La Retbutiko
FEL, ĉiam io nova! Por skribi al ni
Indekso
Aktualaj kaj novaj temojĈefa FEL-indekso
Retbutiko
Eldonoj
Ekspedmanieroj
Via konto
Kiel pagi?
La IBAN-sistemo
Kreditkartoj
Adresŝanĝoj
Privilegiaj klientoj

Trezoro
La Esperanta novelarto

  • Kontribuinto: Redaktis: Reto Rossetti, Henri Vatré
  • Speco: antologio
  • Haveblo: Eble mendebla
  • Prezo: ±€34.45
  • Eldonjaro: 1989
  • Priskribo: Riĉa kolekto de prozaĵoj (noveloj, romanfragmentoj k.a.), celantaj doni superrigardon pri la amplekso kaj vario de unu jarcento da originala verkado.
  • Paĝoj: 948
  • Alto: 210 mm
  • ISBN: 9635711077
  • Notoj: Duvoluma. Jubilea Kolekto n-ro 4
  • Recenzo:
  • Pritakso: Aldoni mian pritakson
Retmesaĝo de novaj
FEL ĉe Facebook
FEL ĉe Twitter

Du gvidiloj al plua legado


2013/06, p. 24

Lerninte novan lingvon, post klasĉambra kunbabilado kaj nervoŝiraj ekzamenoj, la homoj trovas sin en situacio, kiam ili povas plej fruktodone perfektigi sian lingvokonon per legado de libroj kaj revuoj en la lernita lingvo. Cele al plena alproprigo de nova komunikilo estas nepre por ili disponi legomaterialojn, kies ĉefa celo pli vastas ol transdono de la lingvo mem: ili devas esti ankaŭ perantoj de novaj scioj pri la mondo, ĝenerale, aŭ pri la specifa mondo de la lernita lingvo, speciale.

Rilate la lernadon de Esperanto, mi ankoraŭ klare memoras, kiam tiu periodo okazis por mi. Mi estis tiam sufiĉe bonŝanca havi oftan kontakton kun eksa instruisto, kiu iom post iom liveris al mi, jen prunte jen kopie, diversajn valorajn erojn de la esperantaj kultur-historio kaj literaturo. Mi avide voris kaj sorbis ilin kaj ĉiam soifis je pliaj legindaĵoj.

Konsilanto-surogatoj

Por tiuj, malpli bonŝancaj ol mi tiam estis, tiuj, kiuj bezonas, sed ne disponas tian helpan rimedon, tiuj ĉi du libretoj, eldonitaj de Sezonoj en 2010, povas roli kiel konsilanto-surogatoj. La kompilinto Aleksander Korĵenkov ĉerpis tekstaron, aperintan sub la rubriko „Nia Trezoro” en la prestiĝa revuo La Ondo de Esperanto dum la periodo 2008-2010. Sub la titoloj Dek Libroj kaj Dek Gazetoj, oni trovas artikolaron, kiu resume priskribas fundamentajn verkojn por konatiĝo kun la evoluo de Esperanto kiel lingva kaj kultura fenomeno dum la lastaj 13 jardekoj. Ili taŭgas kiel instiga enkonduko kaj certe, kiel ĉiuj bonaj recenzoj (inklude de tiu ĉi), iel espere antaŭsupozas, ke la legintoj pluesploros la pritraktitajn verkojn.

Gravaj kolektoj

Sep aŭtoroj kontribuas al la kolektoj, ĉiuj kun propra stilo kaj lingvouzo, kio estas ja avantaĝo por tiuj, kiuj celas pliinternaciigi sian Esperanton. Traleginte la tutan recenzaron, mi ne trovis aparte ĝenajn malglataĵojn, kiuj devigus min uzi kritikan lingvan elsarkilon. Ankaŭ mankas al mi la eblo kritiki la redaktoran elekton, ĉar ĝi limiĝis al artikoloj, jam aperintaj en LOdE, krom unu eseeto, specife verkita por tiu ĉi eldono. Ekzemple, okulfrape la listo de dek gravegaj libroj de la Esperanto-kulturo ne inkluzivas la libron Retoriko de Ivo Lapenna, verŝajne, ĉar ĝi neniam estis recenzita en la revuo. Kelkaj pecoj pri libroj rilatas al t.n. referenc-verkoj (PIV, PAG, k.a.) aŭ al aparte gravaj teksto-kolektoj (Fundamenta Krestomatio), sed eĉ pri tiuj la recenzintoj donas utilajn informojn, kiuj povas gvidi la novulojn al plia konatiĝo kun tiuj fontoj.

