Konto de l' vivo

Nur malofte publikiĝas ĉe ni teatraĵoj. Des pli interese estas recenzi tiaĵon, speciale, se ĝin elplumigis nia ĉi-ĝenre sufiĉe fama Paul Gubbins. Sub la suma titolo „Konto de l' vivo” la aŭtoro prezentas al ni sian teatraĵon samnoman. Ĝin akompanas la bagatelo „Bela la mateno”, kaj la teatraĵetoj „Lunĉo ĉe Lucinda” kaj „Hotelo de l' teatro”. Du el la verketoj ricevis premion.

Takse de tiu ĉi recenzataĵo, la gubinza lingvaĵo vere flueme fluas. Estas tre malfacile por Esperanto-aŭtoro projekcii al ni ĉiutagajn tute naturajn dialogojn, fronte al esperantuja realo, kie tiuj fakte neniam ajn aŭdiĝas. Pri tiu tasko la aŭtoro bone sukcesas, regalante nin per torentoj da trafaj esprimoj.

Aliflanke ne estas tiel, ke lia lingvaĵo estas tute senriproĉa - estas aĵaj „eblecoj”, pasiva misuzo de „iĝ”, ĝisnaŭza uzo de „olda”, strangaĵo kiel „koncipitas” kaj kelkaj gubinzismoj. Iam kaj iam en rapidflua rivereto el kredeblaj konversacieroj elstaras obstina roko. Ekzemple, en la unua teatraĵo meze de amaso da lerte elpensitaj parolaĵoj ie tre ĝenas la malpli lerta kreaĵo „portebla KD-aparato”. Malantaŭ tiu ĉi monstraĵo supozeble kaŝas sin la simpla „poŝdiskilo”, per kiu oni povas pli aŭ malpli naturfidele aŭskulti lumdiskon per du aŭdiletoj.

Konto de l' vivo

Jen duakta socikritika komedio por kvin roluloj. Ĝi gravitas ĉirkaŭ malsana 70-jarulo, kiu per granda fortostreĉo decidas spiti sian malsanon por influi la decidon pri la akcepto aŭ malakcepto de nova fabriko. Per ĝi la urbo esperas iomete malpliigi la kvanton de lokaj senlaboruloj. Paralele disvolviĝas familia intrigo pri la enamiĝinta filino de la maljunulo. La tuto tre rilatas al mediaj problemoj kaj al la eterna konflikto inter la kapitalistaro kaj la laboristaro. La historio estas sufiĉe kredinda kaj bone ruliĝas. Jam post la unuaj du aŭ tri scenoj oni nepre volas scii pri la plia evoluo de la intrigo.

Al la recenzanto tute ne plaĉas naivaj aludoj pri Esperanto aŭ Esperantujo, kaj, honeste, ĉi-pece ili abundas. Ne estas diveneble, kial la aŭtoro tiel mispaŝas, ĉar lia rakonto estas sufiĉe leginda per si mem. Do tiaj ripetaj riverencoj al la Kavaliroj de Mil Verdaj Steloj pli ol nur superfluas.

La dramo danke al la metia lerto de la aŭtoro kreskas de sceno al sceno. Tamen la kulmino entenas eron, kiu laŭ la gusto de la recenzanto estas iomete tro drameca kaj en la antaŭaj scenoj ne sufiĉe bone fundamentita. Rezulte de tio la fino ne plu tiom bone interviciĝas en la tre kredindan ceteron. Aldone la interplekto de amrakonto kun SAT-eca socikonflikto ne tute konvinkas.

Bela la mateno

Jen mallonga scenaĵo kun nur tri roluloj – juna viro sidanta sur ŝtupeskalo, virino seganta ĝin, kaj unuokula vaganto, kiu komencas konversacion kun la du. La estiĝanta dialogo disvolviĝas en deklamoj. Tre mistera bildo pentriĝas, kiu rilatas al potenco, ties misuzo kaj senlaca simbola protesto kontraŭ ĝi. La tuto limas absurdan teatron, kaj la spektantaron ĝi lasos senkomprena. La strangeco de la dialoge uzata lingvaĵo tute ne ĝenas pro la ne malpli stranga enhavo.

Ne estas supozeble, ke tiu ĉi koŝmarkaraktera eksperimento trovos multe da aplaŭdantoj.

Lunĉo ĉe Lucinda

Tiu ĉi kvarpersona teatraĵeto estas tumulta humuraĵo plena de miskomprenoj kaj ennodiĝoj. Temas pri la reciproka kokrado de kvindekjaraĝa geedza paro kun konsiderinde pli junaj partneroj. En siaj klopodoj kamufli siajn misagojn ĉiuj partoprenantoj ĉiam pli profunde implikiĝas en mensogaroj, kiuj ĉiam denove iel kolapsas. Apudan kvinan rolon ludas kato, kiu tamen neniam videbliĝas.

Denove la mencio de Esperanto ege malmankas.

