Ŝirpecoj
(anstataŭ monumento)

Signife estas, ke Ŝirpecoj (anstataŭ monumento) de Christian Declerck — „Poemaro pri enamiĝo, amo kaj amoro” — aperis kvazaŭ datreveno preskaŭ sesdek jarojn post la pionira erotika poemaro en Esperanto, Sekretaj sonetoj. Kaj eble konsternas, kaj certe bedaŭrindas, ke eĉ hodiaŭ, post tiom longa intervalo, ankaŭ nuntempa poeto sentas necesaj antaŭavertojn. ĉu ne strange kaj krome hontinde, se iu povus taksi erotikecon fenomeno altrude malkonvena en epoko, kiu fieras pri siaj falusformaj murdemaj misiloj? ĉiuokaze, en la nuna jaro, jam sesdek ekde la taburompa iniciato de Kalocsay, komparo inter Ŝirpecoj kaj Sekretaj sonetoj ŝajnas neevitebla.
Malgraŭ enhava similtemeco, la du verkoj efekte kaj stile tre diferencas. Dum Kalocsay, celante verki geedzan gvidlibron, kreis erotikon modelan kaj monumentan, kiu nepre imponas, ni, tamen, legas la stile perfektajn sonetojn kun admiro pli ol emocio. Ĝuste pro sia modeleco la fama sonetaro estas monumente malvarma. Male ŝirpecoj en la dua ĉefa sekcio ..ŝirpecoj de letero al la amata” spiras la amon, vibras per sentoj pasiegaj kaj ĉiomecaj. ĉi tiujn paĝojn diktis la koro! Senhonte erotikaj kaj senkaŝe aŭtobiografiaj, la poemoj kantas laŭ sekcioj pri spertoj ĉe kvar amatinoj. En tiuj kelkaj en ..Puberulo adoleskas” , plej ĉarmas la simpla kaj kortuŝa „Knabinfoto” , objekto, kiu estas „sekreta fest’ / en ĉi skribotabo tirokest’.” Tute kontrasta, plaĉas per subtila elokventeco kaj rimriĉeco „Suko”. ..ŝirpecoj el letero al la amata” , preskaŭ la tuta dua sekcio, estas himno al amo geedza en stadio plej intima kaj kompleta, himno el koro plej malavara je tenereco. Malfeliĉe, kiel kompatige rakontas „Korp' ĉe korpo” amon tiom intensan perfidis la tempo. La tria sekcio kantas amon malpermesatan, intermite dividatan kaj tial doloran. Aparte, «Vivoj” kaj «Situacio” instigas kompaton al edzino hejme tiranata. En la kvara sekcio troviĝas perspektivoj kaj erotikaj kaj filozofiaj. El la specife erotikaj poemoj elstaras la unua strofo de «Fikscene vi fascinas min”. Jen longe kaj lerte evoluigata metaforo vorte pompa. En .Amoro” , tamen, la koncernataj virinaj korpopartoj ŝajnas sen homa kunteksto, la celo de preskaŭ filioskopa atenco, malinda je la volumo entute. Entute ĉi tiu fina parto, pro manko de facile distingebla fadeno, ne tiel kontentigas kiel la pli fruaj. Koncerne la malmultajn ekstertemajn poemojn, efekte elokventas la rekteco de „Nova mondordo, ĉu?” kaj amuzas la bizare vortluda „Maĉ-matĉo”. La estetiko de formoj estas delikata, tre debatiga demando. Dum Kalocsay elektis kiel esprimilon la plej rigore striktan sonet-formon, Ŝirpecoj aliflanke estas amsondo sen sola soneto. Efektive, la formoj uzitaj estas tiuj de la poeto mem, formoj malpli ol striktaj. Mi persone opinias, ke la tradiciaj permutoj estas ne nur la fina strukturo de poemo, sed ankaŭ esenca disciplino, kiu kontribuas al la poezieco — kvazaŭ ili estus ekzercaro, per kiu sin trejnas la atleto-poeto. Por aliaj, kontraŭe, ili, alimetafore, katenas la muzon. Christian Declerck certe ne malakceptis la rimon — li fakte foje rimas dense — sed li sekvas propran vojon. Tiel ĝis iu grado aprobos lin ambaŭ tendaroj. ŝirpecoj antaŭ ĉio honeste atestas laŭ verso de la poeto mem, ke Amo estas io vivanta, io vivata".

Timothy Brian Carr

La nomo de Christian Declerck estis al mi apenaŭ konata. Verdire, pri li mi sciis nur ke li atencis du romanojn de Dorval, enŝovante dum revizio proprajn kaj alies (precipe Piĉajn) neologismojn, eksterlokajn kaj ekstertempajn. La poemaron do mi aliris kun ia misaŭgura antaŭsento pri kapricemo, kiun tamen mi devis baldaŭ formeti, konstatinte ke miamane kuŝas ne simpla verskolekto, sed aŭtenta oceano da poezio . . .

