|
L'espéranto, une valeur culturelle
|
|
Cherpillod la franco |  januaro 2009 |
André Cherpillod. Espéranto, une valeur culturelle, L'; L' espéranto, une valeur pédagogique; Histoire de la littérature en langue internationale. La Blanchetière. Courgenard. 2005. 109 paĝoj.
André Cherpillod. Espéranto, la plus facile des langues, L'. La Blanchetière. Courgenard. 2008. 49 paĝoj.
Pri André Cherpillod ne estus konataj multaj biografiaj faktoj, se ne ekzistus lia mempriskribo en La Gazeto, n-ro 126/2006, kie li malkaŝas tre interesajn aspektojn de sia vivo. Tamen aliloke oni ekscias, ke li naskiĝis en 1930, estis fakinstruisto en mezgrada lernejo pri natursciencoj, emeritiĝis en 1990, loĝas en Courgenard (apud Le Mans en la franca departemento Sarthe), estas membro de la Akademio de Esperanto depost 1992 kaj ke li gajnis la unuan premion en la franca konkurso ‘Dicos d’or’ kaj ankaù la prestiĝan premion ‘Granda Ĉampiono de la Diktaĵo de l’Amerikoj’. Temas pri internacia konkurso, okazanta ĉiujare en Kebekio (Kanado) kaj koncernanta la regadon de la (iom malfacila) franca ortografio, kiun dekmiloj da personoj partoprenas ĉiujare. Partoprenante en la konkurso de 1999, Cherpillod trapasis la konkurson kun brila rezulto, tiel ke li gajnis la unuan premion en la kategorio ‘profesiaj senioroj A (franca – oficiala lingvo)’. Ĉi tiu gajno atestas la altnivelan kvalifikon de Cherpillod pri la franca ortografio. Nu finfine li ne vane legis la tutan Molieron kaj estas admiranto de la franca kiel unu el la plej gravaj kulturlingvoj de la mondo !
En Esperantujo Cherpillod estas konata pro multnombraj studbroŝuroj kaj prelegoj pri plej diversaj temoj, ne nur esperantaj, sed ankaǔ pri ekzotaĵoj kiel la galla kaj akada lingvoj, Solresol, Volapuko, Ido, historio de la ciferoj, Hillel la Saĝulo, Zamenhof kaj judismo, kaj pro kelkaj beletraj tradukoj kiel Ĵana d’Arko ĉe la Ŝtiparo de Paul Claudel. Do eblas diri, ke la majstra aǔtodidakto kaj konvinkita senreligiulo Cherpillod (kiu samtempe tre interesiĝas pri religiaj temoj), abiturientiĝante nur en la aĝo de 32 jaroj, kun siaj vastaj interesoj apartenas al la plej fruktodonaj Esperanto-verkantoj kaj do sendube povas esti konsiderata kiel unu el la plej kompetentaj, kvankam nur sur amatora nivelo. Frapa karakterizaĵo de la tekstoj de tiu granda lingvoŝatanto kaj serioza ortografiisto (kiu samtempe estas bonega lektoro) estas ekzemple lia pedanta konsidero de diverslingvaj transkribadoj, eĉ laǔ originala alfabeto, ĉu cirila, ĉu hebrea, ĉu araba, ĉu japana, ĉu hinda, kio faras la konsultadon de liaj verkoj interesa kaj alloga. Por esperantologoj lia kompila laboro certe estas tre bonvena kaj estiminda.
En sia franclingva broŝuro de la jaro 2005, evidente direktata al ĵurnalistoj, kiuj asertas supraĵajn kaj neĝustajn aferojn, la aǔtoro enkonduke traktas la kontraǔdiran demandon de la artefariteco de Esperanto kaj emfazas, ke Esperanto ne estas artefarita. Prefere oni uzu alian terminologion kiel ‚konstruita lingvo’ aǔ ‚planita lingvo’, plej bone eble ’interetna lingvo’. Ĉiu lingvo do estas artefarita, ĉar laǔ la uzado de siaj parolantoj ĝi estis normita de gramatikistoj kaj ne inverse. Kaj li aldonas aron da ekzemploj por montri la diferencon inter ‚natura’ kaj ‚artefarita’. Sekve eblas legi la klarigojn kial lingvo estas fenomeno grandparte natura kaj kial ‚naturaj’ lingvoj enhavas artefaritan parton. Do sen artefariteco preskaǔ nenio eblas, ĉar ĝi estas la „manifestiĝo mem de la homa aktiveco“. Kaj denove sekvas abundo de interesaj ekzemploj ĉefe ligitaj al la franca lingvo. Laǔ tiu tuta logiko Esperanto estas lingvo kiel ĉiuj ceteraj, kiu krome ne estis farita de unusola homo, sed kiu evoluadis same kiel la aliaj lingvoj.
