Malhistