Pigre pasas la nokto

La temo de ĉi tiu bela romano estas rasa diskriminacio kaj ĝia plej potenca kontraŭveneno - la amo. Ne estas facile verki interesan rakonton pri tia temo sen falo en kliŝojn kaj banalaĵojn, sed la sperta István Nemere brave kaj sukcese atingas la celon. Li verkis intereskaptan, viglan historion, kiu fluas laŭ du paralelaj vojoj. Sur la ĉefa vojo desegniĝas la rilato inter maturaĝa soleca viro kaj juna ciganino hazarde enveninta en lian vivon. Sur flanka vojo fluas raporto pri juĝado okazanta en tribunalo, ĉar okazis krimo. La lerteco de la afero kuŝas en tio, ke ĝis la lastaj paĝoj de la rakonto, la leganto ankoraŭ ne scias, kiu estis la viktimo, kiu estas la akuzito.

Tamen, oni klare rimarkas, ke tiu teknike lerta maniero kapti la atenton kaj scivolemon de la leganto estas nur bela vesto por la verko. Fakte, la aŭtoro intencas montri, per sinsekvo de tre vivecaj scenoj, ke homeco situas trans ĉia klasigo de homoj en rasojn, kategoriojn, haŭtkolorojn, morojn, lingvojn, sociajn poziciojn - unuvorte, en antaŭjuĝajn tavolojn. Tre signifa estas, ke la rakonto sekvas laŭ la sinsekvo de sezonoj, tiel ke bele priskribiĝas la varmaj, la malvarmaj, la floraj, la senfoliaj tagoj dum la vivo de la roluloj, kvazaŭ li transdonus al la leganto la jenan mediton: la vivo estas nelonga, ĝuu ĝin libera de stultaj konceptoj, kiuj ne havas fundamenton.

Alia tre agrabla aspekto de la libro estas la stilo, per kiu ĝi estis verkita. Flua, natura, facila, tamen neniel senkolora. Male, la frazoj estas harmonie belsonaj kaj esprimoriĉaj. Oni povas legi senpene kaj plaĉe. Vidu fragmenton:

"Sur la herbaro de tempo al tempo rampas heliko, precipe post pluvoj ili aperas el la misherbejo ĉebariera. Tiutempe la dommastro rigardas la herbaron kaj paŝas gardeme, prenas la helikojn kaj remetas la vivajn en la misherbejon, eĉ parolas al ili. Ankaŭ la kato ŝatas tiujn komunajn matenojn, ĉiam akompanas la dommastron, se li iras en la ĝardenon. Ofte ĝi kuŝiĝas surherben kaj turniĝas sindoneme, provokante karesojn. Kaj li karesas ĝin."

La hungaro Nemere (nask. 1944) estas escepta verkisto, ne nur pro sia talento sed ankaŭ pro sia eksterordinara fekundeco. Li jam verkis pli ol 700 romanojn, el kiuj dudekon en Esperanto. Ne estas banala atingo produkti tioman kvanton kun tiela kvalito. Per "Pigre pasas la nokto" li riĉigis nian Esperantan literaturon per vigla, pensiga verko kontraŭ diskriminacioj. Mi forte rekomendas la libron, kaj pro la lingva formo, kaj pro la enhavo.

Posovo

En 1992 aperis du novaj libroj de Nemere en la esperanta merkato: la romano Pigre pasas la nokto, eldonita de Fenikso, kaj la 58-paĝa rakontaro Krokize de mia ĝardeno, grandformate kaj grandlitere eldonita de Literatura Foiro, kun bela kolora kovrilo reproduktanta pentraĵon de Cezanne.

