Manĝoj el sanigaj plantoj

Sur la dorsa kovrilo de alia kolekto de kuir-receptoj Internacie kuiri¹, Stefan Maul komentis: „... nia ĉefkuiristino Maria Becker-Meisberger ne evitis la penojn, ĉiam antaŭ aperigo, mem testi la diversajn receptojn.”. Temis pri la receptoj senditaj de MONATO-legantoj dum la jaroj, en kiuj aktivis nia bedaŭrinde forpasinta rubrik-redaktorino pri kuirado. Mi samopinias, ke ideale, iu ajn, kiu kompilas aŭ recenzas libron pri la kuirarto, devus sekvi la laŭdindan principon de Maria Becker-Meisberger.

Mi konfesas, tamen, ke recenzante la esperantan version de la libro „Jela od ljekovitog bilja” (ĉar la kroatan mi ne komprenas!), mi ne imitis tiun admirindan ekzemplon. Ĝin mi ne faris pro du kialoj: unue, ĉar en nia hejmo mi tre malofte – kaj malsperte – kuiras; due, ĉar tia testado postulas tiom da tempo, ke mi devus rezigni pri aliaj laboroj.

Sed tio ne signifas, ke mi ne provis la sanigan manĝaĵon de Zlata Nanić, la aŭtorino de la recenzata verko. En la jaro 2001, tri vegetaranoj el nia malgranda grupo da kongresanoj el Irlando havis okazon en Zagrebo gustumi ĉe stando en la kongresejo diversajn pladojn preparitajn de s-ino Nanić kaj menciitajn en ŝia libro.

Ĉar mi havas neniun fakan scion pri nutraĵo aŭ sanscienco, mi ne kompetentas juĝi el tiuj vidpunktoj la valoron de la verko. Tamen, mi havis neniun motivon por dubi tion, kion la aŭtorino asertas pri la enhavo kaj saniga efiko de la ingrediencoj, kiujn ŝi uzas. Plie, mi povas atesti pri la pozitivaj rezultoj de vegetarana dieto. Antaŭ jardekoj oni diagnozis, ke mi suferis de pernicioza anemio. Post relative mallonga tempo, mia sano estis senprobleme stabiligita per ĉiumonataj injekcioj de vitamino B12. Jam delonge ni ĉesis manĝi viandon kaj adoptis precipe vegetaran nutromanieron, kvankam ni modere manĝas fiŝojn, ovojn kaj laktaĵojn. (Parenteze, mia kuracisto certigas, ke anemi-suferantoj ja povas esti vegetaranoj.) Mia ĝenerala sanstato estas bona, kaj sen troigo mi hodiaŭ iusence sentas min pli juneca ol antaŭ dudek jaroj.

Ŝajnas al mi, kiel nefakulo, ke la receptoj en ĉi tiu verketo estas bona bazo por sana nutrado. Kelkaj el la ingrediencoj (precipe la japanaj) estas al mi nekonataj. Aliajn mi gustumis kaj aprecis (ekzemple, la bongustan misoo-supon kaj la japanajn algojn) en japanaj kaj vegetaraj restoracioj. Plie, en kreskanta nombro da eŭropaj urbegoj troviĝas magazenoj, kie oni povas aĉeti japanajn, ĉinajn kaj aliajn aziajn ingrediencojn.

Samtempe, mi devas aldoni, ke mi persone ne satiĝus per pure makrobiotika aŭ precipe grena dieto. Mi timus, ke ĝi estus por mia konstitucio maladekvata. Kompreneble, la aŭtorino proponas, ke oni laŭguste inkludu pliajn ingrediencojn kaj aldonaĵojn: lakton, kremon, ktp. Mia edzino faras bongustegajn pladojn aldonante al similaj receptoj terpomajn patkukojn (kun maizgrajnoj), kvadratetojn de bakita tavoligita tritikpasto (kun legomoj), fromaĝsaŭcon (kun florbrasiko), ktp.

Malgraŭ mia manko de sperto pri kuirado, estas malmulto en la libro, kiun mi ne komprenis (ekz. „bancha”, „grenventaĵo”). Malmultas komposteraroj, el kiuj neniuj gravas. Mi gratulas la tradukinton, nian amikon Vladimir Dujnić, kiu estis nia afablega ĉiĉerono kaj interpretisto en Dalmatio.

Garbhan MacAoidh

La cerbo havas miliardojn da neŭronoj. La sinapsoj sekrecias ĉirkaŭ 30 neŭrotransmisiilojn, ekz. adrenalinon. Sed fiziologoj scias ke estas nur tri agoj de tiuj pli ol 30 kemiaĵoj. Plusendi impulson senŝanĝa, amplifi aŭ malamplifi ĝin. Do, kial tiom da impulstranssendaĵoj? La facila respondo estus ke nia cerbo havas multajn kupeojn kaj ĉiu kupeo nutriĝas per diversaj manĝaĵoj. Ne sufiĉus se ni manĝas purajn glucidojn, proteinojn, grasojn kaj vitaminojn. Ĉiu greno havas glucidojn, oleojn, vitaminojn kaj aliajn en diversaj kvantoj. Sed kio estas bananeca en banano aŭ mangeca en mango? Ĉiu vegetaĵo, greno, folio estas unika. La analizo, farita surbaze de la ingrediencoj, ne povas ekspliki la verajn efikojn.
'La nutraĵo estu sanigilo via, kaj la sanigilo estu nutraĵo via!’
La aŭtoro mem recenzas sian libron per ĉi tiu trafa eldiro de
Hipokrato sur la kovrilpaĝo. Ĉi tiu libreto konvinkas nin trovi
ne nur ĝuon sed ankaŭ sanon manĝante vegetaĵojn preparitaj
en diversaj manieroj. La aŭtoro elektas 17 krudaĵojn, ekzemple
avenon, rizon, tritikon ktp kaj gvidas nin prepari diversaĵojn el
tiuj, ekz. trinkaĵon el daikono, dolĉan trinkaĵon el kukurbo,
spinacaĵon el urtiko ktp. Kvankam multaj el ili ne estas novaj,
la verko aspektas interesa. Eble la vegetaranoj, minoritataj en
la okcidentaj landoj, ŝatus la libron.
Kreskaĵoj havas ankaŭ tiel nomatajn 'kontraŭnutraĵojn'. La
tradicia kuirmaniero sukcese forigas multajn kontraŭnutraĵojn.
Ĉar la homo eksperimentis dum milionoj da jaroj kaj alnormigis
la kuirmetodojn.
Kiam oni inventas novajn metodojn kuiri aŭ preparas strangajn manĝaĵojn por eltrovi novajn gustojn, oni nepre konsciu pri la kontraŭnutraĵoj, oni esploru ĉu ili likvidiĝas per la novaj manieroj. Oni ne certas ĉu ĉiuj priskribitaĵoj estas entute sekuraj, sed ili certe povas doni al vi novajn gustojn.
Kelkaj kulturoj jam kuiras tiel kaj ĝuas sanon.
Leginte la libron oni demandus sin ĉu ĝi estas kuirlibro,
scienca libro, libro por malsanuloj aŭ sanuloj, libro de
naturopatio? Ĝi estas mikso de ĉio ĉi. La verko listigas bonajn
efikojn de la komunaj grenoj, ĉefaj vegetaĵoj kaj trovas novajn
gustojn en ili. Se vi ankoraŭ ne gustumis la tritikan viandon,
ek al ĉi tiu libreto.

P.V. Ranganayakulu