El miaj sonoraj soloj

"El miaj sonoraj soloj" de Miguel Fernández gajnis la premion La Verko de la Jaro.

Jen libro, kiun mi de longe revis tralegi - mirinda libro, profesie verkita de nialingva poeto, kiu samvaloras kun la plej elstaraj nuntempaj verkoj nacilingvaj. Per sia poemaro "El miaj sonoraj soloj" Miguel Fernandez brile pruvas, ke por li esperanto ne estas hobio, sed lingvo kapabla esprimi eĉ la plej komplikajn intimajn sentojn de poeto ĉe la sojlo de la 21a jarcento.

Fernandez distribuas siajn poemojn en "amajn", "opajn" kaj "omaĝajn", sed la tri cikloj kunvivadas en harmonio, ĉiuj estas tre interesaj kaj laŭenhave, kaj laŭforme. Mi tamen preferus la aman parton, ĉar ĝi plej fidelas al la verkista universo. Legante ĝin kaj relegante la poemojn el "La profil' de miaj spuroj", lia ciklo en "Ibere libere", mi konvinkiĝas, ke Fernandez apartenas al la nombro de la poetoj, kiuj antaŭ ol krei siajn verkojn, jam travivis ilin. Lia poezio estas tuteca, monolita. Li atente apartigas la gravan, la signifoplenan, la daŭran disde la ĉiutaga, momenta evento, kiu lin impresis. Kiel bona majstro, li sindone disigas la grenon disde la pajlo, selektas nur la grandajn grajnojn kaj neniam manifestas krean malavaron kaj nenecesan vortabundon. Kiel granda poeto li respektegas la forton de la poezia parolo, gardas ĝian sanktan flamon.

Vera andaluzo, Fernandez, simile al siaj samregionanoj Lorca, Machado, Becquer ka, plej ofte forte kaj pasie prikantas la vivon kaj la ĝuon vivi. Liaj tipaj temoj estas la amo, la akvo kaj la maro, sonoj kaj muziko. En nia sufoka asfalta epoko tiu ĉi poezio svarmas de muziko kaj kunportas odoron de pluvoj kaj ventoj, de tigiĝinta tritiko kaj de meliloto, de humida humo kaj kampara vastaĵo. La bildoj, kiujn pentras Fernández, estas kvazaŭ lavitaj de printempa pluvo, estas plenaj je vivo kaj junula libereco. La ĉiam rapidanta, laca, nervema nuntempa loĝanto de l' urbo trovos en liaj versoj la jam forgesitan ĝojon pri pura, trankvila kontakto kun la naturo, la senton pri montara freŝeco, la verdan koloron de la vivo, rememorojn pri la pasinteco, al kiu ni ŝuldas la hodiaŬan tagon. Sed denove kiel vera andaluzo, Fernandez foje angoras, kaj tie li ankaŭ tre proksimas al Lorca, al lia t.n. "pena negra" (nigra tristo), kiu havas "nenion komunan kun la melankolio nek kun la nostalgio, nek kun la aflikto aŭ doloro de la animo, ĉar temas pri sento pli ĉiela ol tera: tristo andaluza, kiu estas lukto de amoplena inteligento kontraŭ la nekomprenebla mistero ĝin ĉirkaŭanta".

Do, Fernandez ne estas nur am-poeto. Li vivas kun la maltrankviloj kaj la ĝojoj de nia jarcento, akre reagas al la grandaj eventoj en la mondo kaj pasie defendas ĉion kontribuantan al pli digna homa vivo. Tial lia poezio montras la aŭtoran sintenon pri sociaj temoj. Jen alvoko kontraŭ ranca poezio kaj pledo por renovigo, jen admiro kaj danko al mortintoj pro revolucia idealo, jen krio kontraŭ la falso de la burĝa socio... Liaj temoj estas impresaj, konkretaj, klaraj. Sed li ĉiam kapablas malkovri en ili romantikan potencialon, kiu donas flugimpeton al la pensoj kaj puŝas al konstanta antaŭenmovo, al ŝanĝado de la socia realeco.