Por parolanto de la franca lingvo, kies gramatiko estas komplika kaj la ortografio ekstreme neracia, preskaǔ surreala, Esperanto povus esti alloga lingvo. Ĉi tiun temon Cherpillod traktas en la dua ĉapitro, kies enkonduka titolo estas strategie kaj propagande lerte elektita: „Esperanto ne estas artefarita, sed racia lingvo“, kaj kiel subtitolo „Internacia lingvo ne povas esti artefarita“. La hipotezata sukceso de Esperanto konsistas en tio, ke ĝiaj parolantoj trovis en ĝi dekomence elementojn, kiuj al ili estis konataj jam tra siaj gepatraj lingvoj. Se Esperanto konsistus nur el pure inventitaj vortoj, ĝia sukceso verŝajne estus malgranda aǔ nula (komparu kun Volapuko). Aliaj avantaĝoj de Esperanto estas laǔ la aǔtoro, ke ĝi estas nek latina, nek hindeǔropa kaj ke ĝi estas internacia.
Pro iuj menciitaj faktoroj kaj ĉar Esperanto fariĝis lingvo de la ĉiutaga vivo, la zamenhofa idiomo estiĝis kultura valoro, per kio en la tria ĉapitro Cherpillod tuŝas la tiklan diskuton ĉu lingvo havas aǔ estas kulturo, por veni al la aserto, ke la lingvaĵo estas la vehiklo de la kulturo, sed ĝi ne estas la kulturo en si mem. La kultureco de Esperanto konsistas inter alie en tio, ke ekzistas Esperanto-tradukoj de verkoj el diversaj nacilingvoj. Kaj krom kulturan valoron, Esperanto havas ankaǔ pedagogian valoron, pro tio ke inter alie ĝi estas utila por la interkompreniĝo, estante praktika kaj ĉar ĝi riĉigas la intelekton, formante ponton al aliaj lingvoj. Inter la argumentaro kompreneble ne povas manki la aserto pri la eksterordinara facileco de Esperanto, kiu jam preskaǔ fariĝis mito. Mi mem demandas min kial ĝuste tiom da francoj fuŝe parolas Esperanton (havante problemon ekzemple kun la akuzativo kaj la prononco), se Esperanto laǔdire, laǔ la ‚oficiala’ propagando, kiun Cherpillod praktikas, estas tiom facila? Persone mi sentas la mankon de pli profunda diskuto pri tiu tikla temo, sed ŝajnas, ke ĝi ne koincidas kun la bildo de la kvazaǔ absoluta ‚perfekteco’ de Esperanto.
Kvankam Cherpillod profiliĝas kiel ne malgranda majstro sur la kampo de gramatiko, kiun li prezentas, denove kun multaj ekzemploj en la kvina ĉapitro, la aglutineco de la lingvo Esperanto ĉe li finfine restas nur aserto. Jes Esperanto sendube havas iujn aglutinajn elementojn (‚malsanulejestrino’ k.s.), sed necesus ankaǔ klare montri, kio distingas Esperanton ekzemple de la finna, hungara aǔ turka, kiuj kiel konate estas ekstremaj ekzemploj de tiu lingva tipo (en broŝuro el la jaro 1988 la sama aǔtoro traktis la komparon inter finnugraj lingvoj kaj Esperanto). La sesa ĉapitro estas dediĉita al la poezieco de Esperanto – bone, ĉar preskaǔ neniu inter la neesperantistoj kredas, ke tio povas ekzisti. La sepa ĉapitro estas konceptita kiel superrigardo pri la Esperanto-literaturo. En la plej lasta, oka ĉapitro, Cherpillod entreprenas specon de resumo: Konfesante, ke la diverseco de la lingvoj estas neanstataǔebla riĉeco kaj ke la lingva unuigo estus kultura katastrofo, Esperanto signifas laǔ li respekton de la kulturo de ĉiu individuo, „pasporton por la demokratio“, finfine „malferman fenestron al la mondo“. Nu bone, kial do ne, kvankam tio ekzemple por orienta Eǔropo jam ne plu validas.