La dorskovrila eldonista prezento de la rakontaro asertas, ke ĝi "povas esti konsiderata kiel aŭtenta verko de minimumismo, ĝenro ankoraŭ nova en nia literaturo". Oni permesu al mi intermeti komenton pri la reklama uzo de la vorto nova en nia gazetaro. Se per minimumismo oni volas diri, ke la kolekto aldonas minimumon al la originala esperanta beletro, nu, tiam estas klare, ke ĝi ne vere novas: ĉiujare aperas nova Manjo Austin por torturi paciencajn legantojn. Se tamen la celo estas klarigi, ke la aŭtoro en minimuma longo esprimas maksimumon enhavan kaj stilan, ankaŭ ĉi tiam la reklama noveco restas nur pretenda; tion jam faris, kaj kun pli da sukceso, ne nur Nemere mem en La naŭa kanalo, el 1981, aŭ lia samlandano István Ertl, aŭ la de mi bone konataj hispanaj kurtistoj Francisco Javier Moleón, María José Quesada, Alberto Franco kaj Liven Dek (Trezoro, Pandemonio, Sferoj 3, Sferoj 6, Nova Esperanta Krestomatio): verdire granda parto el la lastatempa rakonta beletro en esperanto difineblas minimumisma, kaj ne lastvice pro la influo de la Belartaj Konkursoj de Universala Esperanto-Asocio kun sia maksimuma longo je 200 x 65 tajpospacoj. Tiusence, kompare kun la nelge premiitaj rakontoj de Gonçalo Neves (aperontaj aŭ eĉ jam aperintaj ĉe Bero kun la titolo Permesu), enhave kaj lingve tre densaj, aŭ kun tiuj verkitaj de la frumortinta Neil Salvesen, eblas klare diri pri Krokize... , ke en ĝi Nemere, kiel en sia romano Terra, nur minimume novas.

Laŭ PIV krokizo estas "rapida desegno aŭ pentraĵo, en kiu oni celas kapti nur la esencan similecon" (mia substreko). En Krokize... la rakontoj de Nemere, anstataŭ kapti esencojn, kroĉas sin al svaga prezento de svage supraĵa realo. Tiel svaga, ke ĝi ebligas al la eldonistoj skribi, ke en la rakontoj ĉefrolas "la observoj el la propra hejma realo, kie simplaj agoj, objektoj, vortoj trovas novan dimension" kaj ke "en tiu nova dimensio Nemere malkovras profundajn latentojn". Demetante la maskon, la vernison de la prestiĝigaj vortoj krokizo, nova dimensio kaj profunda latento leganto mem malkovros nur la grizan abismon de ĥameleona neniodiro. Kontraste, kiam temas pri gravaj aferoj (bono kaj mavo, senco de l' vivo ktp) li estas tro klara, tro rekta kaj tro eksplicita (kio pensigas min pri senvola pastiŝo de la mistikismo en La Profeto de Ĝibran' Ĥalil' Ĝibran').

Vera minimumismo, kiel ĉi-supre mi skribis, esprimas en minimuma longo enhavan kaj stilan maksimumon. Nenian rilaton mi vidas inter ĉi tiuj rakontoj de Nemere kaj beletra minimumismo aŭ miniaturismo. Tial estas groteske pretendi kompareblon, eĉ se nur alude, inter Krokize... kaj la Unuminutaj noveloj de István Örkény (la esperanta traduko de kelkdeko el ili aperos baldaŭ ĉe Bero). Nemere devas multon lerni de Örkény, kaj eĉ de si mem, ĉar la literatura nivelo de lia nova rakontaro subrestas tiun de La naŭa kanalo, lia unua libro esperanta.

Al ĝi Krokize... aldonas nenion konsiderindan stile aŭ teme. Se do okazis ne evoluo, sed stagno kaj preskaŭa malprogreso, kial eldoni ĝin? Kiel diras nia Proverbaro, mi ne povas kapti en ĝi la sencon.

