Lando malekzista

El la antaŭparolo de Sten Johansson mi prenas la kvinan alineon, ĉar la antaŭparolanto mastras kaj la lingvon de la originalo de Edith Södergran kaj tiun de la traduko, kiu estas la sola el la du, kiun mi konas:

Kial oni legas ŝian poezion? Ŝajnas al mi ke ĝi eniras mian koron laŭ rekta linio, nebareble. Ŝiaj vortoj estas konscie elektitaj kaj poluritaj. Tamen, danke al nuda sincero kaj manko de masko aŭ pozo, ŝia animo parolas al mi kvazaŭ telepatie, ŝiaj sentoj penetras min kvazaŭ intravejne.

Ke la vortoj estis konscie elektitaj kaj poluritaj de la poeto, tion mi ne povas juĝi el la traduko, sed la nuda sincereco kaj la manko de masko kaj pozo estas plene konstateblaj el diversaj paĝoj de ŝia libro. La impreso, kiu restis en mi post la legado de ĉi tiu kolekto, estis tiu de virino, kiu loĝas en vira mondo, sentas la subpreman diskriminacion, kaj luktas kontraŭ ĝi per sia poezio: etoso de liberiĝo por si mem kaj de liberigo por aliaj ŝprucas en multaj paĝoj, kaj certe mia nescio de la sveda blindigas min por multaj aliaj lokoj, ĉar traduko de poezio estas la plej malfacila el la tradukoj. Verŝajne, tiu defio al la bonorda mondo inter la fino de la 19a kaj la komenco de la 20a centjaro estas la allogo, kiu puŝas al ŝia libro tiom multajn legantojn tiamajn kaj nunajn.

Pesimismo trapasas ŝiajn versojn (p. 8):
mi vidis virinon ridetan kaj ŝminkan ĵeti kubon pri sia feliĉo kaj mi vidis, ke ŝi perdis. Kaj jam en la sekvanta paĝo ni vidas la realismon, kiu pravigas ŝian pesimismon (p. 9) per malgranda, sed tre granda poemeto:

 
Vi serĉis floron 
kaj trovis frukton. 
Vi serĉis fonton 
kaj trovis maron. 
Vi serĉis virinon 
kaj trovis animon - 
vi elreviĝis.

Kaj estas nun facile kompreni, ke ŝia alparolato volis la belecon de la floro, la freŝecon de la fonto kaj la paciĝemon de la virino, sed ne la frukton, kiu estas rezulto de ago, sed ne la maron, kiu estas la fina kresko de la fonto, sed ne la animon, kiu estas la individuigo kaj la personigo de la virino. Du paĝojn poste ŝi estas eĉ pli klara (p. 11):

 
Mi fremdas en tiu ĉi lando, 
kuŝanta profunde sub maro prema, 
... 
Onidire mi naskiĝis prizonita - 
neniun vizaĝon mi ĉi tie rekonas.

Mi povas imagi la turmenton de homo, kiu kantas pri si mem por ebla konsolo kaj instigo de aliaj tiajn senkonsolajn vortojn (p. 38) en sia "Mia Futuro":

 
Mi starigos ĝin sur altaj kolonoj 
nomataj miaj idealoj. 
Mi konstruos ĝin kun sekreta koridor' 
nomata mia animo. 
Mi konstruos ĝin kun alta turo 
nomata soleco.

Ŝia doloro kaj ŝia ribelo fruktodonis kortuŝajn mesaĝojn por la tuta teranaro, kaj estus oportune traduki la tuton de ŝiaj verkoj. Mi pensas mem, ke mi fariĝis pli homeca post la legado de ŝia libro.

Pri la tradukinto mi povas diri malmulton, sed el la sola okazo de la aperigo de la originalo kaj de la responda traduko mi konstatis, ke ŝi vere penis redoni la originalajn trajtojn de la poemoj. Mi do gratulas ŝin pro tio!

Geraldo Mattos

Edith Södergran (1892–1923) estas finnlanda poetino, kiu verkis svedlingve, kaj tiu ĉi fakto estas grava por ni, esperantistoj, kiuj aparte atentas pri la kulturo de la minoritatoj kaj ties literaturaj valoroj. Ja ankaŭ ni, esperantistoj, formas siaspecan minoritaton, kiu jam dum pli ol jarcento kreas sian propran kulturon.

Estas agrabla travivaĵo enrigardi en la poezian mondon de nekonata poetino, kiu per siaj svedlingvaj poemoj sukcesis veki la atenton ne nur de la finnlandaj legantoj, sed de multaj literaturŝatantoj el diversaj landoj. La poemoj de Edith Södergran estas tradukitaj en dudekon da lingvoj.

Kiam mi unuafoje vidis la poemaron Lando malekzista mi tuj eksentis deziron foliumi ĝin kaj eklegi la poemojn.

Laŭ la postparolo de Sabira Ståhlberg mi komprenis, ke temas pri talenta kaj sufiĉe fama finnlanda poetino. Impresis min ŝia mallonga vivo, tute dediĉita al poezio. Edith Södergran kvazaŭ naskiĝus por estiĝi poetino. Ŝia vivo ne estis facila, tamen ŝi sukcesis venki la obstaklojn por konservi sian poezian senton, sian originalan percepton de la vivo kaj postlasi mirindajn poemojn, kiuj daŭre akompanos la ŝatantojn de la vera, sincera kaj neordinara poezio.

Edith tre malfacile eldonis sian unuan libron Poemoj en 1916, ja tiam la legantoj ankoraŭ ne povis akcepti poemojn sen rimo kaj ritmo, tamen baldaŭ ŝiaj verkoj fariĝis ŝatataj kaj serĉataj.

Unue Södergran estis influita de Nietzsche, poste de antropozofio de Rudolf Steiner, kaj iom post iom ŝi ekinteresiĝis pri la Biblio. La filozofio kaj la kono de la kristana kulturo formis la riĉan poezian mondon de Södergran. Ŝiaj poemoj estas filozofiaj, sed antaŭ ĉio ege teneraj kaj emociaj. La poetino kvazaŭ per infanaj okuloj observus la naturon kaj atente serĉas la magion de la eterna vivo. Ŝi kontemplas la arbon, plenan je neatingeblaj strobiloj, ŝi miras pri la apertaj pordoj de la preĝejo, ŝi rigardas la virinon, kiu ridas, kaj surprizite ŝi konkludas, ke ĉio en nia mondo estas ĉirkaŭita de cirklo, kiun neniu sukcesas transpaŝi.

La poetino trovas ĝojon kaj trankvilon en la plej etaj kaj sensignifaj aĵoj el la ĉiutaga vivo. Por ŝi nur unu ĝardena benko en “nia tuta suna mond'” povas esti simbolo de la trankvilo kaj instigo de la revoj.

Södergran perceptas sin kiel la lastan floron de la aŭtuno, kiel la plej junan semon de l' printempo mortinta. En la grandaj arbaroj ŝi senĉese kaj febre serĉas la fabelojn de la infanaĝo, la belajn rememorojn de la infaneco, kaj en la montoj — la revojn de la junaĝo. La ampoemoj de Södergran estas teneraj kaj delikataj. Por ŝi la amo estas io ege fragila kaj nekaptebla, simila al sonĝo. Pro tio ŝia nura peto estas: “Ho, tenu min en viaj brakoj firme, ke mi nenion bezonu”.

Södergran strebas doni poezian respondon al la eternaj demandoj. Ŝi meditas pri la plej granda mistero — la vivo. Por ŝi la vivo estas treta ringo, kiu nin katenas, malvidebla cirklo neniam transpaŝata. La poezia bildo de la ringo kaj cirklo ofte aperas en ŝiaj poemoj, kaj tio aludas pri ŝia poezia filozofio. Ĉio ĉirkaŭ ni estas kaptita en idealaj cirkloj; la nokto kaj tago, la luno, la nasko kaj morto, la kvar sezonoj…

En la kristanismo kaj en la kristanaj simboloj la poetino serĉas klarigon de pluraj demandoj. Por ŝi la feliĉo ne estas niaj revoj, nek nia plej kara kaj memorata nokto, sed nia vivokruco, kiu estas destinita por ĉiu el ni, kaj al kiu ni iom post iom proksimiĝas.

La poezio de Edith Södergran estas riĉa, mirinda kaj profunda mondo, plena je sonoj, koloroj, metaforoj, simboloj kaj bildoj. La legantoj devas plurfoje tralegi kaj relegi tiujn ĉi filozofiajn poemojn. Sabira Ståhlberg talente interpretis la poemojn en Esperanton. Ŝia postparolo kaj la antaŭparolo de Sten Johansson helpas ne nur pli bone kompreni la vivon kaj kreadon de Södergran, sed ankaŭ pli facile eniri en ŝian miraklan poezian cirklon. Kaj ĉiu leganto eble post la tralego povos respondi: “Jes, mi eniris la cirklon”, kio estas la respondo al la demando en La cirklo.

Julian Modest