Gazetaro

Aparte gravas trovi detalajn notojn pri la ĉefaj reprezentantoj de la Esperanto-gazetaro, eĉ pri tiuj ne plu aperantaj, aŭ pri tiuj, kiuj iele forfalis el la ĉefa fluo de la internacia Esperanto-movado. Revuoj kaj gazetoj rolis centre en la evoluo de la zamenhofa lingvoprojekto, kaj la elekto de taŭgaj specimenoj ĉi tie ebligos al la legontoj sekvi tian miraklan historian evoluon. Eĉ pri si mem la centjara Ondo de Esperanto recenzas! Ĝia eldonistino Halina Gorecka reliefigas la historiajn travivaĵojn, morton kaj resurekton de la ondoza eldonaĵo el Rusio.

Konklude, mi rekomendas la etajn librojn al ĉiuj, sed aparte mi imagas ilin kiel taŭgan donacon de instruistoj al finlernintoj. Tio povas simbole efiki kiel transdono de ŝlosilo al la trezorejo, kie ni zorgeme gardas niajn literaturajn kaj historiajn riĉaĵojn.

Orlando Raola

Vasta paŝtkampo por la prozamanto

Oni foje demandas al mi: "Kiujn literaturajn verkojn la serioza esperantisto havu sur sia breto?" Ĉar Kruko kaj Baniko el Bervalo ne plu haveblas, mi kutime respondas per tri nomoj: Esperanta antologio, Streĉita kordo, kaj Tutmonda sonoro. Kiel vi certe scias, temas nur pri poezio, ĉu originala ĉu traduka. La prozo tute ne estas reprezentata.

Ne plu. Nun mi devas aldoni kvaran nomon: Trezoro. Ĉi tiu verkaĵo estas pruvo pri la lastatempa maturiĝo de nia originala prozo, kaj ĝi estas necesa posedaĵo de ĉiu esperantisto kiu havas intereson pri la originala literaturo.

Pri noveloj ni prefere ne parolu, ĉar ne ĉio en la duvolumo estas novelo. Estas romanfragmentoj, de Luyken (Pro Iŝtar/ ĝis Piĉ (La Litomiŝla Tombejo) kaj Dorval (Jaĥto veturas for...). Estas vinjetoj, kiuj tute ne meritas la titolon novelo, ekz. "Ursa servo" de Kabe. Estas eĉ unu plurlinia fianekdoto: "Kiu aŭdis la unuan, ankaŭ aŭdu la duan" el Kruko kaj Baniko de la lamentata Louis Beaucaire (en ĉi tiu verkaĵo, la titolo mankas; tuj notu! ).

La prozaĵoj kovras la centjaran periodon eĉ de la komenco mem: L. L. Zamenhof trovus ĉi tie siajn proprajn vortojn kiam li ". . . parolas pri sia lingvo", verŝajne el la Unua Libro, kaj espereble ne fikcie. Kelkaj fruaj verkaĵoj estas ne tiel bonaj kiel ili devus esti: ekz. estas la noveleto de la mistera A. Proĥoroviĉ-Koĉmarenko, kiu tuj sekvas la Zamenhofaĵojn. Aliaj estas jam klasikaj, ekz. "Alpa rozo" de Magnus Nordensvan. Kaj troviĝas kelkaj vere legindaj fruaj noveloj. Kiu dubas la humurivon de la francoj, tiu nepre legu "Kial mi ne ĉeestis la Kongreson", aparte paĝojn 56-57, de la ankaŭ mistera Lefebvre; kaj eĉ pli ridinstiga, kvankam malpli longa, estas "Kiel mi pasigis Kristnaskon" de la kartvelo Ciklari.

