Amo inter ruinoj électronique ePub

Kiam inter la kvinmembran kronon de kandidatoj por Nobel-premio pri literaturo la esperanta PEN enmetis Trevor Steele, miris neniu el la legantoj de Literatura Foiro, kiuj el tiu krono difinas la elektiton, proponotan al la Sveda Akademio (poste estis elektita Marjorie Boulton). Efektive, Trevor Steele ne nur estas nia plej granda prozisto, kun dek unu historiaj romanoj kaj du novelaroj, sed liaj verkoj trempiĝas en la esperanta kulturo, do li estas ekstreme reprezenta pri nia grupo, aŭ komunumo, aŭ popolo, aŭ kiel ajn oni volas ĝin nomi.

Du rakontoj

En la nuna romano, inter historia kaj aŭtobiografia, kruciĝas du rakontoj, kiuj mezvoje kunfluas. La protagonistoj estas: Travis, dudek-ok-jara aŭstralia ĵurnalisto ĉe komunista gazeto nun eldonata en nur 3000 ekzempleroj, ĵus forlasita de sia edzino Belinda, kaj kiu venas al Sovetio por persone sperti la vivon tie; Marina, lia ukraina plumamikino; Virve, estona amikino de Marina, ĵurnalistino ĉe Radio Talino kaj turisma gvidantino. Ilin ĉirkaŭas gepatroj, geamikoj, edzoj, amantoj, sampartianoj. La fono estas la tumulta jaro 1990 en Sovetio, trapasanta de la lastaj gorbaĉovaj tagoj al la dissplitiĝo de la imperio, kie partiaj dinosaŭroj ankoraŭ rezistas al moderniĝo: rolas naciismo de la baltaj respublikoj kaj de Ukrainio, ĉiuj volas, unuope kaj por si mem, disiĝi de la granda koloso, nun fakte regata de la prezidanto de la rusia respubliko Boris Jelcin. Ĉiuj volas ŝanĝi, sed neniu scias kion, nek precipe kiel.

La dua konstanta fono estas la ĉiam ĉeestaj esperantistoj, kiuj permesas al la protagonisto flosi kun forta dampiĝo de la lingvaj problemoj, alikaze fortegaj, en lando, kie la naskiĝantaj naciismoj svingas ankaŭ siajn apartajn flagojn lingvajn, tiel ke la lingvoj estona, litova kaj ukraina rifuzas apudesti ĉe la rusa.

Idealoj kolapsas

En la popolo, videbla tra la vivo de la gastigantaj familioj kaj la vizitado de Esperanto-grupoj, oni rimarkas grandan seniluziiĝon kaj malcertecon: idealoj pri komunismo kaj la supozo, ke en Sovetio oni vivas en la plej bona socio de la mondo, kolapsas. Rolas ankaŭ la suspekto, ĉu oni povas paroli laŭte kaj riski esti konsiderata apartenanta al la kontraŭa flanko, kvankam ĉiuj agnoskas, ke la registaro nun estas malpli liberec-mortiga ol sub Stalin, sed ja la funkciuloj de la polico restis kun la samaj principoj mens-malliberigaj. La litovo Arimantas, riĉa esperantisto (kaj iom obskura komercisto), bonfaranto de la movado, eksa membro de KGB (ĉar ja tia estis la epoko), skribas al Virve: „el ĉiuj miaj iamaj idealoj preskaŭ nur Esperanto restis”.

Virinoj

La finiĝinta geedzeco kun Belinda kaj la estingiĝinta espero pri iomo pli ol simpla amikeco kun Marina puŝas Travis al interesiĝo pri virinoj: kial? Ĉu li sentas sin sola? Kaj prezentiĝas ĉiama dilemo socia (kaj familia): ĝis kiu grado licas intime paroli, amindumi, interkisiĝi, litapudi, kunkuŝi (pretekste pri manko de litoj), seksumi, duonamori, kunpenetriĝi je virino, eventuale jam edzino de alia? Kaj kion, kaj kiom intense, promesas intima korespondado, kie koroj ŝajnas elverŝiĝi kaj renkontiĝi? Kaj kiom el tiu intimeco rolas poste ĉe fizika renkontiĝo? Kaj ĉu esperantisteco kaj kuna kongresado malproksimurbe kapablas preterŝtupi ĉiujn tiujn dubojn?

Adaptiĝi al strangaĵoj

La vivo en la tiuepoka Sovetio prezentas neniam spertitajn strangaĵojn, al kiuj Travis, tamen, sukcesas adaptiĝi. Ekzemple, ke, se oni estas eksterlandano, oni devas pagi per okcidenta valuto, dum Travis ĝuste ŝanĝis ĉiujn dolarojn por aspekti kaj vivi kiel ukraino; do li devas kaŝi sian devenon, kaj la esperantistoj organizas por li ŝanĝon de identeco, tiel ke li enĉambriĝu en la hotelo kiel ruso. Tio estis malfacila, se li devis tute sola alfronti la pordistinon ĉe la preno de la ŝlosilo, do necesis alia truko: reenhoteliĝi kun rusa esperantisto, kiu loĝis en apuda ĉambro, tiel ke por indiki sian ŝlosilon Travis devis nur per unu silabo modifi la ciferon de la alia. Kaj krome malfruvespere la nokta gardistino venis kaj esploris la ĉambron por vidi, ĉu enestas nepaginta persono, ĉefe se invitita virino en ĉambro vira.

Alia surprizo estas, ke la lernejo, kie Travis devas instrui la anglan, havas preparita nenion, kaj li mem simple devas startigi ĝin. La soifo de la lernantoj al „komerca angla” starigas tuj-tuje lernejojn tute senprepare. Kaj tio okazis kaj en Kievo kaj en Talino, kie la kurson vizitis amase estonoj, rusoj kaj, specife, judoj, intencantaj migri al Usono.

Ekonomio

Alia tre interesa temo estas, kion tiam pensis rusianoj pri la ekonomio en sia lando post duona jarcento da planita ekonomio. Tiun temon Steele alfrontas tra du fikciaj intervjuoj, unu farita de Travis por sia aŭstralia revuo, la alia farita de Virve por sia estona radio. Intermiksiĝas mafio, libera merkato, ordinaraj friponoj, eksaj partiaj ĉefoj (la ruse nomata nomenklatura); granda malcerteco, sed ankaŭ espero, ke fine ĉio normaliĝos kaj restos la bonaj aferoj de komunismo: ĉiuj havas loĝejon, ne ekzistas senlaboreco, multaj servoj estas senpagaj, eĉ se Jelcin simple volas kopii la okcident-merkatan strukturon de Reagan, Thatcher, Pinochet: sed ... dum ekzistas Sovetunio, la mondo scios, ke estas alternativo. En la reganta kaoso iuj rigardis al la pasinteco kvazaŭ al savaj principoj, aliaj ne plu kredis je ili, sed penis trovi novajn.

Renkonti la plumamikinon

Travis havas plumamikinon en Ukrainio, al kiu li elverŝis sian koron, ĝuste kiam lia geedziĝo kun Belinda finiĝis. Krom alio, Belinda ne interesiĝis pri Esperanto, lia nova intereso. Adiaŭinte ĉiujn, li eksidas en aviadilon al Singapuro, por sekva salto al Moskvo kaj de tie al Kievo, post konversacio jam en la flughavena atendejo kun maljuna ukraino Miŝa, kiu lin atentigas pri la naskiĝanta mafio en Ukrainio, kiun partoprenas ankaŭ doganistoj. Li estis telefoninta al Marina kelke da tagoj antaŭe; la konversacio estis irinta glate, do bona aŭguro por persona renkontiĝo.

La atmosfero kiun Travis renkontas en Ukrainio estas de akra malpaco inter malsamaj politikaj fluoj, ĉiu siavice ŝovinisma. Same, la spertoj, kiujn li havas en la rusaj flughavenoj, ne estas agrablaj, sed li ekkonscias, ke Rusio estas lando alia, kie oni komprenas la anglan nur en la oficejoj de Inturist, kaj ke la vivkondiĉoj, kiujn li volis sperti, estas tute aliaj, ol oni supozas en Aŭstralio. Tro facile estas raporti kun malŝato pri landoj, kiuj vivas je pli malalta vivnivelo, sed tra la linioj oni apenaŭ rimarkas tion.

Travis rapide adaptiĝas al la lokaj kutimoj: senorda vico ĉe giĉetoj, laŭmomentaj proponoj por libera loko en aviadilo, malfruoj. Sed fine lin atendas en Kievo lia plumamikino Marina, kiu tuj lin brakumas, antaŭvidigante pli konsistan evoluon de la unuaj salutoj. Marina lin kondukas al sia hejmo, kie ilin atendas ŝiaj ... edzo kaj filo. Ŝiaj rilatoj kun la edzo estas strangaj, ŝajne li enuis pri tro rutina seksumado kaj favoras komunan amoradon ... Li ja deziras, se ne triope kunkuŝi, almenaŭ vidi la seksumadon de sia edzino kun la fremdulo, sed Travis restas blokita antaŭ tiu ebleco, do li dormas kun Marina en nura senpeka ĉirkaŭbrakado. Ĉu tio estis universala homa situacio, aŭ ĉu ĝi vere spegulis la misfunkciadon de la vivo en Sovetunio? La rilatoj kun Marina iĝas malfacilaj: ŝi volus sin teni nur al Travis, sed la situacio malkonvenas. Provizore ili decidas ne plu pensi pri amorado.

Danĝera malamo

Intertempe emerĝas la politika situacio: granda parto de la ukrainoj volas sendependecon aŭ almenaŭ administran aŭtonomecon: Moskvo ne komprenas la ukrainajn bezonojn, la imperio estas ĉe la kriza punkto de disrompiĝo. Eksterlandano ne scias, kiu pravas, ĉu la rusigitoj dum generacioj aŭ la purukrainaj junuloj, celantaj propran ŝtaton; sed montriĝas danĝera malamo: estas eĉ riske paroli ruse, la ukraina lingvo estas diferenca, ŝajne eĉ intence diferencigita.

Iom da misfarto, eble ne pro la diboĉado dum la Esperantogrupa kunsido, sed pro tarda influo de la ĉernobila eksplodo; oportunus iom foresti kaj iri al pli malproksimaj urboj, eventuale por viziti esperantistojn tie. Efektive, la vojaĝo plibonfartigas Travis. Sed la vizito al Babij Jar estas terura: ekstermejo de judoj kaj alietnanoj fare de la naziaj okupaciantoj: verŝajne entute 100 000 dum la jaroj 1941-1942, sed ankaŭ iuj ukrainoj simpatiis kun la nazioj, ĉar ili volis forpeli la malamatan Stalin per la fortoj de Hitler. Ĉe vizito al kolĥozo la situacio aperas degenerinta: Meze, en granda kampo, staris iaj mizeraj plantoj, kiuj sciis, ke oni eĉ ne degnos rikolti ilin. Eble ili estis eĉ de antaŭaj jaroj. Iliaj kapoj falis, ili donis sian verdikton pri la institucio de kolektiva bienado, almenaŭ kiel ĝi okazis en Sovetunio .

Voĉdonado

En la interplektiĝanta dua rakonto, kiu okazas en la baltaj respublikoj, estonino Virve estas morna; ja preskaŭ ĉiuj familioj en tiu lando perdis anojn pro milito aŭ deporto. Io estas tamen ŝanĝiĝanta post ses jaroj da glasnosto: KGB ne plu prienketos aŭ ĉikanos civitanojn, se ili ricevas leteron aŭ pakaĵon el eksterlando. Montriĝas forte malsamaj opinioj inter Virve kaj ŝia patrino: ĉu la elektoj en Estonio ekskludu politike, se ne jure, la rusojn, kiuj loĝas tie? Estonoj, same kiel aliaj nerusaj komunumoj, tediĝis de la peza rusa strukturo, kiun ili sentis fremda; ili volas havi voĉdonadon, kiun, tamen, ne partoprenu rusoj, kiuj estas establiĝintaj ne malmultnombre; kompreneble, ili estas masiva parto ankaŭ ideologia, ĉefe komunistoj.

Ja kelkaj homoj ludis sur du kampoj, evidentigante sian personecon jen laŭ unu aspekto jen laŭ alia, laŭ tio kiel la vento blovis; pri iu la aŭtoro pitoreske rakontas, ke li estis iam eminenta komunista funkciulo kaj, same kiel tigro, ne povas ŝanĝi siajn striojn . Montriĝas generacia neinterkompreno, la penetro de rusoj en Estonion laŭ la pakto Ribbentropp-Molotov restis vundo ĉe unu generacio, la rusa komunumo jam establita aspektis normala al la generacio posta. Sama politika moviĝo en Litovio, kun esence kontraŭsovetiaj litovaj Olimpikoj, al kiuj Virve iras por intervjui eksterlandajn atletojn. Sed incidento ĉe la landlimo, kun la sovetia armeo, kiu atakas (kaj mortigas) litovajn doganistojn, igas la organizantojn rezigni pri la sporta evento. Irado al trinkejo malkovrigas, ke la mafio ekposedis plurajn lokalojn kaj postulas kiel ĉantaĝmonon 5 % de la enkasigita sumo kun la minaco, ke aliokaze la domo estos bruligita; la polico, ŝajne, povas nenion, ĉar la mafiaj estroj estis membroj de KGB. Kompreneble, la posedanto pagas.