Lia kompletiga broŝuro de la jaro 2008 evidente celas pruvi la nepridisputeblan facilecon de Esperanto, kompare kun ajnaj nacilingvoj, precipe la franca, kies malavantaĝoj estas konataj. Kerna eldiro estas, ke en la lingvo Esperanto ne troviĝas la malfacilaĵoj, kiujn konas la nacilingvoj, ekzemple gramatikaj seksoj, neregulaj verboj. Aperas ankaǔ la mito pri la facileco de Esperanto, kiu estas mezurebla laǔ daǔro de lernado. Eĉ se oni konfesas, ke Leo Tolstoj aǔ Umberto Eco dediĉis kelkajn horojn al la studado de Esperanto, tio jes fakte ne signifas, ke ili kapablas flue paroli aǔ skribi en tiu lingvo. Do por ke homo bone regu Esperanton, certe necesas pli da tempo, kaj la lernsukceso ankaǔ esence dependas de la lingvotalento de la lernanto. Kaj kion signifas bone regi la lingvon? Ĉu por tio necesas koni ĉiujn vortojn de PIV aǔ ĉu sufiĉas baza kono de Esperanto por gvidi meznivelan konversacion pri ‚simpla’, ĉiutaga temo, kiel en la kazo de la plimulto de la ‚averaĝaj’ Esperanto-parolantoj ? Preskaǔ neniu esperantisto senerare praktikas ekzemple la ne/transitivecon de la verboj, la principojn kaj ties verbaspektoj aǔ la pronomojn lia/sia aǔ vere konscias pri la diferenco de la laǔfundamenta signifo de adjektivaj kaj verbaj radikoj (ekz. ĝust-, korekt-). Pri la akuzativo, kiu indikas ĉu homo entute havas gramatikan senton, ni tute ne parolu. Sur p. 16 la aǔtoro tamen aludas, ke la akuzativo povus esti problemo por franclingvanoj. En grafikaĵo oni povas vidi, ke kompare kun nacilingvoj eblas pli rapide progresi kaj atingi kontentigan nivelon de Esperanto en baza kaj praktika konoj, dum la scipovo sur literatura nivelo aǔ perfekta ŝtupo jam estas pli malfacile atingeblaj. Kiel scienca pruvo estas menciitaj la kibernetikaj eksperimentoj de Paderborno. Cherpillod evidente celas subkomprenigi per iuj ekzemploj, ke Esperanto povus helpi al franclingvaj parolantoj solvi ties malfacilojn kun la denaska lingvo. Kaj sur pluraj sekvaj paĝoj, sub la moto ‚Tre facile, ĉu ne ? Jes, sed…“ Cherpillod detale klarigas esencajn gramatikajn diferencojn inter la franca lingvo kaj Esperanto, kiuj certe devus ŝoki aǔ frenezigi ĉiun francon, kiu volus okupiĝi pri ĉiuj tiuj lingvaj specifaĵoj. Do, per ĉiuj tiuj lingvaj ekzemploj Cherpillod certe sukcesis pruvi (kaj tio estis lia celo), ke Esperanto estas pli facila ol la franca, kaj verŝajne ol ajna nacilingvo. Sed ĉu francoj kaj alilingvanoj vere sukcesas profiti de tiu facileco, kiun Esperanto ofertas, estas alia demando. Spertoj indikemus la malon. Konsiderante la ofte fuŝan lingvouzadon de partoprenantoj en Universala Kongreso, oni eĉ rajtas dubi, ĉu Esperanto estas facila lingvo. Teorie eble jes, praktike ŝajne malpli. Pri la embarasa lingvonivelo de tiel nomataj ‚eternaj komencantoj’ oni prefere silentu...
La ĉefa merito de Cherpillod en tiuj du broŝuroj estas disponigi materialon utiligeblan kiel kontribuon por diskuti la demandon, ĉu Esperanto estas facile adoptebla aǔ ne far franclingvanoj. Mia ĉefa kritiko de la maniero de Cherpillod trakti la aferojn konsistas en tio, ke ĝenerale necesus esti iom pli kritika rilate certajn tradiciajn asertojn pri la ‚avantaĝoj’ de Esperanto, kiuj teorie ja verŝajne estas pravaj, sed iusence fariĝis parto de la esperanta profetologio, kiu evidente ne plu tiom efikas en la Esperanto-propagando.