Oni povus supozi, ke la unua volumo traktas la periodon 1887-1937, kaj la dua - 1937-1986. Fakte, preskaŭ la tuta dua volumo kaj eĉ parto de la unua kovras la nuran periodon de mia esperantisteco - malpli ol trionan jarcenton. Tio iel indikas la lastatempan maturiĝon de la kvalito kaj kvanto de Esperanta prozo. La 20aj-30aj jaroj, la periodo de Literatura Mondo, estas ne pli bone reprezentataj ol la frua periodo; kaj la 40aj jaroj estas kvazaŭ dezerto. Cetere: ĉu fakte "Ses leteroj" de Forge, kiun mi unue renkontis en La verda raketo, antaŭis la novelojn de Cicio Mar (Yeh Junjian) kaj Metropoliteno de Varankin, aŭ ĉu tio estas mislokigo?

Ĉiuokaze estas por mi granda plezuro renkonti ne nur novajn amikojn, sed ankaŭ multajn longtempajn. El 150 noveloj mi povus listigi multajn. Jen "La mirinda urbo" de Michel Duc Goninaz, kiu unue aperis en Monda Kulturo de UEA antaŭ - ĉu tiom da? - jardekoj. Kaj tuj apude, "Ĝemeliĝo" de Lorjak, konata ankaŭ en anglalingvio pro traduko kiu aperis en usona sciencfikcia revuo antaŭ 23 jaroj. Glazunov, Tófalvi, "La lingvomaŝino" de Veen (DLT-anoj zorge atentu! ), kaj kompreneble "Lappar, la Antikristo" de la tro frue mortinta Endre Tóth, ĉiuj estas bonvenaj ĉi tie . . .

Ne ĉiuj elektoj estas tiel feliĉaj. Mi malofte kritikas la verkaĵojn de István Nemere, sed lia "Mato" certe ne estas la plej elstara ekzemplo de scienc-fikcio kiun oni povus elekti. Kaj pro la kvanto de siaj prozaĵoj, J.H. Sullivan eble meritas lokon ĉi tie, sed ĉu ne troviĝis io pli bona ol la sensuka "Sorĉistinon ne lasu vivi?"

Ankaŭ evidentiĝas per foresto kelkaj gravaj prozaĵoj. Mi persone volus vidi ĉi tie "Kiel ni mortigadis leporon por la antaŭkristnaska vespermanĝo" de Váňa. Kaj kial, diable, elektante pli-malpli 15 el la 33 rakontoj por ĉi tiu sekvanto de tiu klasika antologio, oni tamen sukcesis preteratenti "Kiel Mihok instruis angle" de Julio Baghy???

Nu, se paroli latine, pri gustoj ne disputendas. Sufiĉu ĉi tiu vasta paŝtkampo por la prozemulaj gregoj. Baghy estas reprezentata per du noveloj, la nelacigebla Bernard Golden, same kiel Endre Tóth kaj la bonlingva Johán Valano, per po tri (cetere, Iltisanoj eble volos atenti anekdoton pri unu novelo en ĉi tiu duvolumo sur paĝo 98 de La bona lingvo de Claude Piron). Se mankas la plimultaj Kvaropanoj (sed John Francis proponas sian klasikan "Ĝermoj en rikolto" ), almenaŭ kvaropriolas Raymond Schwartz, Nemere preskaŭ superas per kvin noveloj, sed siavice superiĝas de la hispana skolo: ĉu surprizos vin konstati, ke Georgo Kamaĉo inundigas la kolekton per ok noveloj?

Mankojn - temas ĉefe pri glosaro kaj fontlisto - jam sufiĉe bone kaj laŭte traktis la redaktintoj mem, aliloke; mi ne ripetos iliajn verŝajne pravajn senkulpigojn. Krom tio, la verko estas neriproĉebla.

Denove: se vi serioze interesiĝas pri la Esperanta literaturo, vi nepre devas aldoni ĉi tiun verkaĵon al via librobreto. Kaj se vi malserioze interesiĝas pri la Esperanta literaturo: nu, por la frandemulo ĝi tamen restas vera Trezoro.

Don Harlow

Trezora nepraĵo

La ĉeftitolo de ĉi verko estas trafa - ĝi vere estas trezoro, aŭ eble trezorejo, kie ĉiu leganto povas elfosi sian propran trezoron. La subtitolo ne same precizas, ĉar krom noveloj oni trovas ankaŭ romanfragmentojn kaj erojn de alispeca prozo: eseojn, geografiajn priskribojn. La verko enhavas 151 erojn de 100 verkistaj nomoj, kio estas admirinda amplekso.