Puĉo

Kaj jen venas la puĉo kontraŭ Gorbaĉov, kaj kontraŭ la favorantoj de la sendependiĝo de Estonio; la dinosaŭroj klopodas kapti la povon kaj ne perdi siajn privilegiojn. Tagoj tre maltrankviligaj, kiujn Steele rakontas tra ege intimaj familiaj situacioj. Ripetitaj telefonadoj al la aŭstralia ambasado en Moskvo, por enketi, ĉu fluglinioj funkcias, ĉu la puĉo estas estingita, ĉu estas danĝere por eksterlandano resti en Sovetio. La streĉo de la konvulsia situacio, kie forta estis la reciproka helpo, pli kaj pli maturigas la senton, ke Virve kaj Travis povas esti feliĉaj kune, ajnaloke, eĉ inter ruinoj.

Senriproĉa verko

Verko streĉa kun surprizo aŭ eĉ vera teatrofrapo sur ĉiu tria paĝo; la stilo, ne necesas tion substreki, absolute flua kaj senriproĉa, trenas la leganton senspire ĝis la fino.

Carlo Minnaja

Post kiam mi vidis proponon recenzi la libron de Trevor Steele Amo inter ruinoj, mi tuj akceptis ĝin, ne pro tio, ke mi speciale ŝatas la verkojn de tiu ĉi aŭtoro (mia antaŭa recenzo pri Paradizo ŝtelita ¹ ne estis favora), sed ĉar mi opiniis, ke la romanon, kies intrigo disvolviĝas en la disfalanta Sovetunio, prefere juĝu homo, kiu persone spertis tiun ĉi epokon. Do mia pritakso nature dividiĝas en du partojn – la beletran kaj la historian.

Serĉante la amon

Unue mi mallonge prezentu la intrigon. En 1990 la juna aŭstralia esperantisto Travis Siganoff veturas al Sovetunio. Li estas maldekstrema, do esperas trovi alternativon al kapitalisma socio kaj samtempe novan amon. Lia antaŭa amatino jam forlasis lin, ĉar li malsukcesis kontentigi ŝian seksan apetiton. Amorado havas sufiĉe grandan lokon en tiu ĉi verko, pli ĝuste en la konduto de la ĉefaj herooj.

En Kievo li rapide elreviĝas pri la virino, al kiu li veturis, ĉar lia korespondamikino Marina (ankaŭ esperantistino) preferas havi en lito du partnerojn samtempe (unu el kiuj estas ŝia edzo Paŝa), al kio la vojaĝanto ne pretas. Tamen ŝi rapide agnoskas sian eraron kaj lasas lin serĉi sian vojon.

Migrinte al Talino li trovas tie alian esperantistinon, la belan estoninon Virve. Ŝi estas koramikino de enigma esperantisto Arimantas (poste evidentiĝas, ke li estas bandito), sed post lia murdo en krima interpafado ŝi baldaŭ transiras al sia nova amo, nia aŭstraliano. Ĉio ĉi disvolviĝas en tradicia Esperanto-medio (kluboj, kongresoj ktp) sur fono de la agonianta Sovetunio.

Glata, sed plata

Esperantistoj ŝatas fanfaroni, ke Esperanto havas riĉan kulturon, inkluzive la originalan literaturon. Espereble, tiu aserto pravas, tamen mi ĝis nun ne povas konfirmi ĝin surbaze de la personaj spertoj. Inter malmultaj Esperanto-aŭtoroj, kies verkojn mi legis, impresis min nur Spomenka Štimec, Cezaro Rossetti kaj Baldur Ragnarsson, kiujn mi facile imagus tradukitaj kaj bone akceptataj ekster Esperantujo. Aliaj verkistoj, eĉ sufiĉe popularaj kiel Lena Karpunina kaj István Nemere, laŭ mia opinio, apartenas al la senfina tendaro de la amatoroj, interesaj nur ene de sia amika aŭ samideana rondo. Mi pensas, ke Trevor Steele apartenas al la lasta grupo, kaj Amo inter ruinoj nur firmigis tiun ĉi opinion.

Li scias rakonti kaj parolas glate, kaj evidente ankaŭ lia buŝparolo estas same vigla kaj senerara. Mi ĝis nun rememoras lian eseon en Beletra Almanako ² kiel brilan ekzemplon de humurplena rakonto. Apenaŭ kredindas, ke ambaŭ tekstoj estis verkitaj de la sama homo. Mi klarigu.

La ĉefa problemo mi konsideras la palecon de la personoj. Ĉiuj herooj estas senvivaj, kvazaŭ paperpupoj, eltranĉitaj el kartono kaj ĉiam turnitaj al la leganto per unu flanko. Ili paŝas, pensas, komunikiĝas, amoras, sed ĉion faras monotone, seriozmiene kaj nekredinde racie. En la romano agadas plej diversaj homoj: juna aŭstraliano, lia estona koramikino, maljuna Esperanto-verkisto, bandito-esperantisto (jes ja!), dekoj da aliaj personoj, sed ĉiuj parolas per la sama voĉo, kaj tio estas la voĉo de la aŭtoro.

La dialogoj estas senvivaj, kaj eĉ amoras la herooj kvazaŭ laŭ skemo. Jen, ekzemple, la sceno, kie Marina venas en la liton de Travis kaj provas amori kun li, dum ŝia edzo subrigardas ĉe la pordo.

„Marina, ĉu ni fermu – eĉ ŝlosu – la pordon?”

„Mi promesis al Paŝa, ke se li ne rajtas partopreni, almenaŭ li povos de tempo al tempo spekti”.

„Ho Dio! Ne! Kara Marina, bonvolu vesti vin. Mi faros same. Jes, mi volas dormi kun vi, sed nur dormi. Mi esperas ke vi komprenas”.