Krom tio la grafika aranĝo de liaj memeldonitaj broŝuroj aspektas iom eksmode, alivorte: editorado en pli digna formato estus dezirinda.
André Cherpillod. Espéranto, la plus facile des langues, L'. La Blanchetière. Courgenard. 2008. 49 paĝoj.
Pri André Cherpillod ne estus konataj multaj biografiaj faktoj, se ne ekzistus lia mempriskribo en La Gazeto, n-ro 126/2006, kie li malkaŝas tre interesajn aspektojn de sia vivo. Tamen aliloke oni ekscias, ke li naskiĝis en 1930, estis fakinstruisto en mezgrada lernejo pri natursciencoj, emeritiĝis en 1990, loĝas en Courgenard (apud Le Mans en la franca departemento Sarthe), estas membro de la Akademio de Esperanto depost 1992 kaj ke li gajnis la unuan premion en la franca konkurso ‘Dicos d’or’ kaj ankaù la prestiĝan premion ‘Granda Ĉampiono de la Diktaĵo de l’Amerikoj’. Temas pri internacia konkurso, okazanta ĉiujare en Kebekio (Kanado) kaj koncernanta la regadon de la (iom malfacila) franca ortografio, kiun dekmiloj da personoj partoprenas ĉiujare. Partoprenante en la konkurso de 1999, Cherpillod trapasis la konkurson kun brila rezulto, tiel ke li gajnis la unuan premion en la kategorio ‘profesiaj senioroj A (franca – oficiala lingvo)’. Ĉi tiu gajno atestas la altnivelan kvalifikon de Cherpillod pri la franca ortografio. Nu finfine li ne vane legis la tutan Molieron kaj estas admiranto de la franca kiel unu el la plej gravaj kulturlingvoj de la mondo !
En Esperantujo Cherpillod estas konata pro multnombraj studbroŝuroj kaj prelegoj pri plej diversaj temoj, ne nur esperantaj, sed ankaǔ pri ekzotaĵoj kiel la galla kaj akada lingvoj, Solresol, Volapuko, Ido, historio de la ciferoj, Hillel la Saĝulo, Zamenhof kaj judismo, kaj pro kelkaj beletraj tradukoj kiel Ĵana d’Arko ĉe la Ŝtiparo de Paul Claudel. Do eblas diri, ke la majstra aǔtodidakto kaj konvinkita senreligiulo Cherpillod (kiu samtempe tre interesiĝas pri religiaj temoj), abiturientiĝante nur en la aĝo de 32 jaroj, kun siaj vastaj interesoj apartenas al la plej fruktodonaj Esperanto-verkantoj kaj do sendube povas esti konsiderata kiel unu el la plej kompetentaj, kvankam nur sur amatora nivelo. Frapa karakterizaĵo de la tekstoj de tiu granda lingvoŝatanto kaj serioza ortografiisto (kiu samtempe estas bonega lektoro) estas ekzemple lia pedanta konsidero de diverslingvaj transkribadoj, eĉ laǔ originala alfabeto, ĉu cirila, ĉu hebrea, ĉu araba, ĉu japana, ĉu hinda, kio faras la konsultadon de liaj verkoj interesa kaj alloga. Por esperantologoj lia kompila laboro certe estas tre bonvena kaj estiminda.
En sia franclingva broŝuro de la jaro 2005, evidente direktata al ĵurnalistoj, kiuj asertas supraĵajn kaj neĝustajn aferojn, la aǔtoro enkonduke traktas la kontraǔdiran demandon de la artefariteco de Esperanto kaj emfazas, ke Esperanto ne estas artefarita. Prefere oni uzu alian terminologion kiel ‚konstruita lingvo’ aǔ ‚planita lingvo’, plej bone eble ’interetna lingvo’. Ĉiu lingvo do estas artefarita, ĉar laǔ la uzado de siaj parolantoj ĝi estis normita de gramatikistoj kaj ne inverse. Kaj li aldonas aron da ekzemploj por montri la diferencon inter ‚natura’ kaj ‚artefarita’. Sekve eblas legi la klarigojn kial lingvo estas fenomeno grandparte natura kaj kial ‚naturaj’ lingvoj enhavas artefaritan parton. Do sen artefariteco preskaǔ nenio eblas, ĉar ĝi estas la „manifestiĝo mem de la homa aktiveco“. Kaj denove sekvas abundo de interesaj ekzemploj ĉefe ligitaj al la franca lingvo. Laǔ tiu tuta logiko Esperanto estas lingvo kiel ĉiuj ceteraj, kiu krome ne estis farita de unusola homo, sed kiu evoluadis same kiel la aliaj lingvoj.