La cent verkintoj estas reprezentitaj per po unu ĝis ok eroj, kaj la principoj de la elekto ne estas tute klaraj. En antaŭparolo de Vatré oni legas: "ne temas pri 'antologio de elektitaj pecoj', sed pli ĝuste pri kolekto da ekzemploj, da specimenoj. Nian preferon gvidis la lingva nivelo, la originaleco de la temo kaj la imaga aŭ observa kapablo de la aŭtoro." Tion ni tamen ne prenu tro serioze, ĉar laŭ tiuj kriterioj la eroj havas ege varian nivelon. Oni povus fari al la redaktintoj multajn tre motivitajn demandojn de la speco "kial aperas tio, sed ne tio ĉi?" - kaj mi ankaŭ faros tion. Tamen mi volas unue substreki, ke kun ĉiuj mankoj kaj demandsignoj, la farita elekto prezentas tre vastan, valoran, buntan kaj varian superrigardon pri la Esperanta novelarto (kun specimenoj de alia prozo) el la unua jarcento de nia lingvo.

Parolante pri la redaktado, mi tamen devas iom grumbli pro la absoluta manko de indikoj pri fontoj. La eroj evidente aperas en proksimume kronologia ordo, tamen la redaktintoj ne indikas kiam kaj kie la tekstoj unue aperis. Tio estas bedaŭrinda kaj nekomprenebla manko.

La kolekton enkondukas mallonga teksto de L L Zamenhof, en kiu oni legas interalie la saĝajn kaj ripetindajn vortojn "la nombro de l' vortoj en lingvo de l' homoj estas senfina" (p. 9). Ĝi tamen estas faka, prilingva teksto, kiu neniel apartenas al novelaro, kaj ĉe ĝi eĉ pli ol alikaze ĝenas la manko de fontindiko.

El la unua periodo plej pozitive impresis min la leĝera kaj humura novelo Alpa rozo de la finnlandano M Nordensvan kaj la plaĉa humuraĵo Kiel mi pasigis Kristnaskon de la kartvelo Ciklari (G Ciklauri). Iom strange estas, ke mankas famegaj kaj altnivelaj klasikaĵoj el la plej frua periodo de Esperanto, kiel En la tombo de N Borovko kaj En la brikejo de J Waśniewski, dum aperas ekzemple melodrama bagatelo de iu Proĥoroviĉ-Koĉmarenko.

El la intermilita periodo ni renkontas erojn de kelkaj famaj novelistoj. La unua el ili estas J Baghy, de kiu aperas kortuŝa infanaĝa memoro La koro de parenco, eble iom tro sukerita por mia gusto. Plue aperas kliŝa bagatelo pri lia konata figuro Mihok. Estas nekompreneble, kial oni ne preferis la famegan Kiel Mihok instruis angle, unu el la plej bonaj humuraj noveloj de la Esperanta literaturo.

De R Schwartz aperas ne malpli ol kvar noveloj humuraj, interalie la bonaj kaj konataj Bapto de l' sonorilo en Mulmont kaj La ĝendarmo deĵoras.

De K R C Sturmer aperas lia bonega kaj konata Apud stacidomo Victoria (kiu ja tamen aperis sub lia pseŭdonimo K Robinson, ĉu ne?), unu el la plej memorindaj Esperantaj noveloj, ĉefe pro tio, kio ŝvebas "inter la linioj". Tre volonte mi legus ankaŭ ion plian de tiu talentulo.

De L N M Newell aperas La ĵuro de piulo. Ĝi reprezentas ĝenron sufiĉe ŝatatan de Esperantaj verkistoj - la ekzotismajn rakontojn - sed Newell tre bone regis sian ĝenron kaj faris el ĝi tre vivan rakonton. Eble mi tamen preferus iun alian el liaj noveloj, kie li ankaŭ ironie rigardis sian propran specon, la "anglan homon".