Marina volis ion diri, sed rezignis. Ŝi vestis sin kaj ekkuŝis apud li, sed ne provis plu tuŝi lin. Subite ŝi eksidis kaj lasis fali la kapon kaj preskaŭ plorante diris, „Travis, pardonu milfoje! Nun mi vere hontas! Nun mi estas la malnova Marina, kiu ankoraŭ ne renkontis Paŝa. Nun mi vin komprenas. Pardonu! Ni ne amoros, sed bonvolu resti mia amiko.” ...

Rapidega evoluo por la virino, kiu kutimas al partnerŝanĝo kaj rigardismo, ĉu ne? Tro rapida por kredigi min. Se Konstantin Stanislavski legus tion, li certe ripetus sian faman: „Mi ne kredas!”

Etoso aŭtentika

Por esti justa, unue mi laŭdu la verkon. Ĝi enhavas plurajn misojn rilate detalojn, sed la ĝenerala etoso estas priskribita ĝuste kaj trafe.

Sovetunio estis koloso sur argilaj piedoj. Ekonomia kolapso, daŭra lukto pri la potenco, kresko de naciismo en la baltaj landoj, banditoj ĉantaĝas la unuajn komercistojn, ĉie regas ĥaoso kaj necerteco – vere, tiel estis. Mi naskiĝis en 1974, do sufiĉe ĝuis la sovetian epokon, perestrojkon kaj la postajn okazaĵojn.

La aŭtoro trafe rimarkigas, ke Miĥail Gorbaĉov estis tiutempe tre nepopulara figuro en sia lando, kontraste al Boris Jelcin, kiu estis lia plej forta oponanto. En la okcidenta mondo la sovetia prezidanto ĝis nun estas adorata kiel homo, kiu detruis la „imperion de malbono” kaj venkis komunismon de interne, dum la sovetianoj memoras lin ĉefe kiel malfortan babilemulon, kies ekonomiaj reformoj fiaskis, same kiel la politikaj. En 1990-1991 li aspektis kiel trivita pajlopupo, kiu plu alkroĉiĝis al la Komunisma Partio kaj strikta federacia potenco, kiuj jam perdis ĉian aŭtoritaton.

Katastrofoj sekvis unu la alian, sed li nur balbutis, ke li ne faris tion, ne ordonis, eĉ ne sciis, do ne respondecas. En la kapoj ĉiam pli forte leviĝis la demando: „Se li estas ŝtatestro, li devas scii kaj respondeci. Se li ne scias, nek respondecas pri sia propra lando – kial li ne foriras?”

Sendo de armeaj trupoj al Bakuo en januaro 1990 sekvigis pereon de 130 ĝis 170 homoj. Dispelo de manifestacio en Tbiliso en aprilo 1990 finiĝis per 19 mortintoj. El atako kontraŭ la televidstacio en Vilno en januaro 1991 rezultis mortigo de 15 kaj vundado de 900 homoj. En tiuj tagoj la rokmuzikisto Jurij Ŝevĉuk kantis „Ĝiba malbono rampas laŭ Litovio ...” (Ĝibo en la rusa estas „Gorb”, do ĉiuj komprenis la aludon), kaj plejparto de miaj samaĝuloj subtenis lin.

„Ni atendas ŝanĝojn!” kantis alia rok-idolo Viktor Coj, kaj tiuj vortoj iĝis la devizo de la generacio kaj la tempo. Ni postulis ŝanĝojn, kaj la ĉefa espero estis la agresema opozicia prezidanto de Rusia SFSR, Boris Jelcin. Ni damnos lin kiel alkoholulon, korupciulon kaj friponon, sed tio okazos poste. En 1990 ni preskaŭ amis lin.

Ĉio ĉi vidiĝas en la libro. Dankon, aŭtoro, tiukampe vi vere sukcesis.

Sub branĉoriĉa oksikoko

Ĉu vi iam ĝuis ombron de oksikoko? Tiu ĉi planto altas ne pli ol 20 cm, sed la rusoj ĝuas ĝin tre ofte – plejparte helpe de okcidentaj filmoj kaj libroj, kies aŭtoroj ne estas tro skrupulaj.

Branĉoriĉa oksikoko – tiel la rusoj nomas fabelecajn historiojn pri sia lando. Ni renkontas ilin ĉiupaŝe, kaj, se antaŭe tio indignigis, do nun ni jam nur ridas. Speciale famas pri tio Holivudo, kiu kreis la plej brilajn ekzemplojn tiaspecajn. Ĉu vi memoras Lev Andropov, la rusan astronaŭton el la kosmostacio Mir, kiu flugis en senpezeco, en ĉapo- uŝanko, ĉiam ebria, kaj riparis la maŝinaron frapante ĝin per ferstango? Li estis eĉ pli amuza ol la rusaj banditoj el „Turisto”, kiuj pro iu nekomprenebla kialo parolis ukraine (evidente por la usonanoj ĉiuj eks-sovetianoj samas). Mi jam ne parolu pri „Anna Karenina”, kie la cara oficiro Vronskij portas sovetiajn epoletojn, drinkas brandon el vodko-glasetoj kaj parolas pri la bolŝevikoj (en 1879!).

Kio kaŭzas tion? Manko de informoj kaj maldeziro serĉi ilin. Ordinara okcidentano havas en sia kapo iom da belaj rusaj klasikaĵoj (Ĉeĥov-Dostojevskij-Tolstoj), teruraĵojn el Arkipelago Gulago de Aleksandr Solĵenicin kaj amuzajn kozakojn el animaciaĵoj de Walt Disney. Ĉio kunfandiĝas en unu bildon, kiu estas aplikata al iu ajn periodo de la rusa historio. Kaj disfloras la oksikoko ...

Mi legis, ke Trevor Steele loĝis iam en orienta Eŭropo aŭ almenaŭ havas personajn spertojn pri tiu ĉi regiono. Tio senteblas en la romano, kiu enhavas multe da detaloj, riceveblaj nur persone aŭ helpe de sperta konsilanto-denaskulo. Tamen evidente tiu vivperiodo estis mallonga, aŭ konsultado malsufiĉa. Do aperis pluraj eraroj kaj fuŝoj. Mi listigis la plej okulfrapajn, dividante ilin je du partoj: la historiaj kaj la lingvaj.

Historio kaj vivkutimoj

Virve rakontas: en 1939 post la anekso de Estonio NKVD-agentoj mortpafis mian avon kiel „kosmopoliton” (p. 18) ³.