La kulmino de la tuta tohuvabohuo estas sufiĉe amuza. Aliflanke, la intrigo estas tre triviala kaj vere troigita.

Hotelo de l' teatro

Jen la plej interesa teatraĵo de la kvaropo. Temas pri burleskaĵo por kvin roluloj, scenanta en hotelo, kie la okazaĵoj alternas inter la akceptejo kaj gastoĉambro. Drinkema vidvina patrino serĉas sian delogotan - fakte delogitan - filinon. Tiu umas en la hotelĉambro kun la edzo de aliulino. La vivsperta, ne tre zorganta pri ĉasto, akceptisto de la hotelo laŭpove klopodas helpi la vidvinon. Tiu iam serĉas sian filinon, iam serĉas brandon, kaj iam serĉas litkunulon. La dialogoj estas sufiĉe fulmaj kaj tre kredeblaj, kvankam iomete germanismaj kaj gubinzismaj. Denove ie altrudiĝas aludo pri Esperanto.

Kvankam la intrigo estas sufiĉe triviala, ĝi impresas kvazaŭ prenita rekte el la vivo. Speciale la nekutima fino estas tre originala.

Resumo

Tri el la kvar teatraĵetoj estas sufiĉe plaĉaj. Sendispute, ne temas pri majstroverkoj. Jen taŭgaĵoj por kluba enscenigo aŭ festa vespero ĉe kongreso. Aliflanke, en „Hotelo de l' teatro” la modestaj postuloj pri specifa lumado kaj specifa sonfono estos eble tamen iomete tro por kelkaj rondoj. Simile statas pri la pluro da pordoj ofte necesaj kiel parto de la kulisaro.

La lingvaĵo de la aŭtoro nepretervideble necesigas iugradan alkutimiĝon fare de la leganto aŭ aŭdanto. Ĝi estas, kvankam tute ne ege, tamen iomete neologismema. Laŭ la vidpunkto de la recenzanto, alie ol en poezio aŭ iugrade ankaŭ en prozo, ĝuste en dialogoj neologismoj malĉeestu, eĉ se temas kiel ĉi-okaze pri sufiĉe konataj. La plej bonan balancon inter kredebla parolado kaj eleganta elturniĝa lingvaĵo Gubinzo atingas en sia kvara peco „Hotelo de l' teatro”, kiu - tre strange - en la belarta konkurso de 1994 ricevis nur la duan premion. La samjaran unuan premion ricevis lia iomete pli longa „Konto de l' vivo”, en kiu ja abundas aludoj pri esperantaĵoj.

Tiu broŝuritaĵo aperas en kutima FEL-a kvalito. La libro rondiĝas danke al mallonga biografieto, en kiu gaja barbulo kapriceme pritraktas sian leganton elfote. De tiu ĉi barbulo ni sendube povos atendi pliajn interesaĵojn.

Pejno Simono

Paul Gubbins estas moderna kaj vaste konata publicisto. Li ne estas novulo en verkado de porteatraj tekstoj. Kvar el liaj teatraĵoj ricevis premion en Belartaj konkursoj de UEA. Li estas lingvisto-instruisto, doktoro, docento. Li trejniĝis kiel ĵurnalisto kaj laboris en redakcio de regiona gazeto. Paul Gubbins estas kunredaktoro de Monato kaj onidire tre gaja homo.

En 1996 Esperanto-teatro festis sian 100-jariĝon. Oni povas konstati, ke dank'al sindediĉa laboro de entuziasmuloj — aktoroj, reĝisoroj, verkintoj kaj ĉiuj teatroŝatantoj, la E-teatro vivas, funkcias kaj montras al la mondo, ke Esperanto estas fenomeno ne nur socia, sed ankaŭ kultura.

Samokaze oni tamen devas konstati, ke E-teatro ne atingis dume tian signifon, kian, dezirinde, ĝi devas roli en esperanto-kulturo. Des pli, ke la originalaj teatraĵoj en la internacia lingvo ne oftas kaj plejparte estas ne tiom altnivelaj, kiel tiuj en la naciaj lingvoj. Krom tio, la originalaj E-dramverkoj plejparte ne atingas la nivelon de originalaj prozaĵoj kaj poeziaĵoj.

La kialo sendube estas tio, ke la dramo estas la plej malfacile verkebla ĝenro de literaturo kaj la verkisto-dramisto krom literaturaj talentoj devas same bone koni la leĝojn de la sceneja arto. Eĉ en la naciaj literaturoj bonaj dramistoj estas nemultaj, des pli maloftas ili en Esperanto.

Sed tamen, kiel el ĉiu regulo ekzistas escepto, tiel same troviĝas bonaj dramverkantoj en la internacia lingvo, inter ili Paul Gubbins, kies originalajn dramverkojn kuraĝis eldoni Flandra Esperanto-Ligo por popularigi ĝenron de teatraĵoj per tre bona ekzemplo.
En la kolekto troviĝas verkoj: Konto de l'vivo, Hotelo de l'teatro, Lunĉo de Luĉinda kaj Bela la mateno. La tuta libro estas skribita per lerta kaj tre agrabla lingvaĵo kaj la dram-kapablojn de la aŭtoro ni prezentu ĝuste laŭ Konto de l'vivo.

