Dekamerono

Ekzistas libroj, kies legado similas vojaĝon. Oni paŝas sur novan teron, oni trovas kontinenton, iun alian mondon. Tiu mondo havas sian propran, originalan atmosferon, kaj ĝuste la atmosfero donas ofte la plej fortan kaj efikan impreson kapablan profunde influi la konscion de la vojaĝanto. Mi ne hazarde trafis la komparon, ĉar ne la kunplekto de eventoj, nek la konvinka logiko de faktoj sukcesas foje doni tian delikatan animan resonon. Tiujn librojn oni povas legi kaj relegi — tute aŭ epizode — por (efiko de bona promeno) repreni la freŝon de l' percepto kaj resenti la tenson de la vivo.

Tiaj estas interalie Biblio kaj la plej bonaj fabelaroj.

Tia estas Dekamerono.

Tralegante la libron de Boccaccio ni aŭtente sentas certan renaskiĝon. Juna 14a jarcento apertas al ni siajn pitoreskajn kampojn sur kiuj migras viglaj protagonistoj. Ja, kiel baldaŭ asertas unu el ili, “oni devas ĝoje vivi!”

Vivi ĝoje preter la pesto, kiu falĉas milojn kaj milojn, preter la cenzuro de la moroj kaj tra ajnaj akcidentoj de la perturba epoko. Ĉu la nunaj generacioj ne perdis tiun kapablon?

Oni povas multon diri por defendo de la nunaj generacioj. La juna 14a jarcento povis esperi, la olda 20a ĉe sia fino forkonsumis la atendojn. “En granda scio estas granda ĉagreno”. Sed mi tuj pretas disputi: ja la juno de la 14a estas nur nia optika iluzio. Ja vere — kion diras al mezepokano la prefikso “re-” en la fama formulo renaskiĝo? Evidente — jarmilojn da riĉa, tre riĉa antaŭa historio. Jarmilojn da plagoj, militoj, kataklismo. Ja italo de la 14a jarcento devis esti historie laca, multfoje elĉerpita, ja liaj prauloj travivis la perversan sadismon de cezaroj kaj sur liaj ŝultroj kuŝis la cindroj de la Eterna urbo.

Kaj tamen mia optika iluzio ne trompas min en la esenco: tio estis juna mondo, loĝata de novaj homoj. Kiel do okazis la mirakla transformo? De kiu fonto estas ilia ĝojsoifo? Kiaj freŝaj ventoj blovis for la kadukan miljaran polvon de tiu duondorma senila civilizo? — demandoj ne sen intereso por miaj samtempuloj. Sojle de la 3a jarmilo ni staras lacaj kaj elĉerpitaj, kun la ŝarĝo de la terura sperto de cent jaroj da barbareco. Genocidoj, diktaturoj, kultura degradado estingis nian energion kaj korodis optimismon. En ĉi tagoj al ni probable helpus eĉ fragmentaj promenoj laŭ la revaj kampoj de la renaskiĝo.

La eldono de LF-koop donacas tiun ŝancon al la esperantistoj. Vere, bonan ŝancon, ĉar esperanto — laŭ siaj origino kaj esprimsistemo — pli ol iu alia lingvo proksimiĝas al la itala de Boccaccio. Iel (ekz-e, sintakse) — eĉ pli ol la lingvo de liaj nunaj samnacianoj.

Dankon al sinjorino Martinelli kaj profesoro Waringhien, kies traduko permesas senti tiun proksimon. Dankon al la sinjoroj eldonistoj. Kaj mi serioze esperas la daŭrigon.

