|
La turoj de l' ĉefurbo
|
|
Mauro Nervi: La turoj de l' ĉefurbo |  57, okt. 1979, p. 17-18 |
Surprizo estas la ĝojiga sento, kiu la leganton instigas al avida tralego unue, kaj al medita relegado post ioma konatiĝo kun la aŭtoraj sentoj kaj konceptoj. Surprizo, ke juna, apenaŭ dudekjara poeto tiel majstre regas la lingvon, ke per ĝi li plektas kun mirinda lerto trafe elvokivajn metaforojn, kiuj nin trenas al mondo realaspekta sed videbligita tra la lumnuanca poezilingvo de la poeta volo.
Se la poeto junas, tio ne signifas, ke lia poezilingvo ne maturas. Mauro Nervi plene regas sian metion: li verkas kun altkvalitaj rezultoj, ĉu en la klasika, rimriĉa esperanto, ĉu sur tereno multe pli malfacila, t.e. en la liberversa esprimado de novaj poeziaj valoroj.
Eĉ se la volumon konsistigas ankaŭ prozaj pecoj belstilaj, kiuj plie substrekas la verkistan maturecon de la aŭtoro, la poezia parto ĉefe altiru la atenton de kritikontoj. Sendubas, ke Nervi komforte hejmas kaj en la klasika kaj en la avangarda poeziesprimado. En ĉi lasta, miaopinie, li plene ekspluatas siajn geniajn ecojn de aparte sensiva kaj klera kreanto de sonora poezio, kiu alcentrigas la atenton de la leganto al la unuopa sonvaloro de la vorto kaj de apartaj vortogrupoj, kun malpli akcentita prikonsidero de la rakonta enhavo.
Fakte, kion esprimas liaj poeziaĵoj? Enhave ili transdonas al ni malmulton, sed kvalite, sentelvokive ili peras al la leganto postulema tutan aron da sentoj kaj meditoj, kiuj lin ekkonsciigu pri revoj perditaj: kaj eksas jam miaj revoj / pri nudaj ŝultroj sur pajlkolora strando, / neestonta juneco (Nenaskoto, pĝ 45); pri suferoj delonge korfunde sepultitaj: Mergitaj koŝmaroj silabas obtuze / spasmajn dezirojn; sed en la pugnoj / nur koto amara. (Nur koto amara, pĝ 49); pri sopiroj apenaŭ ekperceptitaj: Navigi plu / tra via larĝa frunto, / laŭ la mildaj huloj / de viaj pensoj. (Trudherbo de espero, pĝ 44). Kaj ofte la versoj sonoras sendepende kaj priritmas mesaĝon, kiu certe malsame kompreniĝas al ĉiu individuo laŭ ties mondkoncepto, kulturdeveno kaj kleriĝo. Kion al vi signifu jeno: Post multaj vintroj tamen / ankoraŭ gongas profunde viaj vortoj, / kaj vundas cerbpavime / ĉi fremdan jarcenton. (Melpomena, pĝ 57).
Per lega alproprigo de la supraj versoj ĉiu leganto povus en si estigi pensnuancon diversan, ĉar la sonelvokivoj vortaj pli impresas lin ol la racia sencenhavo, kiu malpli grave rolas ĉi tie.
Nervi ekpaŝas tre firmapiede ankaŭ sur la scenejo de dramo. Envolumiĝis du liaj verkoj, Klitemnestra kaj Parabole, kie li kompetente manipulas la poezilingvon je la servo de alte kulturita teatro. Kiel la aŭtoro mem klarigas postparole en sia komentario al Parabole, la poezia lingvo ne estas elpensita por la mezkapabla leganto kaj/aŭ aŭskultanto. La sonora vorto, la alcentrigo de la atento pri la elvokiva valoro de la vorto mem, postulas, ke la leganto estu jam perfekta reganto de la lingvo. Do, la leganto estu ja klera kaj profunde greftita en la lingvaĵo mem. Krom la interesegaj komentarioj de la poeto pri moderna poezio, la leganto de ĉi poemaro devus kapti iun mesaĝon, kiun la aŭtoro pli aŭ malpli sukcese peras al li.
Kia estas, ĉi-volume, la mesaĝo de Nervi? Malfacile direblas. Indas substreki la suferkrion pri nenaskotaj infanoj kaj infanoj nenaskite mortigitaj far homa egoismo; pri liberoj homaj, kiuj liberoj ne estas ĉar ili murdas alies liberecojn; pri la alterna parabolo de vivo kaj morto: vivdeziroj antaŭenpuŝigaj kaj desapontoj kalme saĝigaj. Fakte la tuta homviva parabolo.
