Moskvaro

Elkovertiginte la recenzotan libreton, mi konfuziĝis: ĉu temas pri eraro, kaj la libro aperis en 1989? Laŭ la fizika aspekto ĝi ja povus esti eldonaĵo el la ne plu ekzistanta lando kiun Ilutoviĉ ŝajnas sopiri: La estonto senkuraĝigas, / Krimoj regas, prezoj sufokas (p. 40). Nur leginte tiujn versojn mi konsciis ke la poemaro de la Moskva kvaropo ja aperis en la nova Rusio, en "nova socio", al kiu la iamaj sovetianoj devas alkutimiĝi kaj kiu konfuzas: La bildon mi ne komprenas. / Ĝi, eble, estas genia. / Kaj kio do min katenas: / Ĉu ĝia manko aŭ mia? (Ilutoviĉ, p. 41) aŭ malkontentigas ilin: La tempo estas nun severa… (Vysokovskij, vidu paĝon 58).

Ankaŭ ĉe Melnikov renkonteblas konfuziĝo: Futur' neklaras -- ĉu ĝis mort' / ĝi daŭros -- aŭ post jaro krevos (p. 23), zorgo: La viv' min zorgigas konstante, / ensorbas min taga rutin' (p. 11) kaj deprimo: Ni vivas malgraŭ ĉio. Modestas la bezon', / dezirojn vantajn ni facile bridas (p. 10), dum Dadaev himnas al libero (p. 74, 77).

Vysokovskij (la plej maljuna inter la kvar) jam enuas pri revolucioj: Refrenas sperto historia: / Teruras voj' revolucia (p. 54) kaj sekve turnas sin al religio, pri kiu li versas ĝisnaŭze. Ilutoviĉ (ankaŭ ŝi poezianta pri religio) reesprimas sian zorgon: Nigra iĝis la vivperspektivo (p. 47).

Ĝenerale tre deprima poemaro, el kiu oni ja povus konkludi (haste kaj supozeble erare) ke la "novajn rusianojn" regas malespero: Malfeliĉo la homon distretas (Ilutoviĉ, p. 47).

Iom da optimismo povus redoni al la leganto la postparolo, kiu traktas la Moskvan skolon de originala E-poezio, kaj kiun aŭtoris la kompilinto, Nikolao Gudskov, al kiu ne mankas troigaj esperoj: "ni esperu, ke laŭ tiu ĉi kolekto oni povos favore juĝi ankaŭ pri la tuta Moskv-aro". Malfacile, Nikolao, sed ni provas…

Ionel Oneț

La poezio esprimas la plej delikatajn tremojn de la animo. Ĝi persekutas la rapidan kuron de la penso kaj esploras la kaprican ludon de la vortoj. La poezio estas magio kaj multaj el ni ne povas eskapi el ĝi. La poezio akompanas niajn tagojn kaj verŝajne, kiam ĝi estas apud ni, nia vivo aspektas pli kolora aŭ pli alloga. Jam mi komencas kredi, ke esperanto mem estas poezio. Ne ĉesas aperi esperanto-poemoj kaj ĉiam venas novaj kaj novaj poetoj. Estas malfacile diri kio igas ilin verki poemojn.

La nova libro "Moskvaro" enhavas la originalajn esperanto-poemojn de kvar moskvaj poetoj - Valentin Melnikov, Klara Ilutoviĉ, Solomon Vysokovskij kaj Oĉjo Dadaev. La libro tuj provokas plurajn meditojn, ĉar ĝi aperas en lando, kie antaŭ dek jaroj oni ne povis multe aŭdi pri esperanto. En la iama Sovetio preskaŭ ne aperis esperanto-libroj, revuoj kaj ne estis multaj esperantistoj, kiuj verkis originale. Tie lerni kaj uzi esperanton ne estis tre facile. La sovetiaj esperantistoj ne povis libere vojaĝi, ne povis ricevi eksterlandajn revuojn kaj preskaŭ ne havis informojn pri la esperanto-komunumo. Nun la situacio tie ankaŭ ne estas facila. La ekonomia krizo denove malhelpas la rusiajn esperantistojn, tamen ili havas la kuraĝon kaj forton ne nur verki en esperanto, sed ankaŭ eldoni librojn.