Sian poetivon Declerck proponas al ni kvartajde. La unua impresas kiel apenaŭa huleto, leĝera kaj efemera, eĉ iom sensala. Fakte, temas pri nuraj etudoj, pli-malpli primitivaj, kiajn oni kutime ne eternigas volume, escepte se temas pri eldono de opera omnia, en luksa jaketo, kun ekzegezaj notoj kaj similspecaj sagacaĵoj . . . Ĉi-ere emfazindas nur dupaĝa poemo pri masturba sperto, kie la aŭtoro kunstebas du pratekstojn el 1963 kaj ilin travestias laŭ siaj nunstilaj kleoj, fasonante tamen nekoheran domenon.

Sekvas la dua ondo, longa kaj lanta, sur kiu la bardo navigas jam memstare, lerte manovrante la rudron de kresĉenda poetiko, ankoraŭ iom plata laŭforme, sed vortica laŭsente. Ĉi-fluse, sub la formo de hazardaj leter-fragmentoj (ŝirpecoj), Declerck ekboardas propran universon poezian, kiun li kunplektas el sperteroj, iamaj kaj nunaj, realaj kaj revaj, karnaj kaj karmaj, ĉar ĉiajn egalige traktas la privilegia menso de vera poeto, ne konanta limojn nek barierojn esprimajn aŭ sensacajn. La poezio de Declerck, kies veraj konturoj eksenseblas ĉi-tajde, ŝvebas entute kiel kompleta kaj totala himno al la Virino, kiun li levas idolo kaj modelo, matrico kaj krisolo, ne laŭ maniero Petrarka aŭ precioza, sed per vulkanaj priskriboj de ŝia diigita sensualo, kiucele li proprigas al si kaj konsekvence uzas plastikan, eferveskan, bunt-epitetan, suk-likan, ekscitan kaj enorman Esperanton. Evidente iuj harfendemuloj, kiuj disfoje el siaj kabinetoj periskopas la pulson de nia poeziejo, ne maldegnos encikliki pri tiea aŭ maltiea peko

kontraŭ la dogmoj de la Parnasalo . . .

La dua ondo tamen ne povus sendige flui, ĉar la poezia formo ĉi-parta, intence monotona, riskus transiri la randon de enuo. La aŭtoro tion perceptas ĝustatempe kaj sin lofas al la sekvaj surfoj, lastaj kaj drastaj, kiuj verdire kunŝaŭmiĝas en unusolan trombon, homogenan, impetan, iel apoteozan kaj klimaksan. Ĉi-finale Declerck eksponas pintojn de poeziaj maturo kaj rafino. La poemoj akiras formojn pli solidajn kaj vast-paletrajn. La amoro (oro de la amo, laŭ lia difino), trafluanta la tutan verkon, iĝas la akso ĉi-era, servate de lingvaĵo pli-pli eskvizita sed samgrade palpitacia. Daŭras la apologio pri la Virino, pri ĉiuj korperoj ŝiaj, kerne de svaga apologetiko pri libera amoremo, kies limojn traceu nur la amo, laŭ ekskluziva homa skalo:

Ni la kreantoj estas de ni mem – ne Di’! –
de nia mem-imag’, de nia loĝinsulo.

Ne nur la Virinon la poeto sorigas alten, sed eĉ la koncepton pri Amoro mem. Ĉiu strofo legiĝas kiel vera odo al la Ars amandi, kaj eĉ amoraĵojn longe repudiatajn de moralistoj li sukcesas aŭreoli per lirikaj salvoj delikat-esprimaj. Se doni ekzemplon, la poeto kapablas literature rehonorigi la frandzon (kiun sinsekvaj prudulaj generacioj traktis aĉa bordelaĵo), asignante al ĝi laŭmeritan lokon inter la plej belaj kaj sinceraj omaĝoj fareblaj al la virina korpo. Lian versemon povas bridi nur la limoj de la lingvo mem, ne nepre de Esperanto, sed eĉ de la homa parolo ĝenerale, kiu drame postrestas la viglon de poeta menso:

Ha! Papero nur! Parolinert’!
Presinka monopol’.
Nur bridoj, baroj al agem’ kaj volo.
Interpunkci’ rigora: strangol’
al vivospir’! Viv’ sub banderolo.

Entute, ĉi tiun flandron mi vidas poeto modele Esperanta, moderna kaj originala, posedanta proprajn frekvencojn poeziajn, asidua niabeletre, enhejma ĉe la lingvo, kiun li manipulas artisme kaj pensere konstante rekreas. La fajnan resonancon ĉi-kolektan ne sukcesas dampi eĉ la galimatia postparolo per kiu la aŭtoro decidis nin regali, ne konsciante ke poetoj plejofte katastrofas sur la esea tereno, la plej malpoezia . . .