Kion diri riproĉkritike? Nervi uzas lingvaĵon kleran, neniam banalan, sekve malfacilan. Ne ĉiu leganto lingve mezkapabla sukcesos kapti plene kaj ĝisfunde kompreni la tutan signiforiĉon de metaforoj kaj versfiguroj. Miaopinie, vere genia poeto estas tiu, kiu kapablas verki en lingvo samtempe kulturita kaj malkomplika. La harmonia kunfandiĝo de klereco kaj simpleco akuŝas la veran alpintiĝon de la arto vorta. Genio post mi venonta, kiel antaŭparole alude aŭguras A, de’ Giorgi, devu komprenebliĝi senpere kaj flue al ĉiu leganto, sendepende de la grado de ties kleriĝo. La poezio de Nervi tiujn postulojn ne kontentigas, ĝi elstaras kvalite, sone kaj figurriĉe, sed ĝi streĉas dolore la cerbatenton de la leganto. Tio nepre forigas je pluraj paŝoj la celatingon de la aludita "genio".
Menciindas krome, ke almenaŭ du poemoj En l’ akvo klara kaj Kampara dramo aspektas kiel reinterpreto de du samtemaj kanzonoj de la fama kantisto kaj komponisto Fabrizio De André, eĉ se zorga kontrolado ne evidentigas, ke temas pri rekta traduko el la itala. Ankaŭ la dramon Klitemnestra Nervi tre verŝajne ja verkis sub la influo de la antikvaj helenaj tragediistoj kaj eĉ de Vittorio Alfieri, kiuj pritraktis en siaj tragedioj la saman temon. Mi ne povis kontroli la antikvagrekajn tekstojn, kiujn Nervi certe konas pro siaj verŝajnaj klasikaj liceaj studoj, ĉar mi tiun lingvon ne konas. Zorga retralego de la tragedio de V. Alfieri Agamennone tamen ne malkaŝis al mi rektajn rilatojn versajn kaj stilajn kun la dramo de Nervi, kiu tre aŭtonomie pritraktis tiun klasikaĵon.
La juna aŭtoro pruvis sian talenton, kiu evoluos al pliaj aprecindaj rezultoj.
Se la poeto junas, tio ne signifas, ke lia poezilingvo ne maturas. Mauro Nervi plene regas sian metion: li verkas kun altkvalitaj rezultoj, ĉu en la klasika, rimriĉa esperanto, ĉu sur tereno multe pli malfacila, t.e. en la liberversa esprimado de novaj poeziaj valoroj.
Eĉ se la volumon konsistigas ankaŭ prozaj pecoj belstilaj, kiuj plie substrekas la verkistan maturecon de la aŭtoro, la poezia parto ĉefe altiru la atenton de kritikontoj. Sendubas, ke Nervi komforte hejmas kaj en la klasika kaj en la avangarda poeziesprimado. En ĉi lasta, miaopinie, li plene ekspluatas siajn geniajn ecojn de aparte sensiva kaj klera kreanto de sonora poezio, kiu alcentrigas la atenton de la leganto al la unuopa sonvaloro de la vorto kaj de apartaj vortogrupoj, kun malpli akcentita prikonsidero de la rakonta enhavo.
Fakte, kion esprimas liaj poeziaĵoj? Enhave ili transdonas al ni malmulton, sed kvalite, sentelvokive ili peras al la leganto postulema tutan aron da sentoj kaj meditoj, kiuj lin ekkonsciigu pri revoj perditaj: kaj eksas jam miaj revoj / pri nudaj ŝultroj sur pajlkolora strando, / neestonta juneco (Nenaskoto, pĝ 45); pri suferoj delonge korfunde sepultitaj: Mergitaj koŝmaroj silabas obtuze / spasmajn dezirojn; sed en la pugnoj / nur koto amara. (Nur koto amara, pĝ 49); pri sopiroj apenaŭ ekperceptitaj: Navigi plu / tra via larĝa frunto, / laŭ la mildaj huloj / de viaj pensoj. (Trudherbo de espero, pĝ 44). Kaj ofte la versoj sonoras sendepende kaj priritmas mesaĝon, kiu certe malsame kompreniĝas al ĉiu individuo laŭ ties mondkoncepto, kulturdeveno kaj kleriĝo. Kion al vi signifu jeno: Post multaj vintroj tamen / ankoraŭ gongas profunde viaj vortoj, / kaj vundas cerbpavime / ĉi fremdan jarcenton. (Melpomena, pĝ 57).
