|
Konciza historio de Kristanismo
|
|
Konciza historio de kristanismo |  2016/01, p. 24 |
Sub ĉi tiu titolo la leganto trovos tute precize, kion la titolo anoncas. Sendube, estas koncizeco: en naŭdek paĝoj la aŭtoro sukcesis resumi du mil jarojn da historio, inkluzivigante en ĉiu ĉapitro bibliografieton pri la koncerna periodo, kun specifa atento al la esperantlingvaj eldonaĵoj.
La historio startas per la demando, ĉu vere ekzistis Jesuo, kun iomet(et)a elmontro de opinioj pri ekzisto aŭ ne-ekzisto, pri la konsidero, kiun tiu ĉi homo ĝuis en sia tempo kaj en la postaj kompendioj de liaj diroj. Rimarkindas la noteto, ke André Cherpillod, male al la plimulto de la nunaj fakuloj, neas la historiecon de Jesuo.
Kiel bona instruisto, Gerrit Berveling klare eksplikas, rakontas kaj detale apogiĝas al tekstoj, abunde citante ilin, malgraŭ la koncizeco de la tuto, tiel ke la libreto proponas ankaŭ la historion de tiuj tekstoj, eble iom tro aspektante kvazaŭ nura listo de nomoj kaj verkoj. Kiel remonstranta pastoro kaj profunda konanto de la klasikaj lingvoj (aperis de li rimarkinda kvanto da tradukaĵoj kaj studoj), li elmetas sian rakonton kun kompetenteco kaj certa dozo de humuro.
Ordinara kristano, kia ajn povas esti lia/ŝia interpreto de la kristana religio kaj lia/ŝia aliĝo al tiu aŭ alia formo de dia kultado, jen katolika, jen protestanta, jen adventista de la sepa tago, tute certe ne konas la tiom ŝtormoplenan historion de sia religio: malkonkordoj, diverseco en la interpretado de tekstoj, skismoj; ĉar ja, ekzemple, ordinara katoliko vivas sian religion nur laŭ la instrukcioj de la koncilioj, plej unue laŭ tiu de Trento, kiu estis respondo al la predikado de Lutero kaj al ties sukceso. Ekzemple, ke virinoj ne povas havi pastrajn oficojn, ne estis regulo en la plej fruaj epokoj.
La frutempa kristanismo, kiel ĉiuj aliaj tiamaj religioj, devis kunvivi kun la principo, ke oni adoru la romian imperiestron, tial la historio de kristanismo interplektiĝas kun la historio de la roma imperio. La persekutoj de Diokleciano, unu el la instrumentoj por klopodi reordigi la ŝtatan strukturon, kiu estis kolapsanta, lasos la lokon al la libereco de kredo kaj de kulto, kiun en la jaro 313 de nia erao ediktis imperiestro Konstantino, ĉefe pro instigo de la kolego Licinio. 1 Sekvante, iom kure, la postajn jarcentojn, ni vidas kristanismon suferi disiĝojn sed ankaŭ, en la 7a jarcento, fronti realan malamikon: islamon. Eĉ se en la unua momento ĝi estis konsiderata kvazaŭ unu nova plia aspekto de kristanismo, la aliĝo de la lokaj kristanoj al ĉi tiu nova predikado, kiu, ekzemple, neis la diecon de Jesuo, estis amasa kaj rapidega.
Kun certa amuzo oni ekscias, ke traduko erara de iu fragmento el la greka, aŭ hazarde enmetita vorto en religia teksto kaŭzis diversiĝojn de la ritoj, apartiĝojn de la dogmoj aŭ eĉ skismojn en la kristana eklezio; la diverĝo, ĉu la Sankta Spirito kiel persono de la Triunuo devenas nur el la Patro (latine: ex Patre procedit), kiel kantis ortodoksuloj, aŭ ankaŭ el la Filo (ex Patre filioque procedit), kiel recitas la roma rito, distancigis ortodoksismon de Romo, kaj nur en 1995 papo Johano Paŭlo la Dua permesis, ke dum komunaj diservoj romkatolikoj ellasu tiun filioque por ne malkongrui kun la ortodoksuloj.
Man-en-mane kun la prestiĝo de la roma papo situis la potenco de la imperiestra titolo, jen apoge, jen opozicie; post la kunigo de la plimulto de la eŭropaj triboj sub la sceptro de Karolo la Granda, kronita de la papo en la jaro 800, je la divido de lia teritorio unuecon Eŭropo ne plu konis, kaj francoj kaj germanoj, se diri krude, intermilitis proksimume je ĉiu jardeko. Tial la fondo de Eŭropa Unio, kies ĉarto, tamen, rifuzas religiajn detalojn en siaj komunaj trajtoj, metis finon al miljara malamikeco. En la brita insularo religio kaj reĝa povo iĝis strikte kunigitaj.
Ĉu havas sencon, celon la disvastigo de iu specifa religio, kun siaj detaloj fakte formalaj, sed kun kaŝita esenco? Remonstrantoj, grupo formiĝinta el apartiĝo en la unua duono de la deksepa jarcento, neniam sendis misiistojn por konvinki aliajn homojn, ĉar ja nur Dio povas doni la gracon pri konvertiĝo. Do, ekzemple, jam sur tiu tereno de disvastigo malsamas diversrilate grupoj, oficialaj religioj, korifeoj.
La ĵus pasinta jarcento estas traktata per vere tre malmultaj paĝoj, sed tion kaŭzas la principa koncizeco, tial judismo, naziismo, komunismo kaj iliaj rilatoj al kristanismo estas priskribitaj per malmultaj alineoj.
En Literatura Foiro 270, aŭgusto 2014, aperis longa recenza eseo de Vinko Oŝlak, kiu forte kritikis la verketon. Liaj argumentoj ne estis maltrafaj, sed ili startis el senŝancela pozicio: „kristanismo” estas tio, kion difinas la religio de Oŝlak mem, neniu devojiĝo de tiu principo estas akceptata. La samnumera, postapaĝe publikigita, rebato de Berveling kontribuas al plia lumo pri difinoj kaj, sekve, pri la signifo de historio.
Resume, la libreto estas tre taŭga por havi koncizan superrigardon, kvazaŭ kompendio por universitata ekzameno; tioma koncizeco, certe, ne kontentigos multajn, kiuj esperus trovi pli ol, tute honeste, la dimensio de la broŝuro povas proponi.