Jen "Moskvaro" montras talentulojn, kiuj bonege posedas la Internacian Lingvon kaj konas la regulojn de la esperanto-poezio.

Valentin Melnikov estas poeto, kiu strebas en esperanto esprimi siajn intimajn sentojn kaj animajn temojn. Liaj poemoj estas ligitaj ĉefe al rememoroj kaj travivaĵoj kun la amata virino. Por li la poezio estas agrabla okupo kaj Melnikov ne kaŝas, ke ĝi helpas lin "por fuĝi el la marĉo de banal'".

Melnikov bonege regas nian lingvon. Liaj esprimoj estas klaraj, la rimoj riĉaj kaj variaj, la ritmo senriproĉa, tamen en liaj poemoj mankas filozofia profundeco. Legante ilin oni havas la senton, ke la poeto restas sur la surfaco de la problemoj kaj li ne sukcesas atingi pli profundajn tavolojn de la penso kaj sentoj.

Klara Ilutoviĉ estas la poetino, kiu ŝajne plej forte impresas la legantojn. Ŝi trovis ne nur sian propran espimmanieron, sed ŝi serĉas respondon al demandoj, kiuj ĉiam okupos la homan konscion. Ilutoviĉ deziras penetri en la imagon de la arto kaj la poetino maltrankvile demandas:

"Kio estas pentrita sekreto?
Kial spiras la bilda mesag'?
Jen sen tiu ĉelipa falteto
Malaperas vivec' de l' vizaĝ'?"

Tre allogaj estas la poemoj de Ilutoviĉ, dediĉitaj al la sezonoj. Ili rememoras pri la lirikeco kaj tenero de Hilda Dresen, tamen en la poemoj de Ilutoviĉ ne estas imitado. La poetino per siaj propraj okuloj observas la naturon kaj malkovras karakterajn detalojn, kiuj kreas poezian atmosferon kaj humoron:

"La folioj turniĝas angore
En serena kaj friska ĉiel'.
La naturo sin vestis fervore
Per la luksa flavruĝa mantel'."

Solomon Vysokovskij estas poeto, kiu okupiĝas ĉefe pri religiaj problemoj, tamen li ne sukcesis trapasi la limon de versado al poezio. Li rakontas religiajn motivojn en versa formo. Pli rimarkindaj estas liaj duliniaj miniaturoj, en kiuj senteblas originala pensmaniero kaj inklino al humuro kaj satiro.

"Se estas vi - sen glavo,
Vi povos iĝi - sklavo.
Se vi ne havas celon,
Vi ne bezonas velon."

En siaj poemoj Oĉjo Dadaev esprimas la eternan strebon de la homo al libero. La poeto sentas sin katenita kaj li deziras ekflugi, liberiĝi de la ankroj, kiuj fiksas lin al la grundo. Dadaev sukcese, poezie esprimas sian fortan impeton al novaj nekonataj horizontoj.

"Supren al steloj - brilu la lumoj!
Venu, la ĝojo! Venu, liber'!"

La poeto sentas sin loĝanto de la mondo kaj ĝuste pro tio li deziras esti libera kaj sendependa. Malgraŭ ke liaj poemoj sonas iom patose, ili estas sinceraj kaj emocie esprimas la soifon de la homo al vojaĝoj, al novaj mondoj. Dadaev realisme montras la sentojn de la homo, kiu sufiĉe longe loĝis en fermita kaj diktature premita lando.

La poemaron kompilis Nikolaj Gudskov, serioza, kompetenta esperantisto, kiun mi havas la feliĉon persone koni. Laŭ mi, Gudskov faris pioniran laboron. Li ne nur elektis la poemojn kaj kompilis la libron, sed li verkis tre detalan postparolon. Kronologie Gudskov rakontis pri la literaturaj paŝoj de la moskvaj esperantistoj kaj menciis gravajn momentojn el la evoluo de la esperanta literaturo en Moskvo.