La kampanjo kontraŭ la intelektuloj akuzataj pro adorado de la okcidentaj idealoj (do nomitaj „kosmopolitoj”) komenciĝis en 1948 kaj daŭris ĝis la morto de Stalin en 1953. Ĝi celis bridi dubojn, kiuj povus aperi en la kapon de sovetiaj civitanoj, kiuj vidis la pli riĉan vivon en la kapitalismaj landoj dum la liberigo de Eŭropo. La kampanjo havis fortan antisemitisman akcenton, do plejparto de la viktimoj estis judaj artistoj kaj aktivuloj. Multaj estis maldungitaj, kritikataj, ne plu publikigataj ktp. Nur du „kosmopolitoj” estis mortpafitaj, sed ambaŭ estis judoj, kaj okazis tio en 1949, dek jarojn post la anekso de Estonio.

„Gulago Mordva, koncentrejo por virinoj” (p. 20)

Gulag estas mallongigo de la ĉefa administracio de la puntendaroj kaj malliberejoj – sekcio de NKVD (poste la ministerio pri internaj aferoj, poste tiu pri justico), kiu regis la malliberejojn en Sovetunio en 1930-1956. Do tio estas la nomo de la prizonsistemo, ne iu ajn malliberejo. En Sovetio kaj nun en Rusio ĝi estas uzata nur kiel historia termino. Politika prizonulo povus paroli pri lager (puntendaro) aŭ tjurma (prizono), sed ne gulago. Mi aldonu, ke mordva estas la nomo de la ĉevolga etno, kies respubliko nomiĝas Mordvio. Evidente, la aŭtoro celis la lastan. Kaj, kompreneble, neniu nomus tiun koncentrejo – la sovetianoj tro bone memoras la duan mondmiliton, dum kiu pereis 27 milionoj de niaj samlandanoj, el ili multaj en la naziaj koncentrejoj.

„Li [Gorbaĉov] probable savis la vivon de ... dekmiloj da aliaj homoj [el gulago]” (p. 21)

Denove konfuzo de malsamaj historiaj periodoj. De 1956 ĝis 1987 pro la kontraŭŝtataj krimoj en Sovetunio estis kondamnitaj 8145 homoj. La maksimuma malliberigo estis 10 jaroj. Dekmiloj da politikaj prizonuloj, savitaj de neevitebla pereo, estas nura fantaziaĵo.

Papirosij (p. 84)

La aŭtoro asertas, ke tio egalas al cigaredoj. Tamen por tiuj lastaj estas uzata preskaŭ samsona rusa vorto sigareti, dum papirosi havas Esperanto-version papirosoj kaj signifas nur specon de cigaredoj – sen filtro kaj en maldika papero.

„Se vi simple foriras de iu loĝloko al alia sen speciala permeso, vi vane klopodos registriĝi aliloke. Kaj se vi ne estas registrita, vi havos grandajn problemojn, eble vi estos arestita” (p. 63)

Denove la aŭtoro konfuzas malsamajn epokojn. La deviga registriĝo estis enkondukita en Sovetunio en 1932 kiel parto de la novkreita pasporta sistemo. En la 1930aj jaroj tio vere kreis malfacilaĵojn por la homoj, sed poste la reguloj grave ŝanĝiĝis. En la priskribata periodo ĉiujare dekmilionoj da homoj libere migradis tra Sovetunio, pro kio la nunaj pensiuloj ofte havas parencojn tra la tuta lando. Registriĝi en nova loko estis facile (krom Moskvo kaj Leningrado), kaj eĉ se oni ne faris tion ĝustatempe, la maksimuma puno estis ... 10 rubloj (inĝeniero lukris normale 120 monate, fojfoje pli).

„Viktor fakte estis judo, kvankam li, kiel ĉiuj sovetiaj judoj, preferis nomi sin ‚hebreo’” (p. 66)

En la rusa ekzistas tri vortoj en tiu sencokampo: jevrej (hebreo), iudej (judo), ĵid (judaĉo). Ĝis la fino de la 19a jarcento dominis ĵid, kiu havis neniun malfavoran sencon kaj markis samtempe etnan kaj religian apartenon (ili koincidis). Poste ĝin anstataŭis jevrej, kiu ekde la 1920aj jaroj iĝis normo. Nun jevrej signifas etnan apartenon, iudej la religian (kaj ili ne plu koincidas, ĉar plejparto de la rusiaj judoj estas ateistoj), dum ĵid estas tre ofenda. Viktor ne preferis nomi sin hebreo, tio estis (kaj plu estas) la sola uzebla varianto.

„La Ruĝa Armeo atakis la doganistojn ... kaj mortigis multajn” (p. 76)

Temas pri la eventoj de printempo-somero 1991. Fine de 1990 la registaroj de la baltaj respublikoj, deklarintaj sendependiĝon de Sovetunio, starigis doganejojn laŭlonge de siaj limoj. Tio estis ĉefe simbola ago; krome ili celis preventi elportadon de varoj dum la kreskanta deficito (Baltio estis la plej prospera regiono de la lando). Plenumante ordonojn de la federacia registaro, oni atakis ilin kiel kontraŭleĝajn instituciojn, batis la doganistojn (ne murdis!) kaj detruis (plej ofte bruligis) la konstruaĵojn. Sed faris tion ne la Ruĝa Armeo (jen plia fuŝo: ekde 1946 ĝi nomiĝis la Sovetia Armeo kaj neniu nomus ĝiajn soldatojn „ruĝarmeanoj” krom ŝerce), sed la specialaj milicaj taĉmentoj (OMON), ĉefe tiuj el Rigo kaj Vilno.

La solaj mortigoj okazis la 31an de julio 1991 en la doganejo apud la vilaĝo Medininkai, kie estis murditaj sep homoj. Oni akuzis pri tio la Rigan OMON, kaj kvar milicanoj estis kondamnitaj al ĝismorta enprizonigo (el ili tri malĉeeste, do plu serĉataj). Mi aldonu, ke en aŭgusto 1991 la taĉmento estis evakuita al mia urbo Tjumeno, kie ĝi transformiĝis al la Tjumena OMON.

„La viroj simple metis slipon sur tablon kaj diris, ke jen la numero de la bankkonto, en kiu Antanas pagu 5 % de liaj profitoj” (p. 79)

Tiel la aŭtoro priskribas ĉantaĝon fare de la baltaj banditoj. Mi povas nur ridegi. Ĉu vere? Ĉu 5 %? Ĉu ĝire al bankokonto? En la 1990aj jaroj ĉantaĝo estis amasa afero, fakte normo por la unuaj komercistoj. Por kriŝa (ĵargone: tegmento) ankoraŭ antaŭ kelkaj jaroj pagis ĉiuj entreprenistoj, krom tiuj kun rilatoj en milico, FSB kaj prokurorejo, kaj minimume 10 % de la enspezoj. Nun oni ĉantaĝas ĉefe kontraŭleĝajn aŭ apudajn komercojn (bordeloj ktp). La pagoj tradicie iras al obŝĉak (ĵargone: komunumaĵo) – krimula kaso, uzata por subaĉeti prizongardistojn kaj policistojn, aĉeti narkotikaĵojn kaj armilojn, lui kaŝejojn ktp. Ĉu iu imagas fari tiajn pagojn per banka ĝiro? Mia imagopovo kolapsas.