Li havas bonajn ideojn, kiujn jen kaj jen li fuŝas pro mallerta kaj amatora rakonta tekniko. Ne gravas al mi, ĉu li vivtenas sin per verkado en la hungara, sed la rezulta impreso, kiun estigas en mi liaj esperantaj verkoj. Por verki bone ne sufiĉas nur havi bonan ideon. Ekzemplo estas la fiŝa kaj musa fino de la unua peco, La domo, kie li diras per vortoj tion, kion li ne kapablas sentigi preter- aŭ trans-vorte. Bedaŭrinde ĝuste en t.n. mikronoveloj gravegas trafa fino (kio ne nepre signifas, ke ĝi estu surpriza, aŭ inversiga, aŭ ringe egala al la komenco). La samo okazas en la dua, tria kaj kvara rakontoj (respektive la unua parolvico sur p. 8, la sesa sur p. 10 kaj la deka sur p. 12, aŭ la tria alineo sur p. 13) kaj plu simile tra la tuta libro. Feliĉe, jen kaj jen li trafas, kiel en la fino de La fatala amanto.

Krome, senŝanĝa ripeto de ideo nur igas ĝin des malpli forta kaj purkontura, kiel okazas en liaj rakontoj pri oldulo spertanta parton de natura ciklo, kies revenon li probable ne ĝisvivos.

Mi ricevis la impreson, ke li verkis ĉi historiojn iom maŝine kaj meĥanike pro (almenaŭ provizora) elĉerpiĝo de la inspirfonto aŭ inspirputo. Eble ankaŭ ĉar mankas la unueciga celo, la samceleco aŭ celsameco karakterizaj en romano.

Krokize... taŭgas kiel legaĵo por progresantoj aŭ lernantoj de supera kurso (ĉefe la rakontoj La surdmutulo, La arbo kaj La Turo); tamen prefere oni legu liajn du plej bonajn romanojn: La blinda birdo kaj Sur kampo granita; kaj kiel antaŭromanan enkondukon mi rekomendas La naŭa kanalo (kiun, se elĉerpitan, oni devus reeldoni post ioma trakorekto).

La lingvo de la libro estas bona, foje eĉ tre bona (malgraŭ kelkaj malglataĵoj, kiel la vorto nekonatulo sur p. 32), sed kiomagrade eblas paroli pri Nemere kiel pri originala verkisto? Estas konate, ke t.n. originalaj verkistoj kiel Corrado Tavanti kaj Deck Dorval nur parte, foje tre etparte, kulpas aŭ responsas pri la stilo kaj lingvo de siaj verkoj. Kiu iam vidis tekston skribitan de Nemere mem sen eldonista trakribro, tiu scias, pri kio mi parolas. Ĝis nun la hungarajn eldonojn de liaj libroj reviziis lingve kaj stile Vilmos Benczik. Kaj ĉi tiun svisan? Probable Perla Ari Martinelli aŭ Giorgio Silfer.

Unu el la rakontoj de Krokize... aperis jam pli frue en Sferoj 6. Temas pri La inferulo, tipa specimeno de lia naiva kaj stulteta scienc- aŭ pacienc-fikcio, kies plej aĉa reprezentanto estas la misromano Terra. Se kompari ambajn* tekstojn, tiun eldonitan de Literatura Foiro kaj tiun aperigitan de Grupo Nifo, rimarkeblas ĉ. 65 diferencoj (en resp. kvar aŭ sep paĵoj). Direblas, ke per tio la rakonto gajnis. Se tiel, almenaŭ estus bone scii, kiun ni danku kaj aplaŭdu pro la stila plibonigo.

