Vijftig jaar Verenigde Naties

Tot vlak voor zijn dood was Edward Symoens, erevoorzitter van de Vlaamse Esperantobond, nog erg actief met tal van projecten. De meeste daarvan waren pogingen om het Esperanto onder de aandacht te brengen van grote internationale instellingen. Op 21 december 1995, de dag van zijn dood, zou hij nog een lezing hebben gegeven over ``Vijftig jaar Verenigde Naties''. Als eerbetoon en omdat de tekst zelf ook bijzonder waardevol is, publiceren wij hem in de bladzijden van Horizontaal.

Waarom tijdens een Esperantobijeenkomst spreken over ``50 jaar Verenigde Naties''? Welk verband ligt er tussen beide? Er zijn meer verbanden dan wij op het eerste gezicht zouden denken. Beide zijn immers van structuur en doelstelling supra-nationaal, reiken over de nationale grenzen en entiteiten, omvatten principieel de hele mensheid. Beide beogen een harmonische samenleving van alle mensen, van welke sociale of etnische oorsprong ze ook mogen zijn. Ik zeg wel: beogen, want het einddoel ligt zeker nog niet in het verschiet. Ook kan de internationale taal Esperanto ooit eens een grote rol spelen in de Verenigde Naties. Waarom niet realistisch blijven dromen, geloven en hopen?

Van klein tot groot

De VN zijn, wat men ook van die instelling moge denken, een grote stap voorwaarts in een eeuwenlange evolutie. Er was een tijd, lang geleden, dat in eenzelfde stad de ene wijk in opstand kwam en vocht tegen een andere wijk, tot het hoofd van de stad zei: ``Genoeg gevochten nu, allen aan tafel en uitspreken wat er hapert.'' Dat slaagde niet in een handomdraai. Er ging heel wat tijd overheen alvorens het stadsgezag sterk genoeg was om vechtende partijen uit elkaar te houden. En misschien nog wel langer duurde het vooraleer bij deze partijen het inzicht gerijpt was, dat er naast vechten - een oerinstinct van de mens - misschien nog andere wegen waren om tot een vergelijk te komen...

Later gingen steden elkaar bevechten. Tot een graaf of hertog hen aan de onderhandelingstafel bracht. Dan vocht diezelfde graaf of hertog tegen een andere graaf of hertog, tot de koning tussenbeide kwam en de vechtende partijen willens nillens tot een overeenkomst dwong. Toen vochten eeuwenlang staatshoofden en landen tegen elkaar en de conflicten werden alsmaar groter en vernietigender.

Boven de van elkaar losstaande nationale staatshoofden stond er helaas geen enkel supranationaal gezag om de vechtende partijen uit elkaar te houden. Daarom is het van zo'n groot belang, dat op 10 januari 1920, na wat wij de Eerste Wereldoorlog noemen, voor de eerste maal in de geschiedenis een supranationale wereldorganisatie tot stand kwam ``tot bevordering van de internationale samenwerking en ter verzekering van vrede en veiligheid onder de volken''. (WP, nr. 23, p. 330) Deze vereniging was de ``Volkenbond'', la Société des Nations. In het begin heeft deze Volkenbond zeer goed werk verricht en ei zo na zou ook het Esperanto er zijn fina venko (zijn ``laatste overwinning'', zijn uiteindelijke doorbraak) hebben bereikt. Immers in 1922 waren vrijwel alle leden, na een grondig onderzoek, bereid het Esperanto als officiële taal te erkennen. Alleen een veto van de Franse delegatie, op uitdrukkelijk bevel van de Franse regering, heeft dit onmogelijk gemaakt.

Vallen en opstaan

Slechts in het licht van de hoger geschetste menselijke evolutie kunnen wij het ontstaan, sommige successen, maar ook het vele falen van de supra-nationale organisaties zoals de vroegere Volkenbond en de huidige Verenigde Naties, enigszins begrijpen.

``Nooit is iets definitiefs verworven'' is een fundamentele waarheid van het menselijk leven. Alles moet permanent onderhouden, aangepast, gekoesterd en vooral verder ontwikkeld worden. Dit geldt zowel op het individuele als op het collectieve vlak: liefde, vriendschap, beheersen van instincten, vrede, politiek... Het geldt evenzeer voor de Internationale Organisaties.

