Tabelo

Legi dramtekston estas iom malesperige, ĉar necesas bildigi al si la scenejon, la aspekton de la aktoroj, la sonon de iliaj voĉoj, la gestojn kaj esprimojn, kiuj realigas, kiel homon, la nomon sur la paĝo. Tial reĝisoro estas kvazaŭ dua aŭtoro, ĉar ŝi/li decidas, ĝuste kion vidos la spektantaro, donante vivon al la skribitaj vortoj.

Manke de rigardeblaĵo/aŭskultaĵo dramo ĉesas esti arto kaj fariĝas nur pseŭdoliteraturaĵo. (Mi devas escepti, kompreneble, kelkajn dramojn, neniam vere celitajn por enteatriĝi.) Ĉi tiu dramo en presita formo riskas perdi sian esencon, ĉar la leganto devas esti samtempe reĝisoro kaj spektanto. Kiam oni raportas pri spektita dramo, onia raporto, tamen, estas tre subjektiva, kaj ĉiu spektanto komprenas ĝin propramaniere. Sed kiam oni nur legas nespektitan dramon, onia raporto nepre estas tiom subjektiva, ke ĝi valoras preskaŭ nenion. Tial mi ne volas taksi ĉi tiun dramon, ĉar mi scias, ke neniuj du homoj sammaniere konceptos ĝin.

Temas pri preskaŭ sensceneja scenaro, t.e. preskaŭ malplena ludloko. Da mebloj estas nur kvin tabloj. La leganto (kaj ankaŭ la spektanto) devas imagi por si mem, ke temas pri oficejo en ia komerca entrepreno. Da videblaj aktoroj estas seso; krome kelkfoje aŭdiĝas eksteraj voĉoj.

Preskaŭ ĉiu rolanto havas almenaŭ du apartajn nomojn. Spektante la dramon, oni sendube ne konfuziĝas pri tio, kiu diras/faras kion. Dum legado helpas skribi por si liston de la rolantoj kun la nomoj, kiujn ili pretendas por si. Preskaŭ senescepte la temo de la dramo estas la interrilatoj de la rolantoj. Eksteraj eventoj kelkfoje menciiĝas, sed estas necentraĵo.

Krome, multe helpas almenaŭ dufoje tralegi la dramon. (Kaj, mi suspektas, du- aŭ pli-da-foje spekti la aktoratan dramon.) Ĉar eksplikoj plejparte mankas en la dialogo; kaj la agoj, eble eĉ pli precize la mienoj, de la aktoroj esprimas multon, kion ne klarigas la dialogo.

Ĉu iel eblus, ke la eldonisto metu viddiskon de la dramo enscenigita? Mi kredas, ke per tio multoble profitus la dramo.

La aŭtoro klare estas talenta. La dramo, laŭ sia maniero, estas kohera. Mi kredas, ke ĝi povus inde rangi apud la antaŭ nelonge eldonita viddisko de La duonokulvitro kaj tiel krei la fundamenton de vera dramarto esperantlingva.

Kritiketo necesas, ne pri la dramo, sed pri la presita teksto. Komposteraroj ĝenas kaj almenaŭ unufoje misgvidas la leganton. Abundas mankantaj akuzativoj, do ankaŭ ilin la leganto devas imagi por si mem.

Atentinda dramartaĵo.

Donald Broadribb

Laŭ la informoj kiujn mi disponas, Tabelo estas la unua publikigita verko en esperanto fare de Anna Maria Dall'Olio (Italujo, 1959). Ĉi unuakta teatraĵo en dek naŭ scenoj jam premiiĝis nacilingve, en sia itala varianto. Per teatreco konscie simbola, absurda kaj ekzistisma, kun plenmano da roluloj kaj sen ŝanĝo de scenejo, Tabelo prezentas la akcepton de novdungito fare de la kvar geoficistoj de entrepreno; ĉu tiu ĉi simbolas la socion, la homaron aŭ ion alian, ne restis al mi klare post la legado. Jen diversaj temoj en la verko: amo kaj sekso (per kisoj frenezaj, pasiaj); rilatoj inter viroj kaj virinoj; soleco inter homoj; la pluraj identecoj kaj roloj de ĉiu unuopulo.

