Historische roman

Wie een klassieke opleiding heeft genoten, herinnert zich misschien nog Caesars De Bello Gallico over de Romeinse veroveringen. Caesar, de Nerviërs en Ambiorix zijn waarschijnlijk het enige beeld dat de meesten van ons uit die periode van onze geschiedenis voor de geest kunnen halen. Ongetwijfeld was in die tijd het leven in een Gallisch dorp niet helemaal hetzelfde als dat in een Keltisch, maar de verschillen zullen wellicht miniem geweest zijn. En over dat leven schets Anna Löwenstein in La ŝtona urbo een uitstekend beeld. Niet door de ogen van de koene jager die dapper erop uittrekt, maar via de belevenissen van een jong meisje, Bivana, dat ademloos luistert naar de verhalen van de verteller en dat met schade en schande zich leert te kwijten van huiselijke taken als spinnen, koeien melken en graan malen. Ze leert, van haar tante, ook de stiel van het wolverven.
Ook de religieuze gewoonten, ceremonies en feesten en het (bij)geloof worden op een meesterlijke wijze door de ogen en de geest van het meisje gepresenteerd. Schrijnend is de beschrijving hoe dat goede leven en de hele gemeenschap met de inval van de Romeinen totaal wordt verwoest. Het meisje wordt als slavin naar Italië meegenomen en verliest haar hele familie en haar hele verleden, kortom haar volledige identiteit.
In Italië komt zij - relatief gelukkig - terecht in een landhuis op het platteland. Daar moet zij een nieuwe persoonlijkheid opbouwen en leert ze opnieuw leven: een nieuwe taal, nieuwe taken, nieuwe gewoonten, nieuwe goden... Met de tragische levensomstandigheden van slaven, die haar persoonlijk bespaard blijven, wordt de lezer geconfronteerd via toevallige ontmoetingen met andere landgenoten of slaven, die het lot niet zo gunstig gezind was. Uiteindelijk wordt ze als bedgenote aan een andere slaaf toegewezen, die haar, samen met hun zoontje, meeneemt naar Rome.
Daar begint alweer een nieuw leven, met meer zelfstandigheid en relatieve welstand, tot opnieuw het noodlot toeslaat door een brand die een groot deel van Rome, waaronder ook de wijk waar Barbara - de naam die ze in Italië gekregen heeft, omdat men haar Keltische naam, Bivana, niet kon uitspreken - woont, in puin legt. Die nieuwe naam staat ook symbool voor de nieuwe identiteit die ze in Italië heeft moeten aannemen. Vechtend voor wat het haar lief is, slaagt ze erin haar dochtertje, dat in Rome geboren werd, en haar man te redden... Haar zoon ziet ze echter voor goed ten ondergaan.
Het boek is voortreffelijk zowel wat stijl, taalgebruik en inhoud, die evenwichtig over de drie delen is verdeeld, betreft. Wel is het m.i. een beetje jammer dat de ontpersoonlijking van Bivana, die uitstekend getekend wordt, te expliciet wordt meegedeeld, in plaats van de lezer enkel via literaire middelen ? het gebruik van symbolische gebeurtenissen, die ook aanwezig zijn, tot de juiste conclusies te leiden.
Toch kan deze roman door de originaliteit van het thema en de invalshoek, de toets met de betere auteurs van bijvoorbeeld de Nederlandse boekenmarkt doorstaan. Voor zijn plaats binnen de Esperantoliteratuur kunnen we volmondig de mening van William Auld bijtreden: dit boek wordt ongetwijfeld ëë van de klassiekers.
Niet alleen omwille van zijn inhoud is dit een historisch boek, maar ook omwille van zijn ontstaansgeschiedenis. Het genre is nieuw voor de Esperantoliteratuur en dit werk scoort er meteen goed in. Maar een wereldprimeur is ongetwijfeld het feit dat de auteur ook de vertaler is. Immers Anna Löwenstein schreef het boek in het Engels - het zal weldra worden uitgegeven onder de titel The Stone City - en vertaalde het meteen in het Esperanto. Dat de Esperantoversie uiteindelijk nog eerder van de persen rolde dan de Engelse kan enkel maar aan zijn waarde bijdragen.
gvd

Anna Löwenstein, La ŝtona urbo. Vlaamse Esperantobond, Antwerpen, 1999. ISBN 071205 77 0. Formaat:13,50 x 21 cm, 350 p.

Laatste aanpassing van deze bladzijde: 09-05-2020