Ofte poetoj kun dubinda famo serĉas grandiozajn temojn, por kaŝi per la grandiozeco de la evento aŭ de la konkreta historia persono sian poezikrean senpovecon. Fernandez iras la inversan vojon. Tre ofte en la ordinaraj, en la plej ordinaraj okazintaĵoj, en la ĉiutaga vivolukto, en la ĉiutaga ekzistado li scipovas vidi la grandan kaj elmontras ĝin kiel grandan en siaj versaĵoj mem. La signifon de la arto li vidas en la servado al la vivo, sed ne en la fuĝo el ĝi, kaj pro tio en liaj verkoj la vivo tiel nature transpasas en poezion, kaj la poezio - en vivon, same kiel li fandas sian personecon kun la sorto de aliaj personoj - herooj de la historio, amikoj, samideanoj. Tiasence tute pravas Hektor Alos i Font (en LF 171), ke "Fernandez ne estas poeto de l' mi, sed de l' ni". Verkoj kiel ekzemple "Konĉerto por la Unua de Majo", dediĉita al la Internaciaj Brigadoj, ĉi tion konfirmas.

Ne multaj estas poetoj kaj beletristoj, verkintoj en esperanto, kiuj povus diri: "Mia poezio - tio estas mia vivo!" Sed li povus ĝin diri, kaj simila rekono elĉerpus la veron pri lia verkaro, naskita de la vivo, ligita kun ĝi kaj kondiĉita de ĝiaj bezonoj.

Temoj, ritmoj, rimoj, liberaj versoj - ĉio en la poezio de Fernandez portas la senton pri arta modereco. En liaj verkoj estas nenio hazarda, senenhava, servanta nur kiel poezia farĉo rilate la rimon aŭ la verspiedoj, kio, bedaŭrinde, estas ne malofta aperaĵo en la nuntempa esperanto-poezio. La bildo, la komparo, la metaforo en la poezio de Fernandez ne povas esti facile anstataŭigitaj per aliaj. Ili simple kunkreskis, vivas sian propran poezian vivon.

Venelin Mitev

Mi ne povas forgesi kiam, en 1993, en nia beletra areno eksplodis la t.n. "Ibera Skolo" (Camacho, Neves, Fernández, Dek, Montagut, Valén), kiu tiujare akaparis preskaŭ ĉiujn premiojn en la Belartaj Konkursoj. Ĵuriano en ties poezia branĉo, mi memoras miajn miron kaj entuziasmon ĉe la malkovro de tiuj novaj, ekscitaj kaj tradicirompaj poeziaj voĉoj. Aparte min emociis iu poemo, "Iama am' aŭ sonĝo ĉiunokta". Nur poste mi eksciis ke ĝin aŭtoris iu Miguel Fernández, kiu jam vaste aktivis beletre, i.a. per tradukoj de prestiĝaj verkoj, kiel dramoj de García Lorca. Tial, tiun jaron en la Valencia UK, mi volis ekkoni la admiratan poeton. Kaj en Valencio la emocio renoviĝis, klimaksis, pro la premiero de La profil' de viaj spuroj, lirika/muzika spektaklo, kie Fernández deklamis sian poemaron (kun la ĉarma Ana Manero) kun akompano de orkestro, impona koruso kaj du gesolistoj. Ĉe la fino de la spektaklo la tuta salonego spontane ekstaris por ovacie aplaŭdegi. Kaj la sukceso renoviĝis kiam Fernández, majstre kaj pasie, prelegis pri García Lorca, pliriĉigante sian prezenton per vibra kantado. [Pri lia monografio Sur la spuroj de Federico García Lorca vd. p. 176. –Red.]

Sed post tiu eventa jaro mi iom post iom seniluziiĝis pri la kroma evoluo de nia poezio, ĝis... finfine, antaŭ nelonge, mi ricevis la kolekton de Fernández. Ha, mi jubilis: mi rejuniĝis, repaciĝis kun mi mem: eble mi ankoraŭ kapablas distingi, juĝi, emociiĝi!

Fakte, laŭ mia modesta pritakso, per ĉi tiu apoteoza verko Fernández ne nur konfirmas sian elpruvitan artismon, sed eĉ elanas avancen, diboĉe transcendas la iom miĥalskieskan kaj nervieman inspiron de la antaŭa produktado; li nun voluptas hiperbole plurĝenre, diversteme, korifeante ne nur pri amo (kie li nepre majstras, al li mi povas apudigi nur Marjorie Boulton), sed ankaŭ pri sociaj temoj (kie lia ne ĉiam facila poezio iĝas pli interparoleca, komprenebla) kaj pri sincere kortuŝaj omaĝoj (al Régulo Pérez, García Lorca, Nervi, de Diego, Neves k.a.).