Alen Kris

Dekamerono de Giovanni Boccaccio estas eble la plej konata novelaro de la monda literaturo. Ĝi konsistas el cento da noveloj, enmetitaj en kadron laŭ kiu ili estas rakontataj dum dek tagoj inter dek junaj virinoj kaj viroj, fuĝintaj kamparen pro la pesto, kiu paralizis Florencon en la jaro 1348. Al tiu kadro apartenas inter alie tre fama priskribo, kiel la pesto turmentas la urbanojn. Plimulto de la noveloj estas erotikaj kaj prezentas diversajn implikojn, embarasojn, ruzojn, sekvojn kaj entute cirkonstancojn de amoro inter virino kaj viro. Multaj el la intrigoj estas komikaj, burleskaj, aliaj estas pli kavaliraj. Kvankam mezepokaj, la rakontoj ofte impresas liberaj de sia epoko, eble dank' al du aferoj: unue Boccaccio preskaŭ ekskluzive prezentas la okazaĵojn realisme, kaj ofte humure. Magio aŭ supernaturaj fortoj ludas nenian rolon, eĉ foje estas mokataj, se ni ne parolu pri la supernatura forto de la amoro! Due li certagrade defias, tamen lerte evitas tro konfrontiĝi kun la seksa kaj socia moralo de sia tempo. Tion li faras diversmaniere: en kelkaj rakontoj, kie prezentiĝas malpermesita amo, li savas la moralon per simpla truko – fine aperas ia antaŭe kaŝita fakto, kiu ŝanĝas la perspektivon, tiel ke la amo fariĝas aprobinda, ekzemple iu malriĉulo montriĝas esti nobelo aŭ simile. Alifoje Boccaccio lokas siajn rompojn de la moralo al suba socia klaso, kie ne necesas (el vidpunkto desupre) tiel rigore defendi la striktan moralon, aŭ foje eĉ al la islama mondo.

La rakontoj prezentataj en Dekamerono parte estas galerio el malnovaj fabeloj, legendoj kaj anekdotoj, rakontitaj en diversaj landoj kaj epokoj preskaŭ ekde Adamo, kaj foje uzitaj de aliaj verkistoj. Boccaccio majstre kunmetis ilin, donis al ili ĉarman kadron kiu tiklas la fantazion de la leganto, sed samtempe vestis ĉi rakontojn parte tre maldecajn per senkulpa naiveco. Li tajlas ĉiun novelon individue, tamen konservante certan unuecon. En tiuj rakontoj, kiuj lokiĝas inter la popolon, li uzas senbalastan, rustikan stilon, kaj tie ankaŭ la erotikaj aludoj aperas malpli vualite. La stilo de la noveloj do varias, en kelkaj la rakonto estas pli simpla kaj senpera, en aliaj pli ornamita kaj plena de kavalireskaj parafrazoj kaj perifrazoj.

La unuaj tri tagoj de Dekamerono nun aperis en esperanta vesto de Waringhien kaj Martinelli. La lingvaĵon de Boccaccio la tradukintoj elektis interpreti per stilo iom aparta. Tiu karakteriziĝas per frazoj longaj, plenaj de participaj adverboj. Mi trovas la stilon konvena kaj konforma al la rakontmaniero de Boccaccio. Eble oni povus uzi la rimedon iom pli avare, ĉar foje la legado de tiuj stakoj el participoj lacigas. En kelkaj esceptaj lokoj aperas esprimoj tro modernaj, kiuj disŝiras la iluzion pri la 14a jarcento. Povas esti vortoj kiel far aŭ apertigi, aŭ frazoj kiel mi belas kaj inas. Tiuj konvenus en teksto el nia epoko, sed ne en mezepokaj rakontoj.

Male al multaj nacilingvaj tradukoj, tiu ĉi ne konsistas el elektitaj pecoj, sed prezentas fidele la tuton de tiuj tri tagoj. Mi konsideras tion kiel tre gravan donacon al la esperanta kulturo, kaj mi ege esperas, ke eblos finfari la tutan verkon samambicie. Restas tiom da ĉarmegaj rakontoj el la ceteraj sep tagoj, kiujn mi avidas legi!

Mi emfaze rekomendas ĉi libron al ĉiuj legemuloj. Al tiuj kiuj preferas leĝeran, amuzan legadon mi konsilas transsalti la enkondukojn kaj tuj eniĝi en la rakontojn. Ne hontu, ĝuu!

Sten Johansson