La iom troiga, ŝablona kaj rutine tradukita Enkonduko komparas la agejon kun ŝaktabulo. Verŝajne la titolo devus do esti ne Tabelo sed Tabulo. Fakte, pro tiu kaj aliaj detaletoj, la verko lasas impreson ne de originalo sed de traduko, kun italismoj kiel anstataŭ respektive talento, poŝtelefono, juĝorajta kaj taksado, kaj rebusoj kiel ŝtala makzelo.

Temas pri unuaktaĵo ne aparte interesa aŭ elstara el la vidpunktoj ne nur lingva kaj stila sed ankaŭ enhava. Persone mi preferus legi tradukojn de, ekzemple, Marato/Sado de Peter Weiss, La kaprino, aŭ Kiu estas Silvia? de Edward Albee kaj similaĵojn daŭre aktualajn kaj pensigajn. Aŭ, en Esperantujo, teatraĵojn de Paul Gubbins. Sed ni ne tro severu: Tabelo estas respektinda plia ŝtupo sur la modesta ŝtuparo de la esperanta teatro.

Jorge Camacho

Jen plurenigma verko. La enhavo mem de la drameto ('Originale verkita en Esperanto') estas ege enigmeca, tiom ke ĝi estas por simplulo kiel mi apenaŭ komprenebla.

Iom konsolas la priskribo en la enkonduko, ke la teatraĵo 'apartenas al la skolo simbolisma kaj de la absurdo'. Ĉu la titolo ĝustas, aŭ ĉu ĝi estu prefere Tabulo? Ĉu la kovrilpaĝa subtitola priskribo ĝustas, aŭ ĉu tiu sur la interna titolpaĝo preferindas ('Akto unika en 19 scenoj'!)? Kiu estas la aŭtoro tiel talenta, ke -- laŭ la dorskvrila informo -- ŝi post nur dujara kono de Esperanto ricevis premion pro tiu ĉi verko? (... kaj samfonte jam post nur unujara kono estas UEA-fakdelegito pri itala kaj angla lingvoj kaj literaturoj! Ĉu oni ŝanĝis la regulojn?)

Cetere, kiu estas la organizaĵo, kiu tiel bone komprenis kaj alte taksis la verkon, ke ĝi premiis ĝin 'libro d'oro', 2005? Kiu estas la Bruĉjo Kasini, tradukinto el la itala de la enkonduko verkita de la neesperantisto Gianni Cascone -- ĉu vere tiu samnoma eldonisto [NDLR: jes]? Se jes, mi miras, ke li permesis al si tiom da lingvaj eraroj kaj malglataĵoj (pli ol 30 dubindaĵoj en ĉirkaŭ 50 linioj). Verŝajne temis pri urĝa bezono aperigi la libron ĝustatempe por la florenca UK. Tamen, ni ne kulpigu la aŭtorinon pro la kritikista kaĉo de Cascone kaj Kasini, ŝi havas proprajn meritojn...

Eble la plej granda enigmo krom la rakonto mem estas la celo de la verko. Ŝajne la aŭtoro bone konas nek la kutiman esperantan publikon nek la kutimajn teknikajn eblojn por Esperanto-teatro. Ekzemple, kie troveblas scenejo, tra kiu povus leviĝi dum la unua sceno tabulo -- poste tablo, tamen trioble pli granda ol kvar aliaj jam surscenejaj -- portanta homon 'envolvitan per littukoj, kiu havas personan komputilon en la manoj'? -- por ne mencii la multajn fajne nuancitajn lumojn. Nu, tiel la aŭtoro povis tute libere verki ion ajn -- kaj tion ŝi ŝajne faris.