Kaptus min la tento pluki el liaj poemoj, ĉar ne malofte unuopaj versoj aŭ tropoj estas ĉe li fajnaj poemoj en si mem, sed mi jam sufiĉe panegiris, esperante tikli la deziron de la poezi-ŝatantoj aĉeti la libron, por mem malkovri kaj ĝui la entenatan trezoron.

Aldo de'Giorgi

En sia modela prezento de "El miaj sonoraj soloj", Antonio Valen klasigas Miguel Fernandez inter la dek ĉefajn poetojn de nia literaturo. Li plene pravas, ĉar "El miaj sonoraj soloj" atingas kaj eĉ superas la majstrecon de "La profil' de niaj spuroj", lia ciklo en "Ibere libere", kaj firmigas lin kiel unuarangan esperanto-poeton.

La homo

Miguel Fernandez koniĝis kiel tradukisto per la teatraĵoj de Federico Garcia Lorca "Sanga Nupto" kaj "La domo de Bernarda Alba". Poste sekvis la esperantigo de poemoj de Miguel Hernandez aperintaj sub la titolo "Miguel Hernandez, poeto de l' popolo". Kiel originala poeto li debutis libroforme en "Ibere libere" kune kun Goncalo Neves, Jorge Camacho [antaŭe Georgo Kamaĉo] kaj Liven Dek. "El miaj sonoraj soloj" estas lia dua poemaro, tute memstara. Ĵuse li aperigis ankaŭ mirindan novelaron "Ekstremoj", denove kun la tri antaŭe cititaj iberaj aŭtoroj, kaj la eseon "Sur la spuroj de Federico Garcia Lorca".

Lia amo al teatro, poezio kaj muziko igis lin krei du recitajn spektaklojn, "La profil' de viaj spuroj", kun muziko de Pedro Vilarroig, kaj "Havenoj", surbaze de la samnoma poemaro de Mauro Nervi. Fernandez aparte elstaras prelegarte, kiel bone scias partoprenintoj en hispanaj, katalunaj, universalaj aŭ SAT-kongresoj aŭ en Internaciaj Literaturaj Forumoj. Sendube lia aparta ŝato al parolo kaj al senpera komunikado kun la publiko esencas por elĝui lian poezion, verkitan por laŭtlegado.

Kaj neniel eblas forgesi lian regulan taskon kritikistan. Fernandez akumulas jam imponan kvanton da recenzoj kaj eseoj, per kiuj li neniel emas skolde ekskomuniki ĉiun ne verkantan laŭ liaj kriterioj, nek pripanegiri ĉion aperantan en nia verde perfekta lingvo ĉiopova, sed sincere kaj sindone disigi la grenon disde la pajlo kaj, tre singarde, orienti novajn aŭtorojn pri tio, kio bonas kaj feblas en arto. Sed, aliflanke, la tre solidaj konoj de la aŭtoro pri la nuna literaturo en esperanto nedubeble lin influis.

Fine indas substreki alian trajton de Fernandez: lian persistan laboremon. Li estas celkonscia studanto de la lingvo kaj ties risortoj, kaj nombras inter la solaj, kiuj monaĥe entreprenus sisteman studon de la traduko de "Cent jaroj da soleco" (350 paĝoj) aŬ metodan kontrolon de la impona 1300-paĝa manuskripto de la hispana-esperanta vortaro de Fernando de Diego.

La verko

En "El miaj sonoraj soloj" Fernandez distribuas siajn poemojn en "amajn", "opajn" kaj "omaĝajn". En la unua parto la aŬtoro grupigas 15 poemojn amajn aŭ privirinajn - sendube lia ĉeftemo. En la dua kuniĝas naŭ poemoj sociaj aŭ kritikaj. Kaj, fine, sep omaĝoj al proksimuloj kronas la verkon.

Fernandez ĝenerale uzas ritmajn skemojn plurjambajn, kiuj jam tre oftis en lia unua poemaro. Li tamen kutime ne versas fiksforme. Se ni ne alkalkulas la hispanan silva, esceptas "Nuda virino", "Medito en gazala tonalo" kaj la sonetoj "Transamen" kaj "Amhundo" (aldone, notindas, ke la tri unuaj situas enkape de la libro).