El ĉi periodo necesas mencii ankaŭ erojn de du gravaj romanistoj. La fragmento el Metropoliteno de V Varankin estas bonega, kvankam lia lingvaĵo eble estas tiu plej nacilingve influita el ĉiuj en la kolekto. Male, la komenco de Infanoj en Torento de S Engholm estas lingve modela, sed eble ne tro interesa. Engholm ja verkis ankaŭ novelojn; eble oni tamen ne trovis tiujn.

Inter ĉi memorindaj eroj ni trovas aliajn, pli forgesindajn (kaj facile forgesitajn), ekzemple de iu Dambe kaj de la ĉino Cicio Mar.

Tre legindas la mallonga membiografia rakonto Adiaŭo en malfrua printempo de Verda Majo, t.e. la japanino Hasegawa Teru. Entute Trezoro enhavas verkojn de sep aŭtoroj orientaziaj, kio estas laŭdinda afero, kvankam mankas ekzemple Oka Kazuta (kaj Kuroda Masayuki, kies bonega novelo Amburĝono ege meritus atenton, sed ĝi aperis nur en 1990, unu jaron post Trezoro).

El la frua postmilita periodo Trezoro enhavas plurajn tre bonajn kaj konatajn novelistojn. De Marjorie Boulton oni enmetis unu solan novelon, la bonegan La kaptilo de Dio. Jen novelo kaj aŭtoro, kiuj vere plenumas la asertitajn kriteriojn de elekto: lingva nivelo, originala temo, imaga aŭ observa kapablo. Sed kial nur unu ero de Boulton, dum pluraj forgesindaj (kaj prave forgesitaj) verkistoj kontribuas per du aŭ pluraj? Nekompreneble!

De J H Rosbach male aperas kvaropo, el kiuj almenaŭ du - La lasta tagiĝo kaj Gazelaj kruroj - apartenas al la pli bona parto de la abunda verkaro de ĉi persistema Esperanta novelisto.

De F Szilágyi aperas du bonaj noveloj, la historia rakonto Libera rabo kaj la ĉarma infanportreto Nila. En tiuj kadroj la majstra novelisto sukcesis enplekti du el la ĉefaj temoj de nia Esperanta literaturo, tiun pri paco kaj milito, kaj tiun pri fremdeco en kontaktoj kun alia lando, alia kulturo. Mi tre volonte akceptus plian novelon de Szilágyi en Trezoro.

De J Francis oni prave elektis unu el liaj du plej bonaj noveloj: Ĝermoj en rikolto, kiu traktas interhomajn rilatojn en ties nuda, senkompata formo, inter infanoj.

El la sama epoko aperas ankaŭ fragmentoj sufiĉe legindaj el verkoj de C Rossetti (Kredu min, sinjorino!) kaj J Ribillard (Vagado sub palmoj).

El la sesdekaj kaj sepdekaj jaroj ne facilas trovi same altnivelajn verkojn. Aperas tamen du interesaj rakontoj de Miyamoto Masao, unu ŝajne membiografia, En la valo de tenebro, kaj unu biografia, La morto de Utamao. Ambaŭ postulas etan penon de la leganto, pro la frazo-strukturo iomete ŝveba, tipa de kelkaj japanaj Esperanto-verkistoj, sed ili kompensas la penon. Du scienc-fikciaĵoj de Konisi Gaku ne postulas tian laboron kaj estas modere distraj, dum du priskriboj pri la vivo en postmilita Tokio de Yogi Nikej estas sufiĉe plaĉaj kaj interesaj.

De Lorjak aperas ne tre interesa kaj bedaŭrinde iom teda farso: Ĝemeliĝo. De V Glazunov oni ne elektis la plej interesan verkon (eble netroveblan), sed du erojn el unu longa novelo (sen indiko pri tiu fragmenteco). Ankaŭ de J Valano (C Piron) oni elektis tri ne tre valorajn novelojn; krome la tria - Veli morten - ŝajnas evidente stumpita. Stranga malzorgo!

Plej interesaj el ĉi periodo eble estas du el la tri elektitaj noveloj de T Tyblewski: La fihonestulo - bona pensiga rakonto, sed bedaŭrinde en lingvo ne tute bona, kvazaŭ rezistema - kaj En la puto - timiga kaj skua rakonto realisma.

