INHEEMSE TALEN WORDEN GEPROMOOT

Elk jaar, op 21 februari, zet UNESCO moedertalen in de kijker met de Internationale Dag van de Moedertaal. Meer nog, het decennium 2022-2032 werd uitgeroepen tot Decennium van de Inheemse Talen.

In pandemietijden geraken bepaalde thema’s ondergesneeuwd. Begrijpelijk dat alle aandacht naar gezondheid gaat en natuurlijk ook naar de economie, die een flinke dreun te verwerken krijgt. Thema’s als economische ongelijkheid die voor de pandemie veel aandacht kregen, krijgen het nu veel minder, ook al zeggen alle bronnen dat de pandemie de ongelijkheid nationaal en internationaal heeft versterkt. Het zou ons te ver leiden om hier nu op in te gaan, maar er zijn taalfactoren die verband houden met die economische ongelijkheid. En daarnaast is er natuurlijk het taalonrecht zelf dat ons nauw aan het hart zou moeten liggen.

Om nog even het hoofdstuk “Taalverscheidenheid” van het Manifest van Praag te citeren:

De nationale regeringen neigen ertoe de grote verscheidenheid in talen in de wereld te zien als belemmering voor communicatie en ontwikkeling. Voor de Esperantobeweging echter is de verscheidenheid in talen een voortdurende en onmisbare bron van rijkdom. Bijgevolg heeft elke taal, zoals elke soort van leven, al waarde in zichzelf en verdient bescherming en ondersteuning. Wij beweren dat de politiek van communicatie en ontwikkeling, indien niet gebaseerd op respect voor en ondersteuning van alle talen, leidt tot het uitsterven van de meerderheid van de talen van de wereld. Wij vormen een beweging ten behoeve van taalverscheidenheid.

Met de Internationale Dag van de Moedertaal, in 1999 gestart op initiatief van Bangladesh, wil UNESCO onder meer haar pleidooi voor een “meertalige opvoeding” in de verf zetten. Deze notie werd ingevoerd via een Resolutie uit 1999 [1], waarin men pleit “voor het gebruik van minstens drie talen in de opvoeding: de moederta(a)l(en), een regionale of nationale taal en een internationale taal.”

“De effectiviteit van de programma’s en methodologieën voor alfabetisering is pas optimaal en in overeenstemming met de behoeften van de leerlingen als ze in de juiste context worden gebruikt, tweetalig zijn en in de richting gaan van interculturele communicatie en in het kader staan van levenslang leren.

Tijdens de eerste schooljaren vervult “meertalige opvoeding” in de moederta(a)l(en) een sleutelfunctie door het verhogen van het respect voor diversiteit en het versterken van het gevoel van verbondenheid tussen landen en volkeren. Deze beide zijn van fundamentele waarde en vormen de kern van een wereldburgerschap.”

EEN DECENNIUM LANG

Maar UNESCO wil meer. De conferentie “Een decennium lang actie voeren voor inheemse talen” van Los Pinos (Mexico) [2] publiceerde op 28 februari een stappenplan voor het decennium 2022-2032 dat voorrang geeft aan autonomie van de gebruikers onder het motto “Niets voor ons zonder ons”. De Verklaring van Los Pinos benadrukt het recht op vrijheid van meningsuiting van de de inheemse volkeren, het recht op onderwijs in hun moedertaal en op deelname aan het openbaar leven in hun eigen taal, als grondvoorwaarden voor het overleven van inheemse talen waarvan vele momenteel met uitsterven bedreigd zijn. Wat betreft de deelname aan het openbaar leven onderlijnt de Verklaring het belang van het gebruik van de volkstaal in het rechtssysteem, de media, het werk en de gezondheidsprogramma’s. Ze benadrukt het potentieel van de informatietechnologie ter ondersteuning van het gebruik en het in-stand-houden van de talen.

Op basis van de ervaring opgedaan tijdens het Jaar van de Inheemse Talen (2019) erkent de verklaring ook het belang van deze talen voor de sociale cohesie en inclusie, de culturele rechten, de gezondheid en de rechtvaardigheid. Ze benadrukt hun relevantie voor de duurzame ontwikkeling en het behoud van de biodiversiteit, want ze houden de eeuwenoude en traditionele kennis die de mens met de natuur verbindt, in stand.

Volgens de actuele cijfers zijn 40% van de 7000 gebruikte talen met uitsterven bedreigd. Experts gaan ervan uit dat de inheemse talen bijzonder kwetsbaar zijn omdat veel van die talen niet worden onderwezen noch gebruikt in de publieke sfeer.

Piet Glorieux

[1] Resolutie 56/262, aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN op de zitting van 15 februari 2002

[2] Declaración de Los Pinos - https://es.unesco.org/news/declaracion-pinos-chapoltepek-sienta-bases-planificacion-global-del-decenio-internacionalLos Pinos

[3] Ekparolu is een project van edukado.net (met stuwende kracht Katalin Kováts) dat de bedoeling heeft om beginnende Esperantosprekers samen te brengen met ervaren sprekers om zo hun taalniveau op te krikken. De laatsten heten “onkl(in)oj”, de eersten zijn de “nev(in)oj”.

Laatste aanpassing van deze bladzijde: 10-12-2021