Per lega alproprigo de la supraj versoj ĉiu leganto povus en si estigi pensnuancon diversan, ĉar la sonelvokivoj vortaj pli impresas lin ol la racia sencenhavo, kiu malpli grave rolas ĉi tie.
Nervi ekpaŝas tre firmapiede ankaŭ sur la scenejo de dramo. Envolumiĝis du liaj verkoj, Klitemnestra kaj Parabole, kie li kompetente manipulas la poezilingvon je la servo de alte kulturita teatro. Kiel la aŭtoro mem klarigas postparole en sia komentario al Parabole, la poezia lingvo ne estas elpensita por la mezkapabla leganto kaj/aŭ aŭskultanto. La sonora vorto, la alcentrigo de la atento pri la elvokiva valoro de la vorto mem, postulas, ke la leganto estu jam perfekta reganto de la lingvo. Do, la leganto estu ja klera kaj profunde greftita en la lingvaĵo mem. Krom la interesegaj komentarioj de la poeto pri moderna poezio, la leganto de ĉi poemaro devus kapti iun mesaĝon, kiun la aŭtoro pli aŭ malpli sukcese peras al li.
Kia estas, ĉi-volume, la mesaĝo de Nervi? Malfacile direblas. Indas substreki la suferkrion pri nenaskotaj infanoj kaj infanoj nenaskite mortigitaj far homa egoismo; pri liberoj homaj, kiuj liberoj ne estas ĉar ili murdas alies liberecojn; pri la alterna parabolo de vivo kaj morto: vivdeziroj antaŭenpuŝigaj kaj desapontoj kalme saĝigaj. Fakte la tuta homviva parabolo.
Kion diri riproĉkritike? Nervi uzas lingvaĵon kleran, neniam banalan, sekve malfacilan. Ne ĉiu leganto lingve mezkapabla sukcesos kapti plene kaj ĝisfunde kompreni la tutan signiforiĉon de metaforoj kaj versfiguroj. Miaopinie, vere genia poeto estas tiu, kiu kapablas verki en lingvo samtempe kulturita kaj malkomplika. La harmonia kunfandiĝo de klereco kaj simpleco akuŝas la veran alpintiĝon de la arto vorta. Genio post mi venonta, kiel antaŭparole alude aŭguras A, de’ Giorgi, devu komprenebliĝi senpere kaj flue al ĉiu leganto, sendepende de la grado de ties kleriĝo. La poezio de Nervi tiujn postulojn ne kontentigas, ĝi elstaras kvalite, sone kaj figurriĉe, sed ĝi streĉas dolore la cerbatenton de la leganto. Tio nepre forigas je pluraj paŝoj la celatingon de la aludita "genio".
Menciindas krome, ke almenaŭ du poemoj En l’ akvo klara kaj Kampara dramo aspektas kiel reinterpreto de du samtemaj kanzonoj de la fama kantisto kaj komponisto Fabrizio De André, eĉ se zorga kontrolado ne evidentigas, ke temas pri rekta traduko el la itala. Ankaŭ la dramon Klitemnestra Nervi tre verŝajne ja verkis sub la influo de la antikvaj helenaj tragediistoj kaj eĉ de Vittorio Alfieri, kiuj pritraktis en siaj tragedioj la saman temon. Mi ne povis kontroli la antikvagrekajn tekstojn, kiujn Nervi certe konas pro siaj verŝajnaj klasikaj liceaj studoj, ĉar mi tiun lingvon ne konas. Zorga retralego de la tragedio de V. Alfieri Agamennone tamen ne malkaŝis al mi rektajn rilatojn versajn kaj stilajn kun la dramo de Nervi, kiu tre aŭtonomie pritraktis tiun klasikaĵon.
La juna aŭtoro pruvis sian talenton, kiu evoluos al pliaj aprecindaj rezultoj.
Nicolino Rossi
La turoj de l' ĉefurbo | Publikigita ĉe 1980 |
Humphrey Tonkin
Mauro Nervi - majstro survoje |  n-ro 883-4, 1979 julio-aŭgusto, paĝoj 130-131 |
Recenzas Probal Daŝgupto (Melburno):
La turoj de l’ ĉefurbo, de Mauro Nervi (1959-). Kun antaŭparolo de Aldo de’ Giorgi. Manĉestro: Esperantaj Kajeroj, 1978. 21 cm. ISBN 0 9595323 2 0.
