|
La falo de la domo Usher
|
|
Konciza hororo el la dek-naŭa jarcento |  2004 |
„Jen glacieco, subiĝo, veneniĝo de la koro: sensava morneco de la pensoj, al kiu nenia spronado per la fantazio povis altrudi iom da majesto. ... Ĉe mia unua ekvido de [...] sento de nesuferebla malgajo plenigis mian spiriton.” Kio staru tripunkte? Ankoraŭ plia recenzenda libro? Ne, la vortoj apartenas al la protagonisto komence de ĉi tiu novelo je vido de izolita ŝtona konstruaĵo – la domo de Usher.
Tiaj pezaj elvokivaj frazoj densas tra la verko. Poe ne havis la lukson de longo. Li devis pentri la scenon, prezenti la tri rolulojn (plus dekojn loĝantajn en libroj, pentraĵoj, ktp) kaj peli nin antaŭen tra la intrigo kun vort-ekonomio. Ne miskomprenu: ne la intrigo gravas ĉefe; la verko estas esence simbola rakonto pri la misordigo kaj disipo de homa personeco; la densaj priskriboj de lokoj kaj sentoj kernas starigi la scenejon por tio.
Vokite al la domo por tiri Usher el lia melankolio, la sennoma rakontisto alvenante imagas rimarki la eblon de harlarĝa fendo kuranta laŭ la tuta alto de la domo. Tria rolulo, Madeline, ĝemela fratino de Usher, pasas nur fantome en la fono, sed post ŝia frua morto pro mistera malsano, la ceteraj du decidas enĉerkigi ŝin en subdoma kripto. Semajnon poste, en uragana dormomalebliga nokto, la protagonisto legas al Usher el libro, kies enhavo (precipe ties sonoj) spegulas endoman realon, kiam ... sed maldecus malkaŝi tion.
La traduko impresas forta kaj bone spegulas la literaturan stilon de la epoko, kun kompleksaj, plurcentvortaj, eĉ barokaj, frazkonstruoj – piprumitaj per fajne ĉizitaj observaĵoj kaj multaj flankokomentoj por pezigi la sintaksomalnodan taskon de leganto – kaj, cetere, inkluzivas bonan redonon de meznovela balado. Nur post lego de la verko en Esperanto, mi vagis reten trovi anglan originalon. Mia admiro por la traduko konfirmiĝis – ĝi fidelis al la originalo, sed igis ĝin pli alirebla, pli universala. Iuj asertas, ke ĉi tiu verko kandidatas rangi inter la plej elstaraj anglalingvaj noveloj. Legu kaj juĝu mem.