diktaturo de komunista reĝimo, sed kio antaŭis ĝin, ne estas klarigate. Eĉ male, en la fina parto la protagonisto asertas al germano ke “En Bulgario ne estis milito – diris Matej. – Bulgaraj soldatoj ne militis ĉe la fronto.” Krome li ŝokiĝas eksciante pri la neniigado de munkenaj “hebreoj”.
Reale Bulgario estis unu el la landoj, kiuj aktive partoprenis ĉe ambaŭ flankoj de la Dua Mondmilito – unue flanke de Germanio konkerante vastajn regionojn de Jugoslavio kaj Grekio, kaj fine post puĉo flanke de Sovetunio kontraŭ la germana armeo en Jugoslavio. Kaj Bulgario ja sendis judojn el la okupitaj teritorioj al germanaj neniigejoj kaj alimaniere persekutis judojn ankaŭ en la propra lando. Mi mencias ĉi tion ne ĉar tio tre gravas al la romano, sed ĉar en orienta Eŭropo hodiaŭ (ankoraŭ aŭ denove) floras falsado de la historio kaj iuloke eĉ leĝaj malpermesoj diri la veron.
Nu, mi revenu al la romano. Post la belaj vilaĝa infanaĝo kaj urbeta adolesko sekvas studentaj jaroj en Sofio, kaj tiam ni jam atingas la fatalan jaron 1956, kaj la rakonto-fadeno fariĝas tre ekscita. Per informoj de la “okcidenteŭropa” radiostacio “Libera Eŭropo” (kiu fakte estis usona, financata de la sekureca servo CIA, do neniel eŭropa) oni ekscias pri la ribelo en Hungario, kaj pro amikeco kun alia studento tre opoziciema Matej iel nevole implikiĝas en provon solidariĝi kun hungaroj. La sekvo fariĝas drama kaj fine kondukas al rifuĝo en Munkeno (dirante tion, mi ne malkaŝas sekreton, ĉar ĝin malkaŝis jam la unua ĉapitro). Intertempe ni ricevas ankaŭ kelkajn ekzemplojn de ĝisosta amikeco, naiva amo kaj diligenta studado de fiziko. Escepte aperas ankaŭ junulino idealisme komunista, sed plejparte oni ne povas erari pri kiu estas bonulo kaj kiu malbonulo.
Ĉe la fino la jam menciita germano foje diras al Matej: “Kuraĝa viro vi estas. Vi fuĝis, vi venis en nekonatan landon.” Fakte Matej tamen tute ne estas kuraĝa heroo, eĉ male, kaj tio estas tre bona trajto de la romano, kiu rakontas la historion de junulo, kiu fariĝas rifuĝanto pli-malpli pro hazardo. Krome ĝi proponas al la leganto ĉarman idilion, ekscitan intrigon kaj la senton de idea justeco. Do jen sufiĉe sukcesa romaneto en klara, naiveta formo. Leganto iom postulema eble povus fojfoje senti ke la rakontmaniero estas eĉ tro klara, kiam la aŭtoro sciigas ion plurfoje en diversaj manieroj. Sed tion oni povas konsideri parto de la ĝenro.