Ars amandi (latine) = la arto ami (alude al la poeziaĵo Ars amatoria de Ovidio)

frandzi = buŝkaresi piĉon (Parnasa Gvidlibro)

opera omnia (latine) = kompleta verkaro

Parnasalo = Parnasa Gvidlibro

Gonçalo Neves

Longan postparolon Christian Declerck aldonis al sia debuta (?) poemaro Ŝirpecoj (anstataŭ monumento), postparolon kiu laŭ prava rimarko de la aŭtoro mem diseriĝis en senfina multiĝo de temoj kaj temeroj. Malfacile do la leganto trovas idean fadenon en tiu senkohera ekspliko pri la virteco, eĉ sankteco, de amo kaj amoro: Ideale, aŭ optimume, la seksa ago estas sakramento: ekstera (fizika) signo de interna (spirita) beno. La vorto "sakramento" ĉi tie ne havas malvastan, kristanan signifon; Declerek ja prefere ĉerpas el aziaj filozofioj: Sola, sen gvido, kaj ne serĉinte ĝin, mi kvazaŭ-hazarde malkovris la terenon de tantrismo (la sanktecon de sekseco), malgraŭ mallarĝvida kaj kondamna katolika eduko. Amoro povas esti ia "komunio'; ia unueca rilatado, komunikiĝo kun la Vivo en kiu riveliĝas la triunuo Belo-Vero-Amo.

Tiele la Postparolo iom informas pri la idearo de la aŭtoro. Ĝi ankaŭ enhavas kelkajn eksplikojn pri deveno kaj strukturo de la poemaro. Sed - laŭ mia kompreno - ĝi precipe estas apologio por la erotika poezio.

Jam la unuaj paĝoj de la libro servas tiun apologion. Per malgranda sed franda krestomatio de ampoezio el la esperanto-literaturo Declerek evidente volas montri ke Ŝirpecoj apartenas al akceptita branĉo de nia liriko. Kaj tamen tiun krestomation anticipas kaj finas versaj avertoj pri eble ŝokaj aŭ obscenaj vortoj.

Tiom da eksplikado, apologiado kaj avertado, ĉu necesas? Vera poezio ne bezonas defendon aŭ ekskuzon; ĝi konvinkas kaj venkas per propra forto.

Cu Declerek verkis veran poezion? Fojfoje jes, sed la leganto devas serĉi inter banalaĵoj kaj trivialaĵoj. Diligenta kaj obstina leganto eble trovas la poemon Amoro:

Post gekuna nokt' de dormo,
ekmateniĝas nun; sufloras,
al ŝia subzonaĵ', ĉekuŝa man' mentora;
donas - al pug; al kund' - informon.

Sub longa milda man-adoro
malfermis sin la vulvoluk;
inundis per vagina suk'
liparon, kapuĉon, klitoron.

Ĉi aparaton - lubrikitan - plian horon,
dorlotema ama man' karesas;
tiam forvagas; esploras ĉiun poron;
lasas salan sukon, kaj permesas...

ke ĝin kongresa lang' gustumu -
antaŭ ol... koito sin plenumu
kaj ta honora amomeso glore ĉesas.

Plastika, esprimiva ĉi poemo certe estas, sed samtempe ĝenas teknikaj-mekanikaj terminoj kiel vulvoluk' kaj aparato kaj la praesperantismo subzonaĵ'. Kaj kion eldiras la epiteto kongresa pri ies lango?

Same ĝenas la abunda interpunkcio; komoj kaj punktokomoj bremsas la legadon, eĉ tiom konfuzas la leganton ke li demandas sin: kial ne aperas komo post la antaŭlasta verslinio?

Moralisto krome demandas: kaj ŝi? La mano mentora agas, agadas, eĉ dum plia horo. Sed kion ŝi faris aŭ revis aŭ pensis dume? Certe, erotika poezio ofte estas egocentra, ankaŭ Ŝirpecoj estas tia. Sed tio konfliktas kun pravaj eldiroj en la postparolo, kiel: Tre gravaj estas la egaleco en la interrilatado, la reciprokeco de la amo, kaj la kvalito de la interrilato: komuna ĝojo, feliĉo.

Kritikaj rimarkoj, jes ja. Sed Ŝirpecoj enhavas plurajn konvinkajn poemojn, precipe kelkajn kiuj esprimas la doloron pri disiĝo kaj soleco. Kaj Declerek plurfoje surprizas per lertaj (foje tro lertaj) vortludoj kaj novaj fortaj esprimoj. Kun plezuro mi notis ekzemple: jen fiktoj jen faktoj; por konsili kaj konsoli vin; la faltojn sur via frunto / la faldojn de viaj poplitoj, kaj multajn aliajn.

Domaĝe ke abundas banalaĵoj. Abortindaj estas versoj kiel: Sen vi mi estas / kvazaŭ homo sen domo / kvazaŭ hom' sen hejmo / kvazaŭ fiŝo senbranka / kvazaŭ aŭto senkranka (ktp, ktp). Same banala, same abortinda: Ĉiun tagon pli / vin amas mi, / pli hodiaŭ ol hieraŭ, / ol morgaŭ multe malpli tamen.

Konklude: Declerek certe disponas pri poezia talento, sed li neglektis la ĝardenistan laboron. Do branĉoj tieĉitie deformiĝis kaj herbaĉoj kreskumas la florbedojn. Li prenu branĉotondilon kaj sarkilon, kaj ek al la laboro!

Adriaan den Haan