Dum vi estis kun ni

Nia plej populara aŭtoro. La romanisto de la okdekaj jaroj. Ktp. Ŝajne necesas jam libreto enhavanta recenzojn kaj, espereble, pli ampleksajn, detalajn kaj ambiciajn studojn pri liaj romanoj.

Ĉi tiujn mi distaksas jene: bonegaj (La blinda birdo, Sur kampo granita), malbonega (Terra) kaj "neknekaj", t.e. akcepteblaj aŭ sufiĉe kontentigaj, kiel La monto, La alta akvo, Serĉu mian sonĝon... kaj tiu ĉi, Dum vi estis kun ni.

Kiel la aliaj, ĝi estas teme aktuala. La aŭtoro vane klopodis kaŝi, ke temas pri eŭtanazio kaj eŭtanaziismo, ĉar bedaŭrinda eldoneja reklamteksto unuapaĝe sciigas: "La aŭtoro metas la dolorigan demandon enkadre de ekscite legiga detektiva historio, ĉu eŭtanazio povas esti prava, ĉu homo rajtas helpi morti al sia proksimulo laŭ ties peto?",

Kvankam multaj konsideras eŭtanaziismon "naziismo kun greka prefikso", por multaj aliaj estas home, humane kaj humanisme eŭtanazii mortadanton (eventuale eŭtanaziigi sin mem) por fini longdaŭran agonion. Tio signifas, ke Nemere povas verki pri tiu ĉi problemo laŭ ambaŭ flankoj, same kondamne, kiel apologie. "Teorie" esperantistoj ne rajtas rasismi, esti ksenofoboj aŭ defendi klitorekscizon, sed pri eŭtanazio Nemere ne decidiĝas al partio. Li ne riskas: se la ĉefrolulo kontraŭas eŭtanazion, ĝin aprobas iel aŭ aliel ĉiuj vicroluloj, ekzemple kuracisto, pastro (eĉ!), juristo, kaj "perfekta" patrino.

Sekvas, ke la romano havas propran "murdon de Stefano Bende". Ĉar Nemere ne volas solvi la problemon, kiun li starigas, li fine devas aperigi tute nebezonindan kaj maloportunan deus ex machina, kies romana nomo estas Andreĉjo.

Grava novaĵo estas, ke la aŭtoro prezentas homojn kaj ties rilatojn refoje en Hungario. Hungaras nomoj de personoj kaj lokoj, la fono estas realisme kritika kaj akuza. Nemere verkas pri nova politika atmosfero, pri burokratismo, pri koruptoj kaj koluzioj, pri ciganoj. . . li eĉ rekte atakas la ŝtatestron de Rumanio (p. 40) laŭmerite. Unufraze; for la neŭtralismon!

Bedaŭrinde mankas lingva (ne komposta) revizio. Mi ne sentas min Ergoto de Bonaero, sed tamen nepras atentigi pri vortoj, kiel motocikl(et)o, kemikaĵo, dissekcio, organizo, prostitucio (p. 81 kaj 85, 130, 72 kaj 79, 128, 45) anstataŭ motorcikl(et)o, kemiaĵo, dissekco, organismo, prostitu(ad)o, Eble Nemere verkas tro haste, eĉ hungare aŭ almenaŭ hungarece - aŭ ĉu eble ankaŭ eldonejoj tro rapidas?

Georgo Kamaĉo

Zoltan estas juna, laborema kaj ambicia hungara prokuroro, kiu, ricevinte du anonimajn leterojn el la urbo Somkut rilate al la lastatempa morto de iu K. Balazs, decidas esplori la aferon dum sia baldaŭa ferio -- de pli facile, ĉar li mem venis el Somkut, kaj lia patrino ankoraŭ loĝas tie. Kompreneble, li ne multe fidas al anonimaj denuncoj; sed ĉiokaze evidentiĝas, ke la filino ludis ian rolon en la morto de la patrino. Sed tiam leviĝas grava demando por la prokuroro: ĉu oni, helpinte morti iun kancermortonton suferantan terurajn dolorojn laŭ ties peto, kulpas pri murdo? Aŭ ĉu en tiaj cirkonstancoj eŭtenazio, "la bona morto", estas pravigebla? Laŭ Zoltan, murdo restas murdo, malgraŭ la cirkonstancoj; sed ankaŭ venas argumentoj de la alia flanko, eĉ de Katolika pastro.	Zoltan is a young, hard-working and ambitious Hungarian prosecutor, who, upon receiving two anonymous letters from the town of Somkut relating to the recent death of one K. Balazs, decides to investigate the matter during his upcoming vaction -- an easy thing to do, because he himself came from Somkut, and his mother still lives there. Of course, he has little faith in anonymous denunciations; but it becomes obvious in this case that the daughter has played some kind of rôle in her mother's death. But then an important question arises for the prosecutor: If you have helped someone who is going to die of cancer and who is suffering terrible pains to die, at her request, are you guilty of murder? Or in such circumstances in euthenasia, "the good death," justifiable? Zoltan believes that murder remains murder, whatever the circumstances; but there are also arguments from the other side, even from a Catholic priest.
Dum sia sestaga enketo, Zoltan ankaŭ devas fronti duan, pli personan problemon: kie li faru sian karieron? Ambiciulo celas la agadon en Budapeŝto; sed en Somkut ekzistas multaj problemoj, kiuj bezonas traktadon fare de kapabla prokuroro.	During his six-day investigation, Zoltan has to face a second, more personal problem as well: where should he make his career? An ambitious person aims for the action in Budapest; but there are many problems in Somkut that call for treatment by a capable prosecutor.
Ekzistas unu-du gravaj teknikaj problemoj pri la libro. Ĉefa inter ili estas la subita, ne antaŭe preparita, historio pri la mortinta Andreĉjo, la juna frato de Zoltan; tio estis iasenca maŝindio, kiu aperis lastmomente por konfuzi Zoltanon. Estus pli bone se la verkinto estus doninta pli frue ian indikon pri la iama ekzisto de tiu bedaŭrindulo. Ankaŭ la ofte montrata kaj aludata duonprofesia pentrado de la patrino ne ludas gravan rolon en la rakonto, kvankam ĝi ŝajne eluzas kelkajn paĝojn.	There are one or two improtant technical problems with the book. The main one is the sudden, not previously prepared, story of the death of Andrew, Zoltan's young brother; this is a sort of deus ex machina, which appeared at the last moment to confuse Zoltan. It would have been better if the author had earlier given some kind of indication about the one-time existence of the poor lad. The mother's often shown and alluded-to semiprofessional painting does not play an important part in the story, although it seems to take up several pages.
Aliflanke, la libro estas ĝenerale bone elpensita kaj bonstila, kion oni kutime atendas de Nemere. La temo estas aktuala kaj sufiĉe grava. La lingvaĵo estas flua, kaj efektive estas malfacile demeti la libron por ekdormi.	On the other hand, the book is generally well thought out and has a good style, as we usually expect from nemere. The subject is current and quite important. The language flows, and it is really difficult to put the book down to go to sleep

Don Harlow

Eŭtanazio, t.e. "inda morto", estas temo aktuala. Post vivo, ĉu longa, ĉu mallonga, ĉu sukcesa, ĉu malsukcesa, certe venos konkludo. Bedaŭrinde, ofte, post longa, nehomeca, sensenca sufero.

Pri tiu temo rakontas Nemere, en sia plej lasta krimromano. Ŝtatan prokuroron atingas sensubskriba akuzo, laŭ kiu iu juna sinjorino murdis sian patrinon. Ĉar temas pri afero (eventuale) okazinta en lia devenurbo, la prokuroro petas la permeson al sia superulo, okupiĝi pri tiom tikla denunco.

En tiu rakonto plektiĝas kune iamaj memoraĵoj de la prokuroro mem, la simpatia ĉeesto de mense vigla kaj juneca patrino, aktualaj meditoj pri la senco de la vivo.

Jes, ĉar la prokuroro ne aspektas sufiĉe emocie fleksebla, sufiĉe vivosperta. Li rezonas ankoraŭ iel kiel adoleskanto. Li dividas la homaron al du kategorioj: ekzistas homoj morale indaj laŭ agoj kaj intencoj, kaj homoj morale malindaj. Li ne povas imagi, ke ne ĉiam gravas la ago en si mem, sed pli ofte la celo kaj la motivado de la aginto. Eĉ pli: dum lia restado en la naskiĝurbo, oni denuncas al li (ĉiam sensubskribe, kompreneble) aliajn (gravajn) krimojn, rilatantaj ĉefe korupton. Nenion li faras tiokoncerne, nenion li entreprenas.