De geboorte van een instelling

Wat we totnogtoe gezegd hebben, dient alleen om de Verenigde Naties - ons eigenlijke onderwerp - in een historisch en vooral een algemeen menselijk en maatschappelijk perspectief te plaatsen. De VN kwamen er nadat de Volkenbond na enkele ups, maar vooral veel downs, na 26 jaar werking, op 19 april 1946, officieel ophield te bestaan. De Verenigde Staten van Amerika hebben nooit deel uitgemaakt van die Volkenbond.

De basis voor de VN werd in 1941 tijdens de Tweede Wereldoorlog gelegd door president Roosevelt van de Verenigde Staten en Eerste Minister Churchill van Groot-Brittannië. Het handvest werd op 26 juni 1945 in San Francisco door 50 landen officieel ondertekend. Op dit ogenblik zijn er 185 landen lid van de Verenigde Naties.

Geeft men er zich wel voldoende rekenschap van, hoe aartsmoeilijk het is om zoveel volkeren, met zoveel totaal verschillende talen, culturen, ervaringen, ontwikkeling, verzuchtingen en vooral tegenstrijdige belangen, tot één samenhangen en harmonisch geheel te versmelten? Zoiets vraagt tijd, ontzettend veel tijd. Zoiets vraagt ook een nooit aflatende en verbeten inspanning. In het licht van deze vaststelling moeten we de tekortkomingen en de fouten van deze gigantische instelling beoordelen. Fouten moeten niet worden goedgepraat, maar evenmin mag er twijfel zijn over de noodzaak van de instelling zelf.

De structuur van de VN

In de Algemene Vergadering zijn alle leden vertegenwoordigd. Elk lid heeft er één stem. Principieel komt ze elk jaar in september/oktober in New York - waar de zetel is gevestigd - bijeen, om over de algemene wereldproblemen te discussiëren.

De Veiligheidsraad bestaat uit vijf permanente leden (China, Frankrijk, Rusland, USA, Groot-Brittannië), elk met een vetorecht, en tien voor twee jaar door de Algemene Vergadering verkozen leden. De Veiligheidsraad heeft de primaire verantwoordelijkheid voor de handhaving van de internationale vrede en veiligheid. Alle vertegenwoordigers moeten permanent in New York aanwezig zijn, opdat de Raad op elk ogenblik bijeen zou kunnen komen. Dat gebeurt op verzoek van één of meer staten, van de Algemene Vergadering of van de Secretaris-Generaal.

De Secretaris-Generaal is hoofd van een algemeen secretariaat met meer dan 20 000 stafleden. Het is de eigenlijke spil van de organisatie.

Onder de hoofdorganen van de VN worden ook gerekend: de Economische en Sociale Raad, die de economische en sociale activiteiten van de VN coördineert, onder het gezag van de Algemene Vergadering; de Voogdijraad, die zich met de dekolonisatie heeft beziggehouden; en het Internationaal Gerechtshof.

Naast die hoofdorganen zijn er ook nog een aantal autonome organen: UNCTAD, een permanent orgaan van de VN dat zich bezighoudt met de problematiek ten aanzien van de ontwikkeling van economisch achtergebleven landen; UNDRO: een bureau van de VN onder leiding van de Coördinator voor rampenhulp; UNIDO: in 1966 door de Algemene Vergadering van de VN ingesteld, een autonoom orgaan, gevestigd in Wenen, dat zich toelegt op de bevordering van de industrialisatie van de ontwikkelingslanden; UNICEF: in 1946 opgericht en onder de Economische en Sociale Raad ressorterend kindernoodfonds van de VN.

Op weg naar...

De concrete doelstellingen van de VN zijn:

de internationale vrede en veiligheid handhaven;
vriendschappelijke betrekkingen tussen staten tot stand brengen;
internationale samenwerking tot stand brengen bij het oplossen van internationale vraagstukken van economische, sociale, culturele of humanitaire aard, alsmede het bevorderen en stimuleren van eerbied voor de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden.

Het valt op hoe in de Esperantogemeenschap bijna dezelfde terminologie wordt gebruikt: vrede (ook taalvrede!), verstandhouding, samenwerking, eerbied voor de Rechten van de Mens. Maar daar houdt de vergelijking niet mee op. De taal, in het algemeen, heeft een ontwikkeling doorgemaakt, die ongeveer gelijkloopt met de politieke evolutie van wijk- naar stads- en regiotalen. Daarna van regionale naar nationale taal. De evolutie van nationale talen naar één supranationale taal is volop in beweging.

De grondtrek van die historische evolutie, zowel in de politiek als bij de taal, is een streven naar een principiële neutraliteit en objectiviteit om de op beide terreinen bestaande conflicten en tegenstellingen op te vangen en te neutraliseren.

De VN staan principieel neutraal tegenover alle aangesloten leden, kleine of grote, ontwikkelde of minder ontwikkelde. Zo ook staat het Esperanto principieel neutraal tegenover zowel de grote wereldtalen als de kleinste regionale talen of dialecten. Beide instellingen streven ernaar iedere vorm van geweld te ondervangen door overreding, samenspraak en overleg.

Dit gaat echter tegen het menselijk oerinstinct in. Dat is gegrond op overlevingsdrift en het recht van de sterkste, op fysische macht om conflicten op te lossen. Door een uiterst langzame beschavingsevolutie treedt echter bij sommige mensen de Rede op de voorgrond. De rede tracht het primaire oerinstinct te bedwingen, te neutraliseren en te vervangen door meer menswaardige methoden om de onvermijdelijke tegenstellingen, geschillen en vooral persoonlijke belangen voor iedereen aanvaardbaar te maken.

In het kader van die evolutie moeten we ook de ontwikkeling van het begrip ``Rechten van de Mens'' plaatsen. Het gaat niet om de rechten van de blanke, gele of zwarte mens; evenmin om die van de rijke of de arme; noch om die van de ontwikkelde of de (zogenaamd) onderontwikkelde mens, maar om de rechten van de mens, zonder meer, wie dat ook weze.

De tijd aan onze zijde

Een ander fundamenteel begrip dat meestal over het hoofd wordt gezien bij de beoordeling van succes of mislukking van vooral wereldomvattende projecten zoals de VN, maar ook het Esperanto, is het begrip tijd. In de maatschappij waarin wij leven, wordt dit essentiële begrip al te vaak tot het heden herleid, zonder rekening te houden met zijn verlenging in het verleden en de toekomst. Evenmin wordt aandacht besteed aan de ermee verbonden groei-, aanpassings- en assimilatieprocessen.

Van alles wil men dadelijk definitieve resultaten zien. Dat kan gewoon niet. Zo zijn de mens en de natuur niet geschapen. Boutros Boutros-Ghali, de huidige Secretaris-Generaal van de VN, drukt het in een interview (Knack, 12-18 juli 1995) als volgt uit: ``Weet u, internationale onderhandelingen, dat is een heel traag proces. Onze nieuwe cultuur heeft er ons ongelukkig genoeg aan gewend onmiddellijke resultaten te willen zien. Men wil oploskoffie: heet water erop, en klaar. Terwijl, bijvoorbeeld, de traditie van theedrinken in Japan: dat duurt een uur. En het ongeduldige publiek zegt al gauw, het is mislukt! Maar om zoiets te doen lukken, dat vraagt jaren werk! U vindt het normaal dat u vijftien of twintig jaar nodig had om uw studie te voltooien. Maar dan wilt u een conflict tussen twee staten, dat veertig jaar heeft geduurd, regelen in enkele maanden?''

Conclusie

De bedoeling van deze lezing was niet een technische uiteenzetting te geven over het reilen en zeilen van de Verenigde Naties. Ik heb geprobeerd de instelling in een ruimer historisch en maatschappelijk perspectief te plaatsen en een band te leggen tussen onze beweging en die supranationale organisatie.

Het is niet omdat onze beweging hoogtes of laagtes kent, dat ze zou moeten verdwijnen. Het is ook niet omdat de VN hoogtes en laagtes kent, dat die organisatie zou moeten verdwijnen. Zoals wij ons permanent moeten aanpassen aan de ontzaglijk snel evoluerende wereld om ons heen - en dat doen we helaas niet genoeg! - zo is ook de VN aan een grote schoonmaakbeurt toe... ook op taalgebied. Onlangs verscheen in La Libre Belgique (3 nov. 1995) een artikel onder de titel: ``Nations Unies. Duel franco-américain Špropos du multilinguisme''. (Verenigde Naties. Frans-Amerikaans duel over de veeltaligheid). Het artikel eindigt als volgt: ``Diplomaten van alle continenten maken zich ongerust over een eventuele overheersing van het Engels in de VN en spreken over een totale veramerikanisering van de internationale organisatie.'' We kunnen deze uitlatingen beschouwen als het zoveelste bewijs, dat er wel degelijke redenen zijn voor de Esperantobeweging om uit haar schulp te kruipen en zich zeer actief te blijven interesseren, niet alleen voor de VN, maar voor alle grote supranationale organisaties.

Laatste aanpassing van deze bladzijde: 09-05-2020