Ankaŭ de Zora Heide aperas tri eroj, el kiuj unu vere bona rakonto pri infanaĝo: Feliĉo. La dua, Speco de amoro, pri junulinaj sentoj kaj erotiko, havas interesan temon sed afektan, patosan, nenaturan stilon. La tria estas nur stultaĵo. Certe ne malfacilus trovi pli valorajn tekstojn de ĉi talenta novelisto.

El la lasta periodo aperas eĉ kvin noveloj de I Nemere. Tio estas almenaŭ tri tro multaj. Ili ĉiuj suferas de troa evidento: la aŭtoro ne fidas, ke la legantoj scias mem pensi kaj intui, sed trudas la klarigojn al ni. Tri el ili havas filozofiajn mesaĝojn, du estas sci-fi-noveloj.

De M Nervi aperas du interesaj sed ne tute facile digesteblaj noveloj, unu pri la homa kulturo, alia pri la esenco de la homa estado. Tiun duan li bedaŭrinde difektis per nebona iluzirompa fino.

De B Golden oni elektis tri novelojn, el kiuj la unua, Delogado per krajono, estas bona kaj sprita. La dua estas stulta, kaj la tria havas gravan temon (nacia lojalo/mallojalo en milito) sed estas sensuke rakontita. Denove mi demandas min, kial la redaktantoj kolektis plurajn novelojn sen granda valoro de kelkaj verkistoj, sed draste porciumis novelartajn majstrojn kiel Sturmer kaj Boulton.

Nu, de alia majstro oni tamen enmetis tri erojn. Temas pri E Tóth, de kiu aperas Groto, Kiel abioj kaj Lappar, la Antikristo. Ili estas - aŭ devus esti - modernaj klasikaĵoj de nia literaturo. Se iu scivolas, kiel fini novelon, Tóth povas instrui nin: "Mi iris supren en mian ĉambron, kaj longe ripozigis la rigardon sur miaj dormigpiloloj" (p. 785, el Kiel abioj).

Ankaŭ de Spomenka Štimec oni trovis bonegajn erojn: la novelon Vojaĝo al disiĝo kaj tre kernan fragmenton el la romano Ombro sur interna pejzaĝo. Ne necesas motivi, kial mi volonte vidus ankoraŭ unu-du erojn de tiu sentema kaj trafa mano. Štimec verkas pri personaj situacioj tiel ke ĉiu leganto estas koncernata kaj tuŝata.

De K Píč aperas fragmento (fakte du eroj) el lia plej fama romano La Litomiŝla tombejo, kiu bone prezentas liajn stilon kaj temaron. Lia sola novelaro aperis nur samjare kiel Trezoro.

Ankaŭ de D Dorval oni elektis fragmenton el lia plej bona krimromano - Jaĥto veturas for... kaj veturigas la morton.

La kolekton finas tri-kvar hispanoj. Unue aperas bona sci-fi-novelo de Liven Dek (M Gutiérrez), poste la redaktantoj perdis ĉiun moderon: viciĝas ok eroj de J Camacho kaj sep de F J Moleón (el kiuj du sub la nomo M J Quesada). Ambaŭ verkistoj estas talentaj, pluraj el la noveloj tre legindas, tamen ne eblas trovi tiun elekton konvena laŭ kvanto. Eĉ riskante tedi, mi refoje mencias la unusolan novelon de Boulton.

La multaj sed mallongaj kontribuoj de Camacho estas fantastaj kaj scienc-fikciaj tekstoj en eksperimentaj formo kaj lingvo. Ili ja legindas, sed neniu kompareblas kun la vere bonaj noveloj pli malfrue verkitaj de li. De Moleón-Quesada aperas almenaŭ du bonaj eroj: Falbala, rakonto pri infaneco, kaj Celtabulo, nekutima kombinaĵo de tradicia infanfabelo kaj plenkreskula fantasto.