„Malmultaj el ŝiaj konatoj, kaj neniu esperantisto, havis privatan aŭton, krom se ili havis altan rangon en la partio aŭ burokrataro” (p. 72)

Mi prezentos nur unu ciferon: en 1990 en Sovetunio estis produktitaj 1 260 000 leĝeraj aŭtoj. Ili estis simplaj, sed sufiĉe fortikaj kaj servis almenaŭ po dek jarojn, ofte pli. Iom tro da aŭtoj por la elituloj, ĉu ne? Same fantazia estas la aserto pri la maleblo havi personan telefonon (p. 80).

Rusa Respubliko (p. 103)

Neniam ekzistis iu ajn Rusa Respubliko, do evidente la aŭtoro celas Rusian Sovetian Federacian Socialisman Respublikon, kiu ekzistis ene de Sovetunio. Eksterlandanoj ofte konfuzas du nociojn, kion neniam farus loĝanto de Rusio: „rusoj” (etno) kaj „rusianoj” (nacio). En Rusio loĝas pli ol 150 etnoj, kaj en pluraj regionoj rusoj estas etna malplimulto aŭ preskaŭ tute mankas (kiel en Ĉeĉenio kaj Inguŝio). Pro tio nia lando nomiĝas „Rusia Federacio”, same kiel antaŭe ekzistis Rusia SFSR kaj antaŭe la Rusia Imperio. „Rusio por la rusoj” estas devizo de la naciistoj, do almenaŭ la esperantistaro ne sekvu ĝin.

„Sovetunio kreis unuecan ŝtaton el multaj diversaj landoj kaj landetoj” (p. 119)

Brila ekzemplo de erara historia rekonstruo. Surbaze de Sovetunio kreiĝis 15 agnoskitaj kaj pluraj neagnoskitaj ŝtatoj. Sed tio ne signifas, ke antaŭe ĝi unuigis ilin. Sovetunio estis la heredanto de la Rusia Imperio, nur kun kelkaj perdoj – en 1917 Finnlando kaj Pollando sendependiĝis definitive; Estonio, Latvio kaj Litovio – portempe kaj estis revenigitaj en 1939. Ĝi ne unuigis 15 landojn, sed grandparte kreis ilin kaj la respektivajn naciojn. Unuafoje sur la politika mapo de la mondo aperis la ŝtatoj Taĝikio, Kazaĥio, Turkmenio ktp. Moskvo fakte konturis la limojn de tiuj respublikoj kaj nomis homojn interne de ili respektive taĝikoj, kazaĥoj, turkmenoj ktp. Naciformiĝaj procezoj ne tute finiĝis, do, ekzemple, en Taĝikio unu jaron post la disfalo de Sovetio eksplodis sangoverŝa enlanda milito inter la nordaj kaj sudaj taĝikoj, kiuj ĝis nun apenaŭ konsideras sin unueca etno.

La lingvo

Mamuŝka (p. 37)

La aŭtoro ofte metas en la tekston rusajn vortojn latinskribitajn, sed ne ĉiam trafe. Rusa infano povas karese voki la patrinon mamoĉka aŭ mamula, sed ne mamuŝka. Eble tiel parolas la bulgaroj, sed ne ĉiuj slavoj estas la samaj.

Krasnaja Armejskaja (p. 49)

Evidente temas pri Krasnoarmejskaja (Ruĝarmea) – ĉiam skribata unuvorte.

Koneŝno (p. 67)

La aŭtoro tradukas ĝin kiel kompreneble, kvankam pli trafa estas certe, dum por kompreneble pli konvenas razumeeca.

Tanja Miĥajlovna (p. 90)

En Rusio oni kutimas nomi pli aĝajn, altrangajn aŭ estimatajn homojn laŭ kombino de la persona kaj patra nomoj. Do estas normale, ke Travis nomis la direktorinon tiel. Sed en neniu okazo li povus kombini Tanja (familiara formo de Tatjana) kun patronomo – tio aspektus kiel moko.

Lydia (p. 154, 172)

Oni ofte uzas la literon y por transdoni la rusan sonon ы. Sed en tiu ĉi ina nomo, almenaŭ en la rusa, aŭdeblas klara i, do kial nepre sekvi la anglalingvan version?

Amatora kaj kliŝa

Mi aldonu kelkajn vortojn pri la eldonaĵo mem. Bedaŭrinde, ili ne estos tre laŭdaj. La papero estas blanka, kovrilo mola, sed sufiĉe fortika, la tiparo normala, la folioj bone algluitaj.

Ĝenerale, la Esperanto-lingvaĵo estas normala – nek eksperimenta, nek anakronisma. Mi nur ne komprenas, kial ofte aperas la vorto „afero” en la signifo „aĵo”? Ekzemple: „Li prenis aferojn el forno” (p. 38). Ĉu tio estas paŭsaĵo de la angla „thing”? Mi ne tuj komprenis ankaŭ, kio estas „subtera trajnservo” (p. 44), kaj nur poste divenis, ke temas pri metroo.

Tamen la enpaĝigo estas tre simpla, mi eĉ nomus ĝin amatora. La romano konsistas el pluraj ĉapitroj, sed ili finiĝas kaj komenciĝas subite. Antaŭ la leganto aperas blanka spaco, sen iuj ajn numeroj, vortoj, vinjetoj aŭ aliaj eldonsignoj. Ankaŭ la kovrilo estas simplega: rustkovrita soldata kasko kun granda truo, tra kiu elkreskis dianto. Kian rilaton tiu ĉi postmilita bildo havas al la amaventuro de la juna aŭstraliano en la senorda, sed ankoraŭ paca Sovetio – mi ne komprenis.

Resumo

Al kiu mi ne rekomendu tiun ĉi libron? Ĝi apenaŭ plaĉos al homoj, kiuj bone konas la historion de Sovetio aŭ loĝis en la lando en la priskribata epoko. Mi same dubas pri la beletremuloj, kiuj kutimas legi altnivelajn prozaĵojn kun vivaj karakteroj, komplika intrigo kaj profunda psikologia analizo.

