Sonĝe vagi

Jen jam la sepa libro el la plumo de Julian Modest, kaj oni supozus, ke la aŭtoro per tiom da diligenta verkado jam ellernis sian metion. En antaŭaj verkoj, jen kaj jen ekbrilis la sparko de vera talento, malgraŭ tendencoj al tem-banalo kaj kartonaj roluloj. Bedaŭrinde, ankaŭ ĉi-verke temas pri nuraj fajreroj inter amaso da malseka ligno.
Modest elektas precipe psikologiajn temojn, pri la rilato de la homoj al sia vivo kaj ofte pri ilia reago al iu surpriza situacio. Tial katastrofe efikas la psika malprofundeco de liaj roluloj: liaj viroj pensas kaj kondutas kiel enuaj oficistoj, eĉ meze de amafero; liaj virinoj aŭ karikature dolĉas kaj belas, aŭ specialistas pri la brua frapfermado de pordoj. Eĉ en rakonto pri incesto, Modest montras neniun komprenon pri ties malhela fono el pov-malekvilibro kaj detruita patramo.
La psikan neverŝajnon suplementas rakonta neverŝajno. ĉu estas kredeble, ke juna edzo forgesas averti la amatinon pri la tuja alveno de sia edz- ino? ĉu estas kredeble, ke tuta bulgara familio senprobleme ricevas tra- iran vizon por Kanado, ĝuste tiam kiam okazas amasa rifuĝado? Eĉ kelkaj fabelecaj rakontoj malhavas tian internan koheron, kiu sukcesus forŝovi nian skeptikon.
Laste, kvankam la libron laŭanonce kontrolis la kompetenta Venelin Mitev, ne mankas preseraroj kaj eĉ lingvaj eraroj. Problemas la verboformoj post «se” kaj „kvazaŭ”, la manko de pronomo en „ke”-propozicioj, la uzo de „ne” post „preskaŭ” kaj „apenaŭ”, kaj la senco de stataj verboj kiel „stari" kaj „sidi”. Plian (mis)influon de la gepatra lingvo sendube montras la ĉiama uzado de „malgraŭ ke”, kie ofte taŭgus simple „kvankam”. La stilo de Modest estas agrable simpla, kun foje atentokaptaj parolturnoj. Troviĝas loko en nia literaturo por tiaj verkoj. Per la helpo de bona redaktisto, konsilema kolegaro kaj reagema publiko, li povus evolui ĝis vere arta nivelo. Sen tia subteno - lia provo minacas resti je la nivelo de talenteta gimnaziano.

Mark Fettes

Sinjoro Julian Modest ne estas petolulo. Tion ni jam sciis pere de aliaj verkoj liaj. Oni eĉ povas nomi lin rekte pesimisto. Liaj noveloj en tiu libro pendolas inter du ĝenroj: la fantasto kaj la nigra realismo.

A1 la unua kategorio apartenas rakontoj kiel Sonĝe vagi (kiu donas al la tuta novelaro ĝian titolon), Kiu vi estas? aŭ Ina, en kiuj la personecoj disduoniĝas, disduobliĝas aŭ forvaporiĝas; al la dua apartenas Eta ŝerco, La forbruligo de la pontoj aŭ La surprizo, en kiuj realisme homaj rilatoj nepre finiĝas katastrofe. La procedo estas tiel konstanta, tiel principa, ke kiam oni eklegas ion, kio ŝajne rozkolore evoluas, kiel en Eta ŝerco aŭ Renkonto en sudlando, oni tuj demandas sin, kiel li faros por ĉion detrui en la tri lastaj linioj.

Esperanto intervenas en du el tiuj noveloj. Sed tio ne alportas pli da lumo. Mi konsentas ke la nuna mondo ne prezentas tre ĝojigajn bildojn, sed kial la homaj rilatoj, kial la intimeco en kiu povus resti iom da humaneco, kial eĉ tio estu tiel nigra kiel la ekstera mondo? Nu, tia estas Julian Modest. Oni iom pensas pri Kafka. Sed ne ĉiuj havas la staturon de Kafka... kaj tiukaze...

Certe la aŭtoro havas talenton. Lia stilo estas interesa, kun bonaj bildoj, kvankam oni foje retrovas ilin en pluraj noveloj, kiel la tegolkolora mantelo aŭ la ĉokoladkolora kostumo.