Por parolanto de la franca lingvo, kies gramatiko estas komplika kaj la ortografio ekstreme neracia, preskaǔ surreala, Esperanto povus esti alloga lingvo. Ĉi tiun temon Cherpillod traktas en la dua ĉapitro, kies enkonduka titolo estas strategie kaj propagande lerte elektita: „Esperanto ne estas artefarita, sed racia lingvo“, kaj kiel subtitolo „Internacia lingvo ne povas esti artefarita“. La hipotezata sukceso de Esperanto konsistas en tio, ke ĝiaj parolantoj trovis en ĝi dekomence elementojn, kiuj al ili estis konataj jam tra siaj gepatraj lingvoj. Se Esperanto konsistus nur el pure inventitaj vortoj, ĝia sukceso verŝajne estus malgranda aǔ nula (komparu kun Volapuko). Aliaj avantaĝoj de Esperanto estas laǔ la aǔtoro, ke ĝi estas nek latina, nek hindeǔropa kaj ke ĝi estas internacia.
Pro iuj menciitaj faktoroj kaj ĉar Esperanto fariĝis lingvo de la ĉiutaga vivo, la zamenhofa idiomo estiĝis kultura valoro, per kio en la tria ĉapitro Cherpillod tuŝas la tiklan diskuton ĉu lingvo havas aǔ estas kulturo, por veni al la aserto, ke la lingvaĵo estas la vehiklo de la kulturo, sed ĝi ne estas la kulturo en si mem. La kultureco de Esperanto konsistas inter alie en tio, ke ekzistas Esperanto-tradukoj de verkoj el diversaj nacilingvoj. Kaj krom kulturan valoron, Esperanto havas ankaǔ pedagogian valoron, pro tio ke inter alie ĝi estas utila por la interkompreniĝo, estante praktika kaj ĉar ĝi riĉigas la intelekton, formante ponton al aliaj lingvoj. Inter la argumentaro kompreneble ne povas manki la aserto pri la eksterordinara facileco de Esperanto, kiu jam preskaǔ fariĝis mito. Mi mem demandas min kial ĝuste tiom da francoj fuŝe parolas Esperanton (havante problemon ekzemple kun la akuzativo kaj la prononco), se Esperanto laǔdire, laǔ la ‚oficiala’ propagando, kiun Cherpillod praktikas, estas tiom facila? Persone mi sentas la mankon de pli profunda diskuto pri tiu tikla temo, sed ŝajnas, ke ĝi ne koincidas kun la bildo de la kvazaǔ absoluta ‚perfekteco’ de Esperanto.
Kvankam Cherpillod profiliĝas kiel ne malgranda majstro sur la kampo de gramatiko, kiun li prezentas, denove kun multaj ekzemploj en la kvina ĉapitro, la aglutineco de la lingvo Esperanto ĉe li finfine restas nur aserto. Jes Esperanto sendube havas iujn aglutinajn elementojn (‚malsanulejestrino’ k.s.), sed necesus ankaǔ klare montri, kio distingas Esperanton ekzemple de la finna, hungara aǔ turka, kiuj kiel konate estas ekstremaj ekzemploj de tiu lingva tipo (en broŝuro el la jaro 1988 la sama aǔtoro traktis la komparon inter finnugraj lingvoj kaj Esperanto). La sesa ĉapitro estas dediĉita al la poezieco de Esperanto – bone, ĉar preskaǔ neniu inter la neesperantistoj kredas, ke tio povas ekzisti. La sepa ĉapitro estas konceptita kiel superrigardo pri la Esperanto-literaturo. En la plej lasta, oka ĉapitro, Cherpillod entreprenas specon de resumo: Konfesante, ke la diverseco de la lingvoj estas neanstataǔebla riĉeco kaj ke la lingva unuigo estus kultura katastrofo, Esperanto signifas laǔ li respekton de la kulturo de ĉiu individuo, „pasporton por la demokratio“, finfine „malferman fenestron al la mondo“. Nu bone, kial do ne, kvankam tio ekzemple por orienta Eǔropo jam ne plu validas.