Al kiu mi povus rekomendi tiun ĉi libron? Al la ŝatantoj de la verkoj de Trevor Steele kaj al ĉiuj, kiuj deziras iom konatiĝi kun la vivo en Sovetio en ĝiaj lastaj jaroj. Se oni ne estas tro skrupulema rilate historiajn faktojn kaj kulturajn detalojn, eblos ricevi ĝeneralan imagon pri la eventoj.

Fakte, mi povas imagi preskaŭ iun ajn kun tiu ĉi libro enmane – sur plaĝo, en trajno aŭ dum longa flugo. Neniu literaturo konsistas nur el ĉefverkoj, do se ni havas normalan lingvon, ni devas havi ankaŭ normalan literaturon – kun ĝiaj pintoj, fuŝoj kaj meznivelaĵoj, al kiuj laŭ mia opinio apartenas tiu ĉi romano de la fekunda aŭstralia verkisto.

1. Stanislavo Belov. Paradizo ŝtelita: kontraŭdiraj impresoj // Beletra Almanako. N-ro 18. Oktobro 2013. p. 125-129.

2. Trevor Steele. Aventuroj de naivulo en la oceano de literatura business // Beletra Almanako. N-ro 3. Septembro 2008. p. 52-55.

3. La paĝnumeroj rilatas al la presita versio de la romano.

Rimarko de Trevor Steele: Mi legis la (tro) longan recenzon de Stanislavo Belov pri mia romano. Evidente ĝi ne plaĉas al li, kaj ne havas sencon debati pri literaturaj gustoj.

Sed s-ro Belov dediĉas multajn longajn alineojn al „historiaj eraroj”. Nu, eble li scias ĉion pri tiu periodo de la sovetia historio, sed ĉio en la romano rezultis el senfinaj konversacioj miaj kun tiutempuloj, kaj mi tuj skribis abunde noticojn kaj artikolojn, kiujn mi daŭre konsultis dum la verkado. Do mi ne asertas neeraripovon, sed mi preferas kredi la vortojn de miaj multaj konversacipartneroj de 1990-91 ol la „faktoj” de s-ro Belov. Ekzemple li asertas, ke „nur du judoj” estis murditaj en Estonio de la stalinaj agentoj, kaj tio okazis en 1949, ne 1939. Do, kiu pravas: s-ro Belov, aŭ la estonaj esperantistoj, kiuj rakontis al mi pri la murdo de siaj familianoj en 1939?

Cetere, ankaŭ la intimaj scenoj, kiujn la recenzinto trovas neprobablaj, vere okazis.

Trevor Steele

Stanislavo Belov

Valentin Melnikov

Ĝis kiu punkto la ŝtato intervenas la privatan vivon de civitanoj? Ĉi tiu demando lastatempe okupas la penson de ĉiu normala homo. Sendepende de la la koloro de la reganta politiko (ĉu dekstra, ĉu maldekstra, se tio signifas ion, nuntempe), la ĉiutaga vivo de homoj suferas influon de la ŝtato, multe pli ol oni supozas. Foje en drasta, suferiga maniero. La kontraŭo apenaŭ okazas: civitanoj havas preskaŭ nenian forton por influi la ŝtaton kaj la vivon de politikistoj. Kaj en la socialisma, kaj en la kapitalisma reĝimoj, politikistoj enfermiĝas en specon de privilegia kastelo, tute ŝirmataj kontraŭ premoj el la reala, socia vivo. Anstataŭ servi la popolon, la ŝtato ĝin submetas kaj ekspluatas.
Pri tio temas la bonega romano, Amo inter ruinoj, de la prestiĝa aŭstraliano Trevor Steele. Mi konfesas, ke li estas unu el miaj preferataj aŭtoroj en la moderna Esperanta literaturo. Lia verko "... sed nur fragmento" estas vera klasikaĵo.
Amo inter ruinoj estas broŝuro 230-paĝa, bone presita, sub esprimoplena kovrilo. Ĝi enhavas rakonton pri juna aŭstraliano, kiu suferas amelreviĝon kaj decidas vivi dum iom da tempo en Sovetunio, en la 1990-jaroj. Fakte li intencas renkonti Esperantistinon, kun kiu li korespondis, kaj kun kiu li emas konstrui novan amaferon. Tie li trovas landon en stato de ruiniĝo, rilate ekonomion kaj homajn rajtojn. Korupto kaj krimado svarmas. Tra la rakonto, oni facile konstatas, ke la ĥaoso en la socia strukturo rekte turmentas la vivon de la loĝantaro. La neŭtrala rigardo de eksterlandano estas surprizita. Kio okazos al la Sovetunio de Gorbaĉov? Kio okazos al la vivovojo de idealisma aŭstralia Esperantisto (kaj liaj novaj geamikoj)? La politikaj okazaĵoj lerte teksiĝas inter la personaj travivaĵoj. La roluloj estas arte montrataj, tiel ke ili aspektas kiel realaj personoj. La aŭtoro miksas ĉiutagaĵojn kun grandaj sociaj movoj per talenta maniero. Ofte la leganto ne sukcesas interrompi la legadon.
La stilo de Trevor Steele estas sufiĉe konata pro sia viveco, flueco kaj natureco. Malmulte da neologismoj, simpla kaj esprimoriĉa Esperanto. Nur unu averto: li havas obsedon pri uzado de participo finiĝanta per "us":

• "Eble komuna intereso tia helpintus teni ilin kune?" (p. 13)
• "Se vi rekte demandintus, mi skribintus al vi... " (p. 51)
• "...tia intervjuo estintus neebla antaŭ kelkaj jaroj." (p. 56)

La legantoj devas alkutimiĝi al tiaj (miaopinie iom pezaj, nenecesaj) formoj, kiuj cetere ne malhelpas la legadon. Gravas, ke ĉi tiu romano sendube pliriĉigas mian bibliotekon. Mi legis ĝin kun granda plezuro kaj volonte donacos ekzempleron al amiko, pri kiu mi scias, ke li amas bonan literaturon.

Psv (Brazilo)

Toshihiko Ito

Trevor Steele jam fariĝis unu el plej produktantaj romanistoj en Esperanto, kaj lia kvalito daŭre impresas. La romanoj de Steele estas lokitaj aŭ en la persona historio de la aŭtoro aŭ en iom fora pasinteco. Nun temas pri fazo el la persona historio de Steele, kiu vere instruis la anglan en Sovetunio dum la lasta jaro de la ekzisto de tiu lando. Mi renkontis lin tiam en BET en Tartu, kiu ankaŭ rolas en la rakonto, kaj vizitis kun li per ekskurso de BET la monaĥinejon Kuremäe, kiu aperas en la rakonto. Tamen temas pri romano, do ni permesu ke kelkaj faktoj ne similas la realon (ekzemple, la statuo de Lenino, kiu aperas en la rakonto, troviĝis laŭ mia kompreno en Tartu, ne en Tallinn).

