Miljoenen en miljarden

Het juli-nummer van MONATO veroorzaakte bij zijn lezers en redacteurs een kleine taalproteststorm. In het redactioneel artikel werd aan het getal 6 000 000 000 gerefereerd met het woord „biliono” en het woordje „miliardo”. Voor alle duidelijkheid, in het Esperanto wordt het getal 6 000 000 000 in letters „miliardo” geschreven (PIV: miliardo: nombrovorto, signifanta mil milionoj (10 tot de 9de ).) De hoofdredactie had de fout bewust getolereerd omdat in een bijgaande illustratie, die niet meer te bewerken viel, het foutieve „biliono” werd gebruikt. Zoals gezegd - en zoals verwacht - bleven de reacties van de taalvuurtorenwachters niet uit en werd duidelijk gesteld dat 1 000 000 000 = unu miliardo.

Zover zo goed. Maar voor dat besluit werd getrokken, werd er heel wat over en weer gediscussieerd. Uitgangspunt was: wat is het internationaal gebruik? Voor de Europese talen was al vlug het volgende lijstje beschikbaar:

Het miljard voert dus duidelijk de kop. Het Esperanto heeft met zijn „miliardo” dus ook een goede keuze gemaakt. Opvallend is de uitdrukkingswijze in het Spaans en het Portugees waar noch miljard, noch biljoen blijkt voor te komen. Zij geven de voorkeur aan de uitdrukking duizend miljoen, niet helemaal onterecht, want geef toe dat die hele grote bedragen - hoewel ze tot de verbeelding spreken - het toch vaak moeilijk maken om zich een idee te vormen van de ware omvang. Hoe groot is een staatsschuld van 10 000 miljard?

Toch moeten we voorzichtig zijn, want de situatie geldt niet voor het Portugees in Brazilië, waar „bilhões” wel blijkt voor te komen. De invloed van Amerika op dat land zal daaraan wel niet vreemd zijn. Sinds 1995 kent het Spaans wel het woord „millardo”. Op aandringen van de President van Venezuela, Rafael Caldera, werd het in het Woordenboek van de Koninklijke Spaanse Academie opgenomen.

De situatie in het Engels lijkt nog het onduidelijkst van alle. In een Webster-woordenboek uit 1965 wordt duidelijk een verschil gemaakt tussen het Britse en het Amerikaanse systeem. Daarin gebruiken de Britten miljard (voor 10 tot de 9de), terwijl Amerikanen daarvoor biljoen gebruiken. De situatie lijkt intussen echter drastisch gewijzigd, en nieuwere woordenboeken geven voor beide hetzelfde systeem: 10 tot de 9de = one billion. De Britten hebben het dus tegen de Amerikanen moeten afleggen. Maar toch niet helemaal. Tijdens de discussie merkte Edmund Grimley Evans op: Men kan niet simpelweg beweren dat „billion” gelijk is aan miljard. De overheid en de ambtenarij voerden de gewoonte in om te praten over „billion pounds” (= „miljard pond”) en die uitdrukking - hoewel volgens de meesten onjuist - wordt meestal niet verkeerd begrepen. Toch blijken er een heel aantal Britten te zijn die niet goed weten hoeveel één zo'n „billion” nou precies is. Wanneer men wil spreken over rode bloedcellen, dan kan men het woord „billion” niet gebruiken zonder het risico te lopen verkeerd te worden begrepen. In die context wordt meestal de uitdrukking duizend miljoen gebruikt (m.a.w. een gelijkaardig systeem als de Iberiërs).

Het lijkt er wel op, alsof wat in het Engels reeds is gebeurd, ook in het Nederlands dreigt, namelijk een betekenis verschuiving van biljoen: van 10 tot de 12de naar 10 tot de 9de. Tot nog toe is die betekenisverschuiving er echter nog niet. Wel komt het vaker voor dat een wat slordige vertaler uit een Engelstalige bron billion klakkeloos vertaalt met biljoen, en zo de gemaakte winsten of de aangerichte schade onbewust schromelijk overdrijft.

Maar men mag dit fenomeen zeker niet wereldwijd noemen. In het Italiaans gebruikt men enkel het woord miljard. Biljoen is zelfs onbekend, behalve in Engelse teksten. Ook in het Russisch is miljard de normale term. Voor Japanners en Chinezen is het einde in deze discussie helemaal zoek. Wanneer zij het woord biljoen gebruiken is helemaal niet duidelijk of zij nu duizend miljoen of miljoen miljoen bedoelen.

Laatste aanpassing van deze bladzijde: 09-05-2020