Lia kompletiga broŝuro de la jaro 2008 evidente celas pruvi la nepridisputeblan facilecon de Esperanto, kompare kun ajnaj nacilingvoj, precipe la franca, kies malavantaĝoj estas konataj. Kerna eldiro estas, ke en la lingvo Esperanto ne troviĝas la malfacilaĵoj, kiujn konas la nacilingvoj, ekzemple gramatikaj seksoj, neregulaj verboj. Aperas ankaǔ la mito pri la facileco de Esperanto, kiu estas mezurebla laǔ daǔro de lernado. Eĉ se oni konfesas, ke Leo Tolstoj aǔ Umberto Eco dediĉis kelkajn horojn al la studado de Esperanto, tio jes fakte ne signifas, ke ili kapablas flue paroli aǔ skribi en tiu lingvo. Do por ke homo bone regu Esperanton, certe necesas pli da tempo, kaj la lernsukceso ankaǔ esence dependas de la lingvotalento de la lernanto. Kaj kion signifas bone regi la lingvon? Ĉu por tio necesas koni ĉiujn vortojn de PIV aǔ ĉu sufiĉas baza kono de Esperanto por gvidi meznivelan konversacion pri ‚simpla’, ĉiutaga temo, kiel en la kazo de la plimulto de la ‚averaĝaj’ Esperanto-parolantoj ? Preskaǔ neniu esperantisto senerare praktikas ekzemple la ne/transitivecon de la verboj, la principojn kaj ties verbaspektoj aǔ la pronomojn lia/sia aǔ vere konscias pri la diferenco de la laǔfundamenta signifo de adjektivaj kaj verbaj radikoj (ekz. ĝust-, korekt-). Pri la akuzativo, kiu indikas ĉu homo entute havas gramatikan senton, ni tute ne parolu. Sur p. 16 la aǔtoro tamen aludas, ke la akuzativo povus esti problemo por franclingvanoj. En grafikaĵo oni povas vidi, ke kompare kun nacilingvoj eblas pli rapide progresi kaj atingi kontentigan nivelon de Esperanto en baza kaj praktika konoj, dum la scipovo sur literatura nivelo aǔ perfekta ŝtupo jam estas pli malfacile atingeblaj. Kiel scienca pruvo estas menciitaj la kibernetikaj eksperimentoj de Paderborno. Cherpillod evidente celas subkomprenigi per iuj ekzemploj, ke Esperanto povus helpi al franclingvaj parolantoj solvi ties malfacilojn kun la denaska lingvo. Kaj sur pluraj sekvaj paĝoj, sub la moto ‚Tre facile, ĉu ne ? Jes, sed…“ Cherpillod detale klarigas esencajn gramatikajn diferencojn inter la franca lingvo kaj Esperanto, kiuj certe devus ŝoki aǔ frenezigi ĉiun francon, kiu volus okupiĝi pri ĉiuj tiuj lingvaj specifaĵoj. Do, per ĉiuj tiuj lingvaj ekzemploj Cherpillod certe sukcesis pruvi (kaj tio estis lia celo), ke Esperanto estas pli facila ol la franca, kaj verŝajne ol ajna nacilingvo. Sed ĉu francoj kaj alilingvanoj vere sukcesas profiti de tiu facileco, kiun Esperanto ofertas, estas alia demando. Spertoj indikemus la malon. Konsiderante la ofte fuŝan lingvouzadon de partoprenantoj en Universala Kongreso, oni eĉ rajtas dubi, ĉu Esperanto estas facila lingvo. Teorie eble jes, praktike ŝajne malpli. Pri la embarasa lingvonivelo de tiel nomataj ‚eternaj komencantoj’ oni prefere silentu...
La ĉefa merito de Cherpillod en tiuj du broŝuroj estas disponigi materialon utiligeblan kiel kontribuon por diskuti la demandon, ĉu Esperanto estas facile adoptebla aǔ ne far franclingvanoj. Mia ĉefa kritiko de la maniero de Cherpillod trakti la aferojn konsistas en tio, ke ĝenerale necesus esti iom pli kritika rilate certajn tradiciajn asertojn pri la ‚avantaĝoj’ de Esperanto, kiuj teorie ja verŝajne estas pravaj, sed iusence fariĝis parto de la esperanta profetologio, kiu evidente ne plu tiom efikas en la Esperanto-propagando.
Krom tio la grafika aranĝo de liaj memeldonitaj broŝuroj aspektas iom eksmode, alivorte: editorado en pli digna formato estus dezirinda.