Pri la lingvo kaj stilo de Pigre pasas la nokto skribis jene mia kolego kaj samurbano Miguel Fernández en recenzo aperonta (en nekompleta formo) en Heroldo de Esperanto: �Kompreneble, per lingvaĵo eskvizite poezia kaj genie lirla kaj raketa oni povas verki La litomiŝla tombejo; sed per lingvaĵo simple laŭa al la postuloj de bona romano oni povas verki Pigre pasas la nokto. Nek pli nek malpli.�

Bona romano. Kompare kun tiuj de kelkaj aliaj esperantaj romanistoj, ĝi estas ja bona: legebla facile kaj unutire, kaj kun kresĉende suspensa intrigo. Evidentas, ke Nemere fartas pli bone kaj bele en la romana kampo, ol en la rakonta. Pli bone, tamen ne sufiĉe bone. Miaopinie la aŭtoro ne sukcesis cementi la partojn, el kiuj konsistas lia verko. Ekzemple, la alternado aŭ alternigo de scenoj pere de prezento de posta proceso estas rimedo iom rusta kaj trivita, impresanta ĉe li meĥanike kaj rutine. La proceso mem (laŭ la modelo aŭ modo de usonaj filmoj) neniom gravas: oni povus forstreki la tutan ĝin el la libro sen ia ajn perdo.

Dekomence (kaj eĉ de la reklamteksto sur la dorsa kovrilo) la intermeto de la fina proceso sciigas la leganton eksplicite pri okazonta murdo. Tamen Nemere tenas (duon)kaŝaj la nomojn kaj identecojn de la murdita kaj de la murdinta ĝis p. 142, du paĝojn antaŭ la fino de la romano. Dum trafas sian celon la maniero, kiel Nemere atendigas kaj scivoligas pri la unua kiso inter la du geroluloj, male, la troaj atendigo kaj scivoligo pri la murdo mem impresas misefike kaj misefekte. Pli bone estintus verki romanon pri amrilato inter ciganino kaj necigano, kaj spici ĝin ĝis la fino per (ne)atendeblaj sortoturnoj. Tiel povus aperi ankaŭ la proceso, ekzemple kiel romanferma epilogo.

Pri la amhistorio mi bedaŭras la amason da ripetoj kaj la insistan reklarigadon miksitajn kun am-etoso panteisme mistika. Nemere, anstataŭ konturi klare la personecon de Kata, la ciganino, igas ŝin apendico de la figuro de Bernat: fakte plurfoje en la romano konfuziĝas la mio de Bernat kun la rakontanta mio mem. La rolulon Bernat la aŭtoro profilis pli klara, plena kaj sobra, probable kun abundo da membiografiaj eroj; ne pro nenio Bernat estas arĥitekto, kiu, kiel verkistoj, konstruas mondojn surpapere.

La mankoj en Pigre... estas ne nur strukturaj. Mi plu citu el la recenzo de Miguel Fernández, laŭ kiu Nemere ne lertas �rilate ekspluatadon de la fona erco: interrasa konfrontiĝo. Certe li kaptas la ŝancon por denunci rasismon sed sole epiderme, neefike, eĉ misvoje, ĝuste nun, kiam la temo iĝis dolorige aktuala ankaŭ en Eŭropo.� Nur en p. 128 aperas komenco de pli ekvilibra pritrakto de tiu konfrontiĝo, kvankam poste kaj ĝenerale la aŭtoro restas ĉe la ŝelo. Kontraste, la novelaro Memori kaj forgesi de Trevor Steele, kiun mi ade kaj nelacigeble rekomendas, prezentas vive, varme kaj pens-instige la konfrontiĝon inter aŭstralianoj aborigenaj kaj eŭropdevenaj.

La libron finas la 102-era listo Esperantaj originalaj romanoj (1907-1992) . Nepras aldoni, ke la liston kompilis Osmo Buller kaj ke mankas en ĝi la romano Animo drivas de Masayuki Kuroda, 151 p. (la tuta libro: 196 p.), eld. Japana Esperanto-Librokooperativo, Toyonaka, 1990.

Resume, estus nek ĝuste nek juste paroli pri Nemere kiel pri eksa fenomeno. Necesas tamen, post lia fulma kariero en la okdekaj jaroj, ke li ĉesu verki tro rapide kaj senzorge, se li ne volas resti por eterne en la panteono de kioskaj aŭtoroj.

ambajn = akuzativa formo de ambaj aŭ ambaŭ. La Fundamenta Gramatiko klare diras: La adjektivo finiĝas per a. Kazoj kaj nombroj kiel ĉe la substantivo.

Jorge Camacho

Leginte la plej lastan romanon de István Nemere, oni bedaŭras ke preskaŭ ne ekzistas esperanto-kino; sed tuj konsolas la penso, ke Pigre pasas la nokto trovus facile la vojon al hungarlingva ekrano.

Ja la historio estas lerte dozita por Hungario. Ne nur pro la geografiaj referencoj, sed ankaŭ pro la ĉeesto de tipa socia aktualaĵo (la rilato kun la cigana minoritato), kaj la etaj grandaj detaloj kiujn nur hungaro, aŭ amanto de la hungara kino, kapablus fokusi. Sufiĉas mencii ke la du momentoj elektitaj por ekparoli pri la nudeco de virina korpo estas ambaŭ en rilato kun akvo, kaj ambaŭ klasike "hazardaj": senintenca kaŝrigardo tra la fenestro de banĉambro, kaj batalo por fermi fenestron dum subita nokta ŝtormo - kun la kutima efekto pro la adhero de malseka negliĝo sur ŝiaj belaj formoj... Sed kontraste al la prudo heredita de epoko kiu koncedis nur la bruston (tamen kian bruston!) de Marina Vlady sub varma duŝo, tra la rakonto filigranas la mezeŭropa psikologio: kiu malkovris, tra kaj trans Freud, ke virino estas homo pli karneca ol viro, kaj ke amoro situas en ŝia vivo kiel bezono eĉ fiziologie pli granda ol en lia vivo...

Kio paŭsas entute la kuriozon de la hungaraj moroj kompare kun okcidento: jen malfruaj kiel dece por periferia provinco, jen pli fruaj ol en la metropoloj.

Sed rilato inter Kata kaj Bernat estas ankaŭ plio, ne facile redonebla per kino. Tiu stato de bonfarto, de agrabla kunesto, kreskanta iom post iom, tagon post tago, kaj fine naskonta la Senton, aromas tra la paĝoj pli penetre ol eblus sur ekrano. Eble ankaŭ tial la moderna erotiko mutaciis: sur ekrano pli rekte prezenteblas la korpoj, ol la sensacoj. Kaj se pereblaj, tiuj sensacoj perdas je individueco, ĉar rekreitaj rapidvide, por kolektivo, pli ol por persona intelekta percepto. Ja eblas ke nur malmultajn ekscitas la verso de J. M. Serantes Cristal, sed ĝia erotiko nekredeble superas ĉian evidence body de Madonna: ...y mi boca cantó en tu boca - kaj mia buŝo kantis en via buŝo...

István Nemere proponas teknikajn novaĵojn (verdire ĉio estas novaĵo en nia modesta literaturo), kiel la interplekton de la rakonto kun fragmentoj de kronologie postmetenda proceso. Kaj li insistas pri La Domo, kiel centro de la vivo, ĉi-foje en pozitivo: la obseda superrealismo de Krokize de mia ĝardeno, jen magia jen amara, ĉi tie forestas. La protagonisto estas eĉ arkitekto; kio emfazas, interalie, la konstruan optimismon de lia vivhistorio...

Pozitiva ingredienco estas ankaŭ la lingvaĵo, pli zorgita ol kutime, kvankam stile iom malsupera al tiu en la citita Krokize...

Per sia titolo mem Pigre pasas la nokto ŝajnas elviciĝi el bela serio de priamaj romanoj, kiel tiuj de porvirina libroklubo. Sed ĝi enhavas multon interesan por kompreni la nunan Hungarion: ĝi sigelas la esperon de viro jam kvindekjara, kiu konstruas novan vivon ene de novaj cirkonstancoj. Kaj tiu optimismo, nepre necesa en la nuna Hungario, estas la sola plene esperanta originalaĵo (samtempe, la malplej aŭtenta hungaraĵo) en ĉi tiu, se ne ĉiam artnivela, certe ĉiam profesia verko.