Mi ne povas konsenti kun li, ke en Moskvo jam aperis poezia skolo, ĉar la kvar elektitaj poetoj per siaj verkoj ankoraŭ ne prezentas ion sufiĉe novan kaj originalan en la esperanto-poezio. Tamen ni povas kredi, ke simila skolo iam aperus, ĉar la komenco estas esperiga kaj sukcesa.

Julian Modest

Evidente, oni jam povas diri ke la poemaro Moskvaro estas rimarkita en la mondo. En malpli ol jaro aperis recenzoj en Literatura Foiro, La Gazeto, kaj nun – en Esperanto (nov. '99, p.198). Tamen vere strange aspektas tiu lasta, de Ionel Oneţ, kaj ne eblas ne repliki al ĝi...

Jes, la preskvalito de Moskvaro ne estas luksa. Ĉu iu provis eldoni libron per nur 40 dolaroj kaj sia entuziasmo? Ni faris. Ĉiu aŭtoro investis iom da propra mono (tuj post la terura financa krizego en la lando!), enkomputiligis siajn verkojn mem aŭ helpe de amikoj, de mateno ĝis vespero la 6-an de novembro 1998 ni triope (mi, N.Gudskov kaj lia amiko-neesperantisto) laboris en mini-presejo – kaj jen la rezulto! Vere bedaŭrindas nur ke ne ĉiu aŭtoro egale atente zorgis pri sia parto – tial en la postparolo svarmas preseraroj. Ni ne havis pentriston kaj la kovrilpaĝan bildon simple kopiis de centrubla monbileto. Rusianoj ĉiam inventemas pro malriĉo kaj ne perdas optimismon...

Tamen, bedaŭrinde, s-ro Oneţ, obsedata de sia kontraŭtotalisma vervo, ŝajne nenion komprenis en la enhavo de la libro. Ni rigardu la paĝojn, indikitajn de li:

p.40. La poemo rakontas pri piankoncerto de talentaj infanoj. Jes, la nuna tempo komplikas, sed l' infanoj arte instigas / al vivem' kaj al bono vokas – do la humoro de la aŭtorino estas optimisma.

p.41. Temas pri avangarda pentraĵo en arta ekspozicio, kies artan valoron malfacilas taksi. Neniu vorto pri "nova sociordo".

p.58. Post la citita linio "La tempo estas nun severa" tuj sekvas: sed ĝi fariĝos nepre – bela.

p.10,11. La poemoj estas intime lirikaj, denove neniel tuŝantaj la socion, kaj – plej amuze – verkitaj en 1989, kiam neniu suspektis pri estontaj ŝanĝoj. En ĉiu lando homoj havas ĉiutagajn zorgojn kaj deprimiĝas pro malfeliĉa amo. Eĉ se hodiaŭ vi havas feliĉon – ĉu longe tio daŭros? Futur' neklaras, kaj la Raúka improvizo la 5an de marto 1994 (p.23), estas verkita por transdoni tian necertecon – speciale kun "r" en ĉiu vorto. Certe Dadaev, multe pli juna ol mi, "himnas al libero" – ne havante seriozajn zorgojn, li povas ankoraŭ revi.

p.47. Temas pri persona malfeliĉo de homo, subite perdinta sanon – ne ĉiuj en tia stato scipovas konduti digne, sed tiun, kiu scipovas, sanaj homoj povas envii...

Plej ridindas la esprimo "novaj rusianoj", kiun s-ro Oneţ uzis tute ne sciante ĝian sencon. Ŝajne en preskaŭ ĉiu lando oni simile nomas novriĉulojn – kun abundego da mono kaj neniom da kulturo. Ĉu ilin povas regi malespero? Mi ne scias, tiaspecaj personoj mankas inter miaj amikoj...

Do, por la recenzinto la batalemo ŝirmis ĉion, kaj li perdis la kapablon rimarki belecon kaj amon. Ni kompatu lin.