Do, bonvolu imagi provincan urbon ie en la evoluinta lando. Sur la scenejo dum la tuta spektaklo estas modesta sed agrabla apartamento de homo, “kiu loĝas por vivi, sed ne vivas por loĝi”. La loĝejo apartenas al Justus Fridlander, 70-jara magistratano, kiu la tutan sian vivon dediĉis al la laboro por sia ŝatata urbo, kies problemoj, sukcesoj kaj malĝojoj estis la senco de tuta lia vivo.

Rolas ankaŭ lia 30-jara filino Anabel, ŝia fianĉo, 35-jara sed jam sukcesa kaj riĉa “kapitalista ŝarko” Bertven Dator, juna sindikatisto Jose Felan, hejma kuracisto maljuna Rolf Nilsen kaj la dommastrino Lisbeta Traŭr.

Fabrikisto Dator planas konstrui en la urbo cigaredan fabrikon. Ĝi devas doni novajn laborlokojn al la urbanoj, suferantaj pro senlaboreco, precipe por juna generacio. Anabel ege amas s-ron Dator kaj ambaŭ aspektas kiel feliĉaj gefianĉoj, nur unu paŝo apartigas ilin for de la feliĉa geedziĝo kaj “miela monato”.

Tiutage la urba magistrato en sia kunsido planas konfirmi la decidon pri la konstruado de la tabak-fabriko. Multaj magistratanoj, urbanoj... ŝajnas esti por, eĉ la juna sindikatisto-socialisto Jose Felan, kiu ne ŝatas kapitaliston Dator. Multaj, sed ne ĉiuj. La patro de Anabel, s-ro Justas Fridlander.

Tiu eminenta magistratano estas ege estimata en la urbo kaj fakte de lia opinio plene dependas decido de la urbmagistrato. S-ro Fridlander kontraŭas la cigaredfabrikon pro la tre simpla kialo — “por la sano fumado estas venenado”.

Tamen la intrigo estas tio, ke ĝuste ĉi-vespere, kiam devas okazi la decid-kunsido, s-ro Fridlander sentas sin tre malbone, li ege malsanas, lia doktoro malpermesis al li aktivi. Sen lia ĉeesto la magistrato tute verŝajne povas kliniĝi al la argumentoj “por la fabriko”.

Tial klare por s-ro Dator gravas restigi Fridlandero'n hejme. Tiucele li uzas sian fianĉinon Anabel, la filinon de Fridlander. La enigman rolon ludas la dommastrino Lisbeta... Kio fine rezultiĝis, vi ekscios leginte la teatraĵon mem.

“Preterpasis al mi la tuta vivo. Kaj mi konkludis: iam oni devas ekvilibrigi la konton ... Mi devas nun ekvilibrigi mian vivo-konton” — diras s-ro Fridlander. En tiu citaĵo estas la filozofia kerno de la verko.

La enhavon de la restintaj tri teatraĵoj ni ne rakontu, nur menciu, ke Hotelo de l'teatro estas farso, en kiu prezentiĝas, kiel kutime en la “hotelaj verkoj”, diversaj personoj. Ĉiuj ili, estinte anonimaj, deziras ludi rolojn, kiujn ili, evidente, neniam ludos en la reala vivo. La hotelo troviĝas apud teatro...

Lunĉo de Luĉinda estas vere amuza, facila kaj agrable legebla farso kun tre bona intrigo. La eterna temo pri amorado, aludo kaj ĉio, kun tio ligita...

Tute alias Bela la mateno. Ĝi estas avangarda kaj... iel ligiĝas kun “teatro de absurdo”. Temas pri la mondo de ideoj... de tiuj, kiuj ne povas trovi en la vivo sian lokon.

La tuto legiĝas interese, facile kaj pensige. Ĉiu verko havas sian “filozofian kernon”. Sed krom la enhavo tre bona estas la formo de la teksto, la lingvaĵo, komparoj, proverb-eldiraĵoj, komparoj kaj bonaj frazoj, brilantaj tie kaj tie... Jen ekzemple:

ĉeno de estonto, estanto kaj pasinto;

— vinoj kolektiĝas en la kelo, kiel volumoj en la libroservo de UEA... netuŝitaj;

— naŭze estas, kiam homo naskiĝas kun ora kulero en la buŝo;

— tage rumon englutu — neniam kuraciston salutu;

— ni parolu malkaŝe, vir'-viren, amik'-amiken;

— kion vi volapukas?

— ĝis neniam revido!

— anekdoktoro;

kaj multaj aliaj.

Mi, kune kun la eldonintoj esperas, ke la legantoj trovos la teatraĵetojn de tiu kolekto interesaj kaj ke profesia aŭ amatora trupo enscenigos ilin.

Agrablan legadon!

Viktor Kudrjavcev