Inter la multaj dekoj da noveloj kaj aŭtoroj, kiujn mi supre ne menciis, oni trovas erojn diversnivelajn, diversĝenrajn. Inter la verkantoj ŝajne sufiĉe popularas la sci-fi-ĝenro, sed eĉ pli multaj estas la vojaĝrakontoj kaj geografiaj priskriboj - eble ne mirinde, ĉar temas ja pri Esperantista literaturo. Psikologiaj noveloj pri interhomaj aŭ interne homaj rilatoj ne same oftas. Tro ofta trajto estas la obsedo klarigi ĉion, por ke la leganto nenion miskomprenu. Ĉe J Sárközi ni legas bonan konsilon, kvankam en iom bizara stilo:

Por eksciti la virojn, tiu nuntempa modo estas pli efika. La simplaj rektaj linioj de la robo faras grandan kontraston por la elpremiĝintaj konveksaj partoj, kiuj permesas konjekti la formojn ankaŭ de la konkavaĵoj. Do anstataŭ montri rekte ĉion, ili donas eblon por la fantazio, kiel bonaj romanoj, en kiuj la sperta leganto povas multfoje pli legi inter la linioj, ol kio efektive estas skribita. (p. 852-853)

Mi eble aldonus, ke en mallonga novelo tio eĉ pli esencas, ol en romano. Tamen nek Sárközi mem, nek aliaj amatoroj facile plenumas tiun bazan verkan trukon.

Mi jam menciis du fruajn klasikaĵojn, kiuj bedaŭrinde mankas en ĉi kolekto. Mankas ankaŭ la nomoj Grenkamp-Kornfeld, Lejzerowicz, Payson, Mattos, Oka, Skaljer-Race, López Luna, Auld, Ergoto de Bonaero, Mirska, Nedelĉeva, Sokalówna. Eble ili ne meritis esti inkluditaj. Sed mi neniam komprenos, kial mankas Vladimír Váňa kaj lia Kiel ni mortigadis leporon por la antaŭkristnaska vespermanĝo.

Se mencii aparte kelkajn erojn en Trezoro, kiujn oni povus ellasi sen malgajni ion esencan, mi eble "kondamnus" la jenajn: A E Styler: La batalkampo de l' arboj (stultaĵo), Li Hajpin: Neforgesebla figuro (tro malbonaj formo kaj lingvo), M Walker: La hipio kaj la sinjorino (nura anekdoto), M A Andrić: Epidemio (senvalora sci-fi-bagatelo), E Tófalvi: Kongresa balo (banala sentimentalaĵo), E Csiszár: Bonfaroj (konfuza mizantropa tedaĵo en malbela stilo) plus aron da malpli valoraj eroj de tiuj aŭtoroj, kiuj kontribuis plurverke, kiel Rosbach, Valano, Nemere, Golden, Camacho kaj Moleón.

Kiel kompreneblas, la lingvaĵo de la eroj en ĉi ampleksa kolekto ege varias. Mi tamen trovis la ĝeneralan nivelon sufiĉe alta. Jen kaj jen oni tamen ŝatus klarigon de iu vorto. Kio estas, ekzemple, "kotui" (p. 218), "taoŝo" (p. 219), "bikforda" (p. 236), "ĉonino" (p. 538), "kafla" (p. 683) kaj aliaj? Mi ne scias, kaj eble Rossetti/Vatré ankaŭ ne sciis.

Kelkajn vortojn arkaikajn aŭ nekutimajn mi pli facile travidis: "vortika" (p. 192, = vortica), "kaĥelo" (p. 261, = kahelo), "draperio" (p. 606, = kurteno), "entreteni" (p. 656, = distri). Da preseraroj estas malmultaj, feliĉe, sed oni dungis kompostiston kun bizara prefero por la litero "L": "krio de noktulo" (p. 263, = noktuo), "ŝi multe mansignis" (p. 265, = mute), "fulmoplenaj kaj ne grandaj ĉambroj" (p. 705, = fumoplenaj), "mi vin haltegas!" (p. 919, = hategas = malamegas).

La suma juĝo pri ĉi verko devas esti tre favora: jen nepraĵo por ĉiu Esperanta biblioteko kaj valora fonto (sen fontindikoj!) por ĉiu literaturemulo!

Sten Johansson

Mia pritakso

Steloj:
FEL-kodo Pasvorto (pasvorto forgesita)

Ne pli ol 250 signoj. Eblas uzi iksojn por E-literoj. Se vi faris eraron, pritaksu denove. La malnova versio estos viŝita.