Sonĝoj de kristalo
Arko, 2064

Anstataŭ la tutgloba varmiĝo en la 2010aj komenciĝas same tutgloba malvarmiĝo kaj nova glacia erao. Rezulte Eŭropo kaj Norda Ameriko fariĝis teritorioj maltaŭgaj por la normala vivo, kulturo tie sovaĝiĝis ĝis la vakera nivelo, kaj plejmulto fuĝis al pli taŭgaj regionoj, kie (en la suda Ĉinio kaj Brazilo) post 50 jaroj formiĝis novaj florantaj centroj de la civilizo. La rifuĝintoj spertas kutiman malestimon kaj malbonan traktadon flanke de la indiĝena loĝantaro ...

Tio estas la scienc-fikcia fono de la ĉarma novelo fare de la franca verkisto Jerome Leroy, brile tradukita de Armela LeQuint kaj Ĵak Le Puil. La ĝenro de la novelo, tamen, ne apartenas al pura kaj rigora scienca fikcio, ĉar ĝi entenas ankaŭ fortan mistikisman komponanton – misteran influon al la herooj de belaj kristalaj objektoj, iam produktitaj en Lilo (iama norda Francio), kaj fariĝintaj siaspeca simbolo de ĉio bona, kio estas perdita en la senrevene forpasinta epoko – produktado de kristalo ja fariĝis forgesita arto.

La novelo estas verkita en lirika romantika etoso, estas leĝerstila kaj elvokas senton de profunda tristo. Samtempe ĝia tralego lasas certan senton de nefiniteco – eble, pro tio, ke ĝi estas sufiĉe malgranda, dum la problemoj tuŝataj en ĝi estas tre seriozaj, kaj pli detala prilaboro de ili povus kreskigi kaj profundigi la novelon ĝis nivelo de granda romano. La impreso, ke ĝi estas nur skizo de granda verko, aperas jam ĉe la komenco de legado kaj ne lasas onin ĝis la fino. Eble, tio estas granda avantaĝo de la verko, ĝuste al kiu la aŭtoro celis?

Malgraŭ la triste-lirika karaktero, la novelo estas esence politika satiro: ĝi malkaŝe primokas la mitan tutgloban varmiĝon promesitan de malhonestaj „sciencistoj” kaj politikistoj kaj montras la maljustan esencon de la nuna mondoordo per renverso de la interrilatoj inter la „sudaj” kaj „nordaj” popoloj – la lastaj eksentas neglekton kaj rasismon! Sed la du sencaj tavoloj de la verko – la lirika kaj pamfleta – neniel malhelpas unu al la alia, kaj eĉ trafe suplementas unu la alian! Ĝenerale, pro la brila lingvaĵo kaj bela enhavo la libro legindas por la plej postulema literatura frandulo, sed ĝin, pro malgranda amplekso, povas facile legi ankaŭ ĉiu homo, kiu timas dikajn volumojn kaj ankoraŭ hezite posedas la internacian lingvon.

Nikolao Gudskov

Sonĝoj de kristalo
Jerome Leroy
Sciencfikcia novelo
Elfrancigis LeQuint-Le Puil
Eldona Fako Kooperativa
2010

Jen libreto, kiu sukcesas kun majstra koncizeco kaj pere de atentokapta rakonto cerbumigi pri proksima estonteco. Kvankam scienc-fikcia, ĝi ŝajnas terure kredebla - escepte de la cervinoj kun fosforeskaj feloj. Glaciiĝinta norda Francio post malapero de la Golfo-fluo, do ripeto de tio, kio verŝajne okazis, je pli modesta skalo, antaŭ kelkaj jarcentoj. Degenero de la okcidenta civilizo, post fin-senindustriigo, kaj konsekvence fintransiro de la gravitocentro de la mondo al Brazilo, Hindio kaj Ĉinio, kiu post proleta revolucio starigis liberecan-komunisman socion - tamen ne je monda skalo. Iel strange, el la eksaj potencoj, elsaviĝis Japanio. Ĉu ĉar la aŭtoro, ŝajne tamen bona konanto de la japana kulturo, preteratentis la ŝovinismon de granda parto el la reganta japana klaso? De ĝi oni logike povus atendi, ke ankaŭ ili pagus, kiel okcidentanoj, pro sia antaŭa aroganteco. Pri tio estos interesa la vidpunkto de japanaj kamaradoj.

Pli ol tiu detalo indas komenton ĝuste tiu paradoksa situacio, ke dum en Ĉinio ŝajne regas liberecana komunismo, barbareco plu plagas grandan parton el la mondo, kaj rasismo regas ĉie. La rifuĝintoj el Eŭropo ja pagas por la krimoj de siaj prauloj. Iel, tio pensigas pri «La ruĝa stelo» de Bogdanov, alia scienc-fikcia romano, kiun la eldonkooperativo de SAT eldonis en 1929. Ja ankaŭ tie aperas la problemo pri sinteno de «socialisma» lando - aŭ eĉ planedo, en la ruĝa stelo, fronte al la cetera mondo, kiun ĝi emas imperiisme koloniigi.

Fine, ni venu al la herooj de la rakonto. Iom paradokse, por aŭtoro kiu tre videble simpatias al socialismo, ili estas membroj de la «hiperklaso» - t.e. speco de tutmonda kosmopolita elito, kiu studas en diversaj kontinentoj kaj vagadas esplorocele, aŭ profitocele, en la eŭropa sovaĝejo. Reciproke, fiuloj estas ĉe la alia flanko. En la ĥaosaj regionoj, iuj klopodas elturniĝi per individuaj solvoj. La rakonto mem, kiu komenciĝas iom trankvile, iĝas pli kaj pli atentokapta en la lasta triono de la teksto, ĝis la fina kulmino. Ĝi trafege memorigas, ke kunekzistado de tute malsamaj mondoj ne okazas tute glate.

Pri la traduko mem, nenio direnda. Ĝi estas tiel flua, ke oni simple forgesas, ke ne temas pri originala verko.

Vinko Markovo

Vinko Markovo