"Kiel en la praktika mondo tiel ankaŭ ĉe literaturo la grandiozaj monumentkonstruoj de antikvaj reĝimoj aspektas belaj de malproksime sed ne estas vive uzeblaj. Ni sentas kapturniĝon sur la altturoj de la filozofio kaj ni fiaskas tranokti en belpoeziaj barokaĵoj. Konstruoj antikvaj havis la celon apartigi kelkajn homojn for de la tuta socio. Sed la etoso de la nova erao kunigas la homojn kun homoj en frataron, kiu ekskluzivos neniun. La atingoj de la nova beletro ne atakos la ĉielon, sed ĉiam pli okupos la teron plure."
Tiel pluralismis Promotho Ĉoŭdhuri, influhava ideologo pri la moderna bengala literaturo. Lia komento ne nur bone resumas la precipan konkretan penson de la nun recenzata aŭtoro, sed ankaŭ specifas la signifon de lia artista plureco, kiun forte manifestas La turoj de l’ ĉefurbo.
Per La turoj debutas italo, pri kiu unua impulso emigas komenti, ke li fariĝos nia korifeo en la verkado beletra kaj ideado pri arto kaj vivo, se li iel daŭrigos sian nunan iron. Sed konstatiĝas tuj, ke lia naturo rezistas korifeecojn por si kaj por aliaj. Tia koloro kiel Mauro Nervi realiĝas nur per ĉeekzisto de kontraŭkoloroj klare malsamaj ol li. Kaj generacio da tiaj malsamuloj efektive jam esprimis sin. Oni pensu al la poezio de Long kaj de Valano aŭ al la stilaroj de penso kaj interpreto ĉe junaj prozuloj en Esperantujo, beletraj aŭ ne. Ni vivas en tempo, kiam juste trakti unupulan poemaron jam ne eblas plu. Bonŝance, La turoj enhavas ne nur poemojn kaj dramojn sed ankaŭ art-prozaĵojn kaj memkomentarion. Kvankam la nuna vidkadro ne permesas sidigi (kiel indus) la verkojn de Nervi apud aliulajn, tamen ni ja povas rigardi al la plureco en Nervi mem, evitante do recenzan unuismon, kiu perfidus lian esencon.
La ĉefa risko de Nervi estas tendenco al novbarokismo. Lia artprozo impresas iom tro "plaĉa", krom (kaj eĉ tiun kromon mi nur kun hezito cedas) por la speciale senfuriozaj celoj de bildado, al kiuj liaj skiznoveloj limigas sin. Aliteracio, kiel en fluGtanĜas la marĈon stranGaj birdoj kun larĜaj fluGiloj (32), kaj nuancozorga tekso, kiel en via cerbo jam boras la nokton, [...] tuŝas la kosmon per malkonkretaj fingroj (26), subfosas la diafane rakontan sukceson de la prozisto Nervi. Aliflanke, li elmanigas ankaŭ kontribuajn, pli ol formajn atutojn, kiel denove konstrui sian vivon, kompreneble inter tiuj limoj, kiujn oni konsentas al maljunulo (28) aŭ la kavaj ĉambroj, kie li trarutinis sian tutan vivon (28). En prozaĵo tiaj atutoj, malkiel troa tekso kaj tio kion Sadler nomis "aliteracio literlaciga", efike vestas la skeleton de la fluo sen danĝero de tio, ke leganto paŭzos por admiri la sonon de elstara vortaĵo ĝis li forgesos ĝian urĝecon (aŭ, en la idiomo de Nervi, ĝian silenton). Kaj urĝaj la prozaĵoj de Nervi ja estas, aparte plej "La amiko", kiu skuas la animon ĉe konstato de la ebleco relegi ĝin kiel severan, tamen ne senkompatan, komenton pri la generacioj de Kalocsay kaj eble ankaŭ Auld.
En la poemo "Al Kalocsay" li ja klare diras: "tamen mi relegas la poemojn / de via juno, Kalocsay, kaj pensas." Ne la pensigecon de la antaŭpoetoj li dubas, sed ĉu iun ili jes instruis pri tio kio gravas. Li ankaŭ, en siaj poemoj, esploras per profunda dubo la rajton entute instrui. Nur la "asfaltita vojo / de l’ efektivo, kiu daŭre pledas / por pli homeca vivo" (37) instruu nin en lia "mondo nokta, pleje mallogika" (38), kie (por la unua fojo jenon iu vere diras en la Esperanta poezio) "ŝtalo / kaj plasto premsufokas nian junon; / sed iu, eble trans simbolvualo / intuicios multsignifan sunon, / kaj ekkomprene pri la nunsocio / penos deĉifri la enigman runon" (38). Dum oni serĉas aŭ atendas tiel ampleksan intuicion, necesas ja sin esprimi kun la duma atendo, ke "respondo / obskure gongas per profundaj eĥoj" (61). Ne nur per tiu intelekta plejhumilo ni efektive "konstat[os], / ke ĉion ni konstruis / senpripense" (62).