Valentin Melnikov,
kunaŭtoro de Moskvaro
Presita en Cerbe kaj Kore n-ro 1 (64), 2000, p. 10-12
kaj, koncizigita, en Esperanto n-ro 3 (1123), 2000, p. 54.

Valentin Melnikov

La supozon, ke la vorttitolo de nova poemaro, aperinta en 1998, intencas minaci per multobliĝo de la kolosa regurbo rusa, Moskvo, al giganta urbaro similaspekta, identa, unuavide povus pravigi la titolbildo, montranta ne mildan lirikan Pegazon, sed impete, se ne aplombe, eksturmantan kvadrigon. Tamen, duarigarde, tiu ĉi ĉevalkvaro kondukas la meditadon al ĝusta, pli konsola konkludo. Kaj evidentiĝas kovrilinterne, ke ne temas pri multaj Moskvoj – Moskvaro –, sed pri kvar moskvanoj kiuj kunligas sin per tiu ĉi titolo.

Ili ja formas moskvanaron, sed tre specifan: poetoj ili estas. Esperantaj poetoj. Do eble konvena titolo por ilia unua verskolekto povus esti, konsiderante la esperantan literaturan tradicion, Moskvankvaropo, eĉ pli pompa ol la originala; sed post festum konsiloj restas stultaj.

La poemaro konsistas el jenaj kvaropanaĵoj: Liriko in-tima (Valentin Melnikov; n. 1957), Sincere via (Klara Ilutoviĉ; n. 1946), Vojo al Templo (Solomon Vysokovskij; n. 1933) kaj Rano, kiu flugas (Oĉjo Dadaev; n. 1973). La moto, elektita de ĉiu el la kvar poetoj por la propra sekcio, jam bone indikas intencon, etoson, temaron de ĉiu unuopa aŭtoro. Ili, apartenante al la nuntempa "Moskva skolo", ja formas grupon, almenaŭ por tiu ĉi publikigaĵo, sed estas enhave sufiĉe diferencaj. Strukture ili sekvas komunan idealon, la klasikan: rimoj estas versofine konservendaj, tradiciaj ritmoj plejoftas (se ne aperas senatentaj stumbloj, eĉ intencaj...), formoj kiel soneto kaptas la leganton. Do, almenaŭ laŭ aktuala starpunkto, tiuĉikampe mankas modernismaj trajtoj – iom surprize, memorante ke la rusaj artistoj ĉirkaŭ la unua mondmilito apartenis al la monda avangardo. Ke amo, sonĝo, naturo, superado de la kruda normala vivo regas enhave la tekstojn, ne estas mirige. Kion alian verŝu poetoj en siajn versojn?

Pluraj el la poemoj jam ricevis premiojn en konkursoj, ofte unualokajn. Provoj forlasi jam tretitajn vojojn montriĝas ĉe Vysokovskij en Duliniaj miniaturoj kaj Melnikov en la Unuversoj/Universoj (signife de 'Unuversaj universoj'), laŭ la influo de la rusa poeto Vladimir VIŜNEVSKIJ.

Ĉiun sekcion enkondukas informoj pri vivo kaj verko de la aŭtoro, eĉ foto prezentas lin persone. Nikolao GUDSKOV, la kompilinto de la poemaro, aldonis antaŭvortojn kaj abundan postparolon pri "La Moskva skolo de originala Esperanto-poezio", bonvena enkonduko en la antaŭulojn, la samtempanojn, la laborcirkonstancojn, la artajn principojn de la moskva kvaropo. Per ĝi la libreto fariĝas ne nur montrofenestro pri la aktuala verkado, sed preskaŭ enciklopedio pri la moskva esperanta poezio.

La poemaro ampleksas 96 paĝojn, estas bone legebla, agrable kompostita, broŝurita. Ĝi meritus eldonon libroforman kun firmaj kovriloj. La lingvaĵo (ne ĉiam la enhavo...) estas klara, en komuna Esperanto kun kelkaj slavismoj; apenaŭ preseraroj. Ĝi vekas intereson pri aliaj verkistoj moskvaj, pri nova moskvanaro.

Franz-Georg Rössler