Cetere la libreto entenas normalan procenton da preseraroj kaj tio ne estus menciinda, se krome ne estus lingvaj kuriozaĵoj, pri kiuj oni honeste ne povas kulpigi la preskoboldon. Estas je la librofino menciite, ke redaktis Venelin Mitev (la aŭtoro de Tradukarto). Ĉu do lin ni devas akuzi? Mi ne scias. Sed kiam oni presas libron hodiaŭ, post unu jarcento da esperanto-literaturo, la leganto ne plu devas stumbli ĉe strangaĵoj, kiel ...ŝi preskaŭ ne svenis... por ...ŝi preskaŭ svenis. Unue oni supozas pri preseraro, sed post la tria aŭ kvara simila formo, oni devas agnoski, ke temas pri propra stilefekto de la aŭtoro, pri principo.

La manko de subjekto en subpropozicio: Dorina estis dekokjara, kiam edziniĝis, kvankam ne kutima, ne estas tre ĝena. Pli incita estas la tro oftaj eraroj pri transitiveco, kiu estas io ĉefa en la esperanta verbo-sistemo. Ĉagrenigis por ĉagrenis, edzita (?), edzinita (?) Nun ĉio en ŝi... timis lin (timigis), Necesas kelkajn tagojn....

Kaj kion pensi pri tiu strangaĵo: (p. 31 malsupre) Sinjoro Krak okazis preciza kaj postulema homo. Kaj fine mi esperas ke pri revenite hejmen (p. 38) kulpas la preskoboldo! ! !

Jes, sinjoro Modest estas interesa aŭtoro. Sed oni ŝatus iom pli da suno en liaj verkoj... kaj iom pli da respekto al la lingvo de Doktoro Zamenhof.

Georges Lagrange

Nekontesteble Julian Modest estas aŭtoro kiu scias peri rakonton. Rakontisto mi lin nomus eĉ pli ol literaturisto. Dum oni legas, li scias sorĉkapti la atenton.

En la nuna kolektaĵo kuniĝis rakontoj de pluraj ĝenroj. Unuflanke la tute simpla, rektlinie perita anekdoto, foje ŝerco: "La edzo, kiu leviĝis" ludas pri la dusenceco de leviĝi. Aliaj estas kion la nederlanda verkisto Couperus nomis "miniaturaj romanoj": enestas tuta evoluo de homa karaktero, pluraj personoj plurnivele pentritaj, sugestiado de identeco, kiu jes aŭ ne povas esti ĝusta ktp; mi pensas ekzemple pri la majstre verkita "Ina".

Same plurtavola estas "Kiu vi estas" – bele filmebla, miatakse. Kelkfoje la aŭtoro tuŝas, kvankam netrude, sociajn demandojn. Ekzemple pri la nuna situacio en Bulgario: tuta familio kiu laŭaserte ekferias, sed hejmen resendas la revenbiletojn de la aviadilo ("La forbruligo de la pontoj").

Sed pleje restas en mia memoro la mallongaj kvazaŭ-skizoj, kiuj temas pri grava momento en iu hom-vivo: la tenere komenciĝanta amhistorio "La surprizo"; la intence iom enigme vortigita "La sekreto de sinjorino Lunk", kiu montriĝas tragedio neniel atendita de la leganto; la averta historio pri Fred, "Eta ŝerco", kiu pruvas ke pri amo, pariĝo kaj divorco oni ne ŝercu.

Entute: libreto kun tre legindaj noveloj. Enhave.

Ĉar kun bedaŭro mi devas aldoni: stile kaj lingve mi kutimas legi pli bonnivelajn tekstojn de Julian Modest. Ĉu kulpas senzorga redaktado aŭ rapidemo ĉe la pretigado de la libreto? Min vere ĝenis slavismo, kiu tra la tuta verko daŭre ripetiĝas: la neuzado de pronomoj kiuj devus roli subjekte, de la tipo: "Fred vekiĝis kun la sento, ke [ ] sonĝis belegan sonĝon, sed tute ne memoras ĝin." Mi atentigas ankaŭ pri la plurloke uzata "preskaŭ ne" anstataŭ "preskaŭ", "nur kun ega peno ne" (ekz. p. 17, 23, 27, 40 k.a.). Preseraroj bedaŭrinde oftegas, kvankam neniam ĝenaj por la kompreno.

Gerrit Berveling