Tia repudio de antaŭulaj "allogaj certoj" rezonaj (37), celante (jen strategio kiun multaj adoptis sed laŭ diversaj interpretoj) anstataŭe honori "ĉi fremdan jarcenton" (57) per tiu transpaso en la estontecon kiun ĝi meritas, naskas poetikon de disciplina malobeo al la gvidlibroj. Kiel la plej karakterizan aferon en la nova poetiko mi kuraĝas emfazi la eksplicite partan raciecon de sencesprimo. Notu, ekzemple, la specifon (112), ke "la du versoj, kiujn F. deklamas fine de ĉiu strofo [ie en samlibra versdramo], ĝenerale havas [. . .] nur ritman funkcion" (mia emfazo). Same "nur" ritman funkcion havas kanzonstilaj ripetoj, plej frape en la titolpoemo. La rapide klasikiĝanta principo, ke ofte la ritmo mem portas la ĉefan sencon pli senpere ol la ritmitaj vortoj, ĝuas esperplenume aktivan vivon en la poemoj kaj dramoj de ĉi tiu rekta heredanto de la ideoj de Breĥt kaj Kroĉe, kiuj preskaŭ naskis tiun principon.
Estas grave por la tono de la volumo, ke ĝi finiĝas per sinklarigo proponanta zorgan marksisman analizon pri la nuna kaj esperinda evoluoj de la Esperanta teatro, kaj ke la analizon (kaj la tutan sinkomentarion) sekvas finala poemo admonanta: "Laŭvole malaprobu; sed, ne haltu." Malgraŭ la digna neracio menciita supre, la libro emfaze prezentas vastan reton da ideaj proponoj, precipe analizojn kaj mirajn konjektojn pri interhomaj rilatoj. Kaj, krom ŝoketiĝi pri la uzo de terurigas anstataŭ teruras en verko de lingvomajstro, krom informi legontojn, ke precipe la dramojn kaj parte la poemojn verkis avida sorbinto de la helena literaturo, ankaŭ mi ne al simple "literaturaj" flankoj direktos mian kritikan rimarkon, sed al la idea elementaro de Mauro Nervi. La rimarko celas ne "malaprobi" sed atentigi pri validaj nenerviaj koloroj, kies alieco donas al Nervi lian propran identon. Jen la rimarko.
Kvankam marksano, Nervi (kiel multaj marksanoj) pense kaj praktike flankenlasas la fojrefojan aserton de Marks, ke, se estas iu unu fadeno komprenebliganta la tutan mondhistorion, ĝi do estas la kontraŭdiro inter pli malpli urbaj homoj. Necesas atenti, kiel tiu kontraŭdiro manifestas sin ene de kritikoj kontraŭ la moderna mondo. (Tiu ĉi konsiderado evidente rilatas ne nur al verkoj de Nervi sed ĝenerale al la tutaj vivo kaj movado de esperantistoj, ĉar Esperanto staras kontraŭ la nuna mondo, kie la fiero de unuj lingvoj sisteme ekstermas la dignon de aliaj.) Unu el la atentindaj manifestiĝoj estas la praktika kaj tona kontraŭdiro inter okcidentaj (artistaj kaj sociismaj) kritikoj de la moderna okcidento-dominata mondo, unuflanke, kaj la diversaj ne-okcidentaj oponadoj al la okcidenta hegemonio, aliflanke. Nervi firme situas en okcidenta kritika tradicio, kiu ne sufiĉe vidas sin kiel nuran memkritikon, kaj li heredas tiun nesufiĉon. Ĉar nur okcidentanoj per siaj propraj agoj kaj pensoj povas transcendi tiun mankon, necesas do, ke ili maksimume konsciu pri ĝi. Al tia konsciiĝo grande helpos, ke debutinta italo, kies majstra sinesprimo pliklarigas niajn klarojn kaj pliintensigas niajn obskurojn, en siaj verkoj ankaŭ la transcendendan mankon manifestas je modela intenso.
Estas paradokse, ke tiel forte por-Esperanto-gravan akrigon de konscio Mauro Nervi atingas ĝuste per intensa prilaborado en sia itala/eŭropa verka tradicio. Tia la pluralismo. Jen la temo, per kiu la ĵusaj konsideroj ekekis.