Giorgio Silfer

La dekdua originala romano de István Nemere, Pigre pasas la nokto, temas pri amafero inter kvindek-kelkjara hungara viro kaj dudekjara ciganino. Sur tiu baza temo, radianta de tro konataj kliŝoj, la aŭtoro kreis unu el siaj plej valoraj romanoj, kio vere pruvas lian talenton.

La amhistorio miksiĝas kun tribunala proceso pri murdo sekvinta de tiu amafero. En sia rakontado la verkisto alternas inter la ĉefa fadeno kaj la juĝoproceso. Per tiu metodo li sukcese konstruas eksciton, kiu onde intensiĝas-malfortiĝas kaj fine kreskas en draman dissolvon de la suspenso. Li ankaŭ sukcesas kaŝi ĝis la lasta momento kiu murdis kiun - eble iom nenecesa artifiko, kiu tamen bone funkcias. Do, ankaŭ la recenzanto ne perfidu tion!

Pigre pasas la lasta nokto ĝis la drama klimakso, kaj tre pigre - aŭ eble mi diru trankvile, senurĝe - pasas la ĉefa intrigo. Juna ciganino estas forpelata de siaj familianoj, hazarde ŝi renkontas mezaĝan arkitekton kiu dungas kaj loĝigas ŝin en sia domo, kie li mem laboras desegnante vilaojn por riĉuloj. Tie ŝi laboras de mateno ĝis vespero sep tagojn de la semajno por salajro, kiu ne sufiĉas por aĉeti vintran mantelon, kaj fine, post longa aŭtuno, ŝi iĝas ankaŭ dumnokta kunulino de la mastro. Tiu historio povus nature iĝi socia indignaĵo pri postkomunisma ekspluatado, sed tio ne estis la intenco de Nemere. Li volis rakonti pri la malrapida interkonatiĝo, amikiĝo kaj enamiĝo de du homoj el malsama aĝo, klaso, etna kulturo kaj edukiteco. Ĝenerale direblas, ke li faris tion sukcese. Ja troviĝas eroj ne tute konvinkaj kaj eĉ iom incitaj. La viro havas ĉion, la virino nenion, kaj ŝajne la aŭtoro supozas, ke tio validas ankaŭ en spirita senco. Kelkfoje tio esprimiĝas eĉ parodie:

Kaj kiam poste aŭ antaŭe Bernat klarigis al ŝi ion, li vidis en ŝiaj okuloj la veran interesiĝon, kaj eĉ admiron. Ĉar Kata kredis lin ĉioscianta kaj tiel ŝi aŭskultis. Neniam ŝi dubis pri tio, kion li diris.

Bernat tre bone fartis. (p. 80)

Jes ja, kiu viro do ne bonfartus kun tia naiva, juna kaj bela admirantino? Efektive, la rilato inter la duopo kelkfoje iom tro similas tiun inter Robinsono kaj Vendredo.