Nun konkrete pri la teksto. Estas multaj instrukcioj, sed ofte ne plenumeblaj. Tiu unua sceno komenciĝas: 'En la duonmallumo la siluetoj de 4 bildoj starantaj, senmovaj, malhelkapuĉigitaj ...'; dua alineo 'La personoj ne rigardas sin reciproke ...' -- ni devas do kompreni, ke la 'bildoj' kaj la 'personoj' samas, kaj ni devas demandi nin, ĉu entute videblus, se ili ja sin rigardus reciproke, kapuĉigitaj en duonmallumo.

Simile kelkajn liniojn sube, meze de ne sufiĉe klare priskribita dancado, '[ili] rondiras ... nombrante per lipoj 1... 2... 3... 4...'; kaj poste 'ili ekkoleras, kiam ili vidas la objekton...'. Ĉu mi menciu la fadenojn? Ne, vi mem ĝuu. Do, tre mistera unua sceno, en kiu neniu rolanto parolas (ni aŭdas nur la laŭtegan voĉon de Eliot), kaj videndaĵoj ne videblas.

La dua sceno komenciĝas iom pli esperdone: tiu surtablulo nun surplankulas kiel Novdungito en grava entrepreno. Lia monologo pri sia kandidatiĝo iom bone kritikas modernajn komercon kaj dungometodojn. La sekvaj, laŭvicaj paroloj de Unua Oficisto, Dua Oficisto kaj Unua Oficistino rivelas ne nur sintenojn rilate ege preman laboron, sed ankaŭ surprizan gepatran rilaton de la du lastaj kun la Novdungito, kaj ilian ne bonan interrilaton. Mi devas mencii, ke parolantoj estas indikataj nur per granda(j) inicialo(j); fakto, kiu ofte misgvidis min. Eĉ se la sistemo pravigeblas, mi ne subtenas la uzon de 'U.O.ino', kun punkto, kie devus esti streketo.

La tria sceno -- post instrukcio, ke interalie 'oni povas ekvidi evidente papertranĉilon, kiu ekaperas el lia [de U.N.] poŝo ...' -- konsistas el la 'fratiĝo' kaj erotiketa dancado de U.N. kun N., rivelinte siajn nomojn: N. nomiĝas Gregorio, kaj U.N. nomiĝas 'por ili Galvano', sed por Gregorio 'Giorgio', do en la teksto parolas 'G.' aŭ 'G./G.'!

En la kvara sceno parolas nur D.O.ino kaj E.V. En la kvina D.O.ino iĝas L., kaj G. iĝas L./G.: li parolas unue 'logite sed ne tro multe' kaj ŝi poste 'terurplene tamen sen montri tion'(!). Komence de la sesa L. kaj L./G. 'verŝajne seksumas'.

La rilatoj komplikiĝas, la lingvo ofte interesas, eĉ bone fluas, kaj ofte -- ene de Kafka-eca koŝmardramo -- leviĝas pensigaj demandoj pri homaj rilatoj kaj kondutmanieroj.

Sed bedaŭrinde svarmas eraroj (ne temas nur pri preseraroj, ankaŭ pri vortelekto aŭ gramatiko) tiom, ke leganto priatentas tute flankajn aferojn, aŭ amuziĝas laŭ ne celita maniero. Kion oni komprenu (kion aktoro faru?) per instrukcio 'ŝerĉante' aŭ 'malsatege', 'ĉiuj lumoj subiras okcidenten', 'lumo nereala', 'Lilly fiksas sian ventron ...'?

Por enigmemuloj jen bonega legaĵo. Por teatro-amantoj mi ne antaŭvidas multan ĝuon. Bedaŭrinda konkludo -- projekto ne matura, certe ne premiinda en tiu ĉi eldonita stato.

Malcolm Jones