Se tiu prokuroro estus sviso, kaj se la publiko subite ekscius pri tia hezitemo, pri tia neinteresiĝo pri komunsociaj krimoj, li devus rapide demisii. Sed ja temas pri "papera" prokuroro, pri heroo de psikologia romano. Ankaŭ niaj jurnaloj bruegas pri sango-aferoj (kiuj reprezentas ne pli ol du procentojn de la tuta konata krimaro), kaj diskrete prisilentas la faktan krimaron, ĉar ĝi ne estas sufiĉe interes-altira.

Kiel ajn: mi ne malkaŝos ĉi tie la intrigon de la romano, kiu estas konstrue kaj lingve altira kaj interesveka. En ĝi certe ne okazas fulmrapidaj eltrovoj kaj scenŝanĝiĝoj: psikologio, en la senco de la psikologio de kato kontraŭ senpova rato, estas multe pli grava.

Sed eble, kun la (kaŝ)intenco helpi al onta krimafero de nia hungara prokuroro, jen kelkaj indikoj pri inda morto (eŭtanazio).

Intuicie, estus inde garantii la eblon mortigi iun pro kompato (laŭ lia peto). Sed kriminologo atentigus nin, ke el prikrima ĝeneralpreventa vidpunkto, tiu estus granda eraro. Ekzistus tro multe da situacioj malklaraj kaj nekontroleblaj, en kiuj arbitreco facile povus transformiĝi al fakta krimado.

En mia lando, male, oni iom post iom alvenas al alispeca (parta) solvo de la demando. Kun la konsento de la mortonto (aŭ se tio maleblas, kun la konsento de la familio kaj de la kuracisto, kiu hejme okupiĝas pri la paciento, kaj konsiderante jam esprimitajn opiniojn fare de la mortonto pri tiu temo), oni ĉu forigas iun vivplilongigan terapion, ĉu oni rapide plialtigas medikamentokvanton, kiu, en certa dozo fariĝas toksa. Konkrete, ĉu oni forigas spirig-aparaton, ĉu oni plialtigas rapide i.a. morfinon, ĉu ambaŭ.

La morfin-"terapio" estas tre efika kaj tute ne timiga. En ĝeneva kliniko oni "kuracas" pacientojn en fina stadio per kreskanta morfingutaro (maniero pli homeca ol injektoj). Lastatempe oni eldonis libroforme la procedon. Nature, la paciento mem petis, ke oni kuracu lin tiel.

Eĉ Caritas, kultura kaj bonfara asocio strikte ligita al la Katolika Eklezio, en lastatempe publikigita studo deklaris, ke tiaj procedoj (nomataj "biologia testamento") estas etike akcepteblaj.

Certe, tio ne solvas ĉiujn demandojn. Tio ne respondas al la demando de la infanoj cerbe grave damaĝitaj, kaj al tiu de longe agoniantaj demencaj maljunuloj (homoj, kiuj ne plu povas vivi, sed ankaŭ ne kapablas morti). Ilia agonio en subhomeca situacio povas daŭri jarojn.

Mi ne scias, kiun solvon ricevas tiuj demandoj. Certe, por ilin alfronti, ni bezonas sperton pri tuto (unuopaj situacioj, aŭ onidiroj, ne sufiĉas); ni bezonas senton pri respondeco por la koncernaj homoj, kaj senton pri respondeco por la socio, en kiu ni vivas. Plue, ni bezonas profundigan diskutadon, kaj ne silentigon aŭ anatemon.

Ke homaj sentoj povas manki, tion tre bone priskribas en sia libro Nemere. La ŝtata prokuroro sentas ja fortan respondecon, sed rilate la formalecon de la leĝoj.

Tamen li nur embrie kapablas imagi, ke, preter tia oportuna respekto, povas ekzisti ankaŭ leĝokritiko, cele al la plibonigo de la ensocia kunvivado.

Mankon de kunhomecaj sentoj montras ankaŭ la ĉefkuracisto, la flegistino, kaj aliaj homoj: ĉu efiko de la hungara socia krizo, kiu kondukas la homojn al tro granda privateco (fuĝe el publikeco)?

Eble, el alkemia krisolo, venos foje harmonia sintezo inter la bezono de jura sekureco, kaj la deziro libere helpi al niaj suferantaj kunfratoj. Unu el tiuj provoj certe estas la jena libro de Istvan Nemere.

Tazio Carlevaro