Kvankam ĉi romano eble pli ol aliaj verkoj de Nemere okupiĝas ĉefe pri personaj rilatoj inter homoj, tamen kiel kutime ĝi traktas ankaŭ socian temon. Ĉi-foje tiu estas la rasismo aŭ malamo kontraŭ homoj de alia etna grupo, konkrete tiu de hungaroj kontraŭ ciganoj. La aŭtoro prezentas tiun malamon kiel senton de stultaj, etmensaj homoj. Tamen estus tute erare kompreni ĉi verkon kiel apologion por la ciganoj aŭ romaoj kiel etno. Tipe estas, ke la protagonistino Kata povas akiri homan dignon kaj bonstaton nur forlasante la ciganan medion komplete. La aŭtoro ja ne esprimas socian programon, sed se mi rajtas interpreti lian romanon, lia tezo ŝajnas esti, ke la ciganoj povos atingi pli bonan vivon nur ĉesante esti ciganoj. Tiu solvo tamen ŝajnas malfacila, ĉar laŭ Nemere la ciganoj agas laŭ "kelkmiljara genetika kodo" (p. 39). Kaj: "Ensange ili havas la iremon" (p. 122). Tiuj ne estas diraĵoj de la stultaj urbetanoj, sed asertoj de la aŭtoro. Lia solvo el tiu dilemo por sia heroino Kata iom similas tiun de Charles Dickens por sia Oliver Twist - ŝi efektive estas nur duoncigano, ĉar la patrino estas hungarino.

Entute mi sentas ke la aŭtoro kun sia arkitekto Bernat rigardas homojn el iomete memkontenta etburĝa perspektivo. "Ĉu ŝi reiros al la cigana domo, al stinkantaj ebriaj viraĉoj? Ĉu englutos ŝin la urbo? La placo de putinoj? Aŭ eksterurba luita ĉambro kaj laboraĉo en tekstilfabriko? Post kvin jaroj eĉ ŝia propra patrino ne rekonos ŝin, tiel ŝi aspektos. Tiaspeca laboro neniigas la virinojn." (p. 15).

Malgraŭ tiu certagrade limigita perspektivo Nemere kreis vere imponan rakonton, kie ĝuste la trankvila evoluo plej impresas. La homa psikologio, precipe de Bernat, estas konvinka. Male al pluraj el liaj aliaj verkoj, ĉi-libre li ankaŭ dediĉis multan zorgon al medioj. La verko komenciĝas per tre bona prezento de la domo, kie poste okazos preskaŭ ĉiuj scenoj, kaj la domo mem iĝas pli-malpli rolanto apud la loĝanto kaj mastro.

Alia tre sukcesa sceno estas la momento, kiam Bernat unue ekvidas Katan. Reveturante de labora vojaĝo, li devis haltigi sian aŭton en vilaĝo ĉe fervojkruciĝo, kaj la aŭtoro estigas tre realisman senton, kvazaŭ la tempo haltus, dum li nenifare atendas la pason de iu malrapida vartrajno, rigardante la domaĉojn kaj homojn ekster lia aŭto kvazaŭ mutan filmon.

Ankaŭ poste estas pluraj bonaj scenoj, ekzemple en la ĝardeno de Bernat, kie oni rekonas la inklinon de Nemere al naturo kaj ĝardenaj plantoj, precipe arboj.

Herbaro sub liaj piedoj, ombroj sur la herboj. Iuflanke la falsaj cipresoj estas cindrokoloraj, la lumo ŝteliras inter ili, makule sidiĝas sur la tero. La birdoj ankaŭ nun baraktadas sur la branĉoj de arboj... Bernat haltis inter siaj kreskaĵoj kaj tenis la vizaĝon al la suno. Li sentis, kiel subĉemize varmiĝas la haŭto. Odoretoj, fora hundobojo, krieto de infanoj. Post nelonge alvenos la tempo de la posttagmeza kafo... Bonege estas vivi! (p. 32)

Ĝenerale tra la verko la rakonto okazas laŭ la perspektivo de Bernat, sed kelkfoje ĝi dum kelkaj alineoj ŝanĝiĝas al tiu de Kata, ekz. en la paĝoj 67 kaj 76, kio funkcias bone.

La juĝproceso ŝajnas al mi iomete stranga pro tio ke la juĝisto tre aktivas, dum la akuzanta prokuroro kaj la defendanta advokato faras nenion. Nu, mi ja ne konas la hungaran juran sistemon, kaj plej gravas ĉi-kaze ke la proceso efike kunhelpas konstrui la romanintrigon. La alternado inter mallongaj scenetoj tribunalaj kaj pli longa kaj malrapida evoluo inter mastro kaj mastrumistino, poste geamantoj, estas bone trovita rimedo por konservi kaj kreskigi la eksciton, kaj la fina drama kulmino estas sukcesa.