Ĝuste tiuj du unuaj poemoj aparte informas nin pri la fono de la aŭtoro. "Nuda virino" estas "decima", do hispana versodeko (poemo konsistanta el dek rimitaj oksilaboj). Aliflanke, en "Medito en gazala tonalo" - efektive gazalanta nur tonale - rimarkindas ĉefe la asonanca rimo tipe hispana, neŝatata de la parnasistoj, sed brave defendita de Fernando de Diego kaj de Fernandez mem. Li asonancas ankaŭ en la oksilaba "Rivero", dum en "Plia pluvet'", "Fina ĵigo", "Interludo", "Amtem' alejksandreska", "Romaj ruinoj", "Lago" k.a. li uzas "silva" (sinsekvon de dekunu- kaj sep-silaboj sen difinitaj longo kaj rima skemo), kiun li redonas per blankaj tri- kaj kvin-jamboj.

Sian hispanecon kaj hispanajn influojn fakte la aŭtoro neniel kaŝas, sed eĉ klare elmontras. Se ni rigardas la citaĵojn kaj dediĉojn de la poemoj - krom en la omaĝa parto - ni trovas ses samnacianojn de la aŭtoro (Garcia Lorca - dufoje, Blas de Otero, Aleixandre - ankaŭ dufoje, Prados, Altolaguirre kaj Ibarruri) kaj du esperantistojn (Neves kaj Nervi). Inter la unuaj, krom Ibarruri - fama politikistino, ĉiuj poetas; kaj inter ili nur Blas de Otero - unu el la ĉefaj sociaj poetoj de la hispana literaturo - ne apartenas al la t.n. generacio de 1927. Evidente inter ĉiuj elstaras Garcia Lorca, granadano kiel Fernandez, kiun li tradukis kaj prieseis, al kiu li dediĉas omaĝon kaj kiu grave rolas en la poemo de la poeto al lia patro.

Kiel la 1927-anoj, sin nomantaj "nepoj de Gongora", donis al si genealogian arbon, tiel sendube Fernandez, per sia omaĝo al tiu pinta skolo de la ĉi-jarcenta hispana poezio per motoj, poem-titoloj, dediĉoj, bildoj, temoj pruntitaj kaj lia ebrie rava uzo de tropoj Ĝis niveloj neniam viditaj nialingve.

El la esperantistoj, Neves, ankaŭ omaĝita en la libro, atendeblas por ĉiu, kiu iom sekvis tra nia literatura gazetaro la reciprokan admiradon inter la du poetoj, kunverkintoj - kun Camacho kaj Dek - de "Ibere libere" kaj "Ekstremoj".

La dediĉon de la poemo "Poetiko" al Mauro Nervi eble surprizos iun. Direndas, ke Nervi verkis la antaŭparolon al "Ibere libere", dum Fernandez prefacis "Havenoj" (baldaŭ aperontan ĉe Edistudio). La andaluzo, cetere, tiel blindumiĝis de tiu superba verko, ke, kiel dirite, li kreis recitan spektaklon surbaze de ĝi.

Ĝuste, laŬ mia kompreno, "Poetiko" ŝlosilas en "El miaj sonoraj soloj", ne nur pro tio, ke ĝi finiĝas per la vortoj titolantaj la verkon, aŭ pro tio, ke en ĝi aperas tipaj temoj Fernandezaj (la haŭto, la akvo kaj la maro, sonoj kaj muziko) - kaj ankaŭ liaj ŝiboletaj akuzativoj de direkto, sed pro ĝia lokigo fine de la "opa" parto de la verko. Mirigas, ke "Poetiko" estas la nura poemo en la tuta libro, en kiu "mi" ĉefrolas. Kaj tiu miro iĝas preskaŭ ŝoko ĝuste pro ĝia situo en la "opaj" poemoj - kio aparte gravigas la dediĉon, fariĝantan kontraŭpeso de la "mi" poema. Ĉar fakte, Fernandez ne estas poeto de l' mi, sed de l' ni; kaj, malgraŬ la titolo, ne poezias pri l' solo, sed pri l' kuno.

Hektor Alos i Font

Reinhard Haupenthal