La komenco de la romano okazas en du paralelaj rakontoj, unu pri spertoj de aŭstraliano kiel instruisto de la angla en Kievo kaj alia pri la vivo de esperantistino en Estonio, kaj en la dua duono de la libro la rakontoj kuniĝas. Juna aŭstraliano serĉas amon sensukcese, kaj dume renkontas detalojn el ĉiutaga vivo en kolapsanta socia sistemo, al kiu li komence rilatas entuziasme, sed baldaŭ komprenas, ke la realo estas io tute alia.

Juna Travis venas el Aŭstralio kaj celas konatiĝi kun Sovetunio kaj instrui la anglan, sed ĉefe pelas lin la finiĝinta amrilato kaj espero trovi novan rilaton kun esperantista korespondamikino, kiu tamen montriĝas esti edzino de alia viro. En alia fadeno juna estona esperantistino Virve same havas malfacilon trovi amon, sed sukcesas kun litova esperantisto. Tio ne malhelpas ŝin inviti la junan aŭstralianon Travis el Kievo al Tallinn. Kaj mi ĉi tie ne malkovru, kiel finfine la du junuloj kuniĝos fine de la rakonto.

Mi mem vizitis Estonion en la tempo, pri kiu temas en la rakonto, kaj iom konas la kulturon kaj vivon en tiutempa Sovetunio. Do, eblas diri, ke li priskribas la vivon reale, tiaj estis la aferoj dum la kolapso de Sovetunio. La socia ordo misfunkcias, dum la reguloj ne estas respektataj, kaj la aferoj funkcias nur se ili estas organizitaj kontraŭ oficialaj reguloj. Kapitalismo eniras la sistemon kun siaj malagrablaj sekvoj, dum granda parto el loĝantaro volas akiri tion, kion ili kunigas kun bona kaj sukcesa vivo, kio tamen ne estas ofertata al ĉiuj. Ankaŭ aliaj observoj de Steele estas trafaj, ekzemple pri la malfacileco paroligi estonajn studentinojn: “paroligi ilin foje similas eltiri iliajn dentojn unuope”.

Kiel ofte en romanoj de Steele, la ĉefa temo estas problemo trovi amon kaj problemo de viro rilati ĝuste al virino. Viroj de Steele estas streĉitaj, ne emaj kapti okazon amori kun kiom eble multe da inoj. Foje tro rigoraj moralaj konvinkoj de tiuj viroj eĉ preskaŭ malhelpas al ili atingi veran amatinon. Nu, tiel estas ofte ankaŭ en la reala vivo.

La estonaj nomoj de Steele estas iom senimpresaj, eblas trovi tie nomojn de konataj estonaj esperantistoj Hirsik, Lakjusaar, misliterumita el Kaljusaar (Kaljusaar ja signifas roka insulo, dum lakju signifas nenion), dum el la persona nomo Külli restis Küli, la aŭtoro ja kaptis la literon ü, sed ne duoblan konsonanton, kaj Onatil ankaŭ ne estas estona nomo. Tamen la personoj sub tiuj nomoj ne similas la ekzistantajn personojn, sed eventuale Steele estus povinta uzi iom da fontoj por serĉi inventitajn, sed ankaŭ reale eblajn estonajn nomojn. Steele ankaŭ misliterumas Savisaar (vera historia persono, kiu marĝene aperas en la rakonto) al Saavisaar, kaj la monaĥinejon Kuremäe al Kuramäe, sed tiaj detaloj tute ne malbonigas la fluan rakonton de Steele.

Mi rekomendas la novan romanon de Steele al ĉiuj, kiuj ŝatis liajn antaŭajn romanojn kaj al ĉiuj, kiujn interesas la vivo ĝenerale, kaj esperantista vivo aparte, en la kolapsanta Sovetunio en jaroj 1990-1991.

Jukka Pietiläinen

Ĉe represo aŭ citado bonvolu nepre indiki la fonton:

Papere: La Ondo de Esperanto, 2017, №7 (273).

Rete: esperanto-ondo.ru/Recenzoj/R-steel9.htm.

Jukka Pietiläinen

En ĉi tiu romano ĉefrolas Travis Siganoff el Aŭstralio. Post desapontiga geedzeco li decidas iri al Sovetunio por sperti la vivon tie. Li skribe konatiĝis kun Marina en Kievo, sed tie li trovas denove desaponton.
Dum Esperantokongreso li ekkonas Virve Hirsik el Estonio. Li ekloĝas tie en Talino kaj - same kiel en Kievo - li laboras kiel instruisto pri la angla.
En tiu romano ni travivas pli malpli la disfalo de la granda Sovetunio: la lastajn tagojn li priskribas tre bele: la puĉo kontraŭ Gorbaĉov ktp., la naciismo en la Baltaj landoj.
Amo inter ruinoj estas bona libro, tre bone legebla kaj certe leginda. Kvankam ĝi pritraktas pezan temon, la libro legiĝas leĝere. Mi ankaŭ povas rekomendi ĝin al relative novuloj, ĉar ĝi estas ne tre dika.

Katinjo

Persona komento: Mi ĝuis la legadon de Amo Inter Ruinoj. La verko estas facile legebla. La frazoj fluas en pura, leĝera Esperanto. Mi amis la rakonton, kie nenio senutilas.
Jam de tre longe Okcidenta Mondo disiĝis de malnova Sovetunio, kaj ankoraŭ hodiaŭe okcidenta Informiloj kaj politikistoj strebas daŭrigi la disiĝon. Tamen, ni estas fratoj, havas saman fundan religion.
La romano situas en 1990, la aŭtoro kuraĝe enirigas nin en ĉiutaga, vera vivo de lokaj homoj, kun respekto, bonvolemo, eĉ amo. Esperanto havas sian lokon en la tuta rakonto, kaj revigas nin pri mondo kie amikeco, komprenemo ĉefos en ĉies vivo prefere al individueco kaj tutliberalismo.
Mi konsilas tiun libron por pasigi agrablan tempon, progresi en la lingvo, kaj esperi pli belan estontecon.

Shanjo (Francio)