Ankaŭ el lingva vidpunkto Pigre pasas la nokto estas unu el la plej bonaj verkoj de István Nemere. Oni ja rekonas kelkajn apartaĵojn, sed ili apenaŭ ĝenas aŭ ŝokas. Do, resume rekomendinda kaj valora plenumo de temo iom kliŝodora!

Sten Johansson

Paulo Sérgio Viana

  La temo de ĉi tiu bela romano estas rasa diskriminacio kaj ĝia plej potenca   kontraŭveneno - la amo. Ne estas facile verki interesan rakonton pri tia temo sen falo   en kliŝojn kaj banalaĵojn, sed la sperta István Nemere brave kaj sukcese atingas la   celon. Li verkis intereskaptan, viglan historion, kiu fluas laŭ du paralelaj vojoj. Sur la   ĉefa vojo desegniĝas la rilato inter maturaĝa soleca viro kaj juna ciganino hazarde   enveninta en lian vivon. Sur flanka vojo fluas raporto pri juĝado okazanta en   tribunalo, ĉar okazis krimo. La lerteco de la afero kuŝas en tio, ke ĝis la lastaj paĝoj   de la rakonto, la leganto ankoraŭ ne scias, kiu estis la viktimo, kiu estas la akuzito.
  Tamen, oni klare rimarkas, ke tiu teknike lerta maniero kapti la atenton kaj scivolemon   de la leganto estas nur bela vesto por la verko. Fakte, la aŭtoro intencas montri, per   sinsekvo de tre vivecaj scenoj, ke homeco situas trans ĉia klasigo de homoj en   rasojn, kategoriojn, haŭtkolorojn, morojn, lingvojn, sociajn poziciojn - unuvorte, en antaŭjuĝajn tavolojn. Tre signifa estas, ke la rakonto sekvas laŭ la sinsekvo de sezonoj, tiel ke bele priskribiĝas la varmaj, la malvarmaj, la floraj, la senfoliaj tagoj dum la vivo de la roluloj, kvazaŭ li transdonus al la leganto la jenan mediton: la vivo estas nelonga, ĝuu ĝin libera de stultaj konceptoj, kiuj ne havas fundamenton.
Alia tre agrabla aspekto de la libro estas la stilo, per kiu ĝi estis verkita. Flua, natura, facila, tamen neniel senkolora. Male, la frazoj estas harmonie belsonaj kaj esprimoriĉaj. Oni povas legi senpene kaj plaĉe. Vidu fragmenton:
"Sur la herbaro de tempo al tempo rampas heliko, precipe post pluvoj ili aperas el la misherbejo ĉebariera. Tiutempe la dommastro rigardas la herbaron kaj paŝas gardeme, prenas la helikojn kaj remetas la vivajn en la misherbejon, eĉ parolas al ili. Ankaŭ la kato ŝatas tiujn komunajn matenojn, ĉiam akompanas la dommastron, se li iras en la ĝardenon. Ofte ĝi kuŝiĝas surherben kaj turniĝas sindoneme, provokante karesojn. Kaj li karesas ĝin."
La hungaro Nemere (nask. 1944) estas escepta verkisto, ne nur pro sia talento sed ankaŭ pro sia eksterordinara fekundeco. Li jam verkis pli ol 700 romanojn, el kiuj dudekon en Esperanto. Ne estas banala atingo produkti tioman kvanton kun tiela kvalito. Per "Pigre pasas la nokto" li riĉigis nian Esperantan literaturon per vigla, pensiga verko kontraŭ diskriminacioj. Mi forte rekomendas la libron, kaj pro la lingva formo, kaj pro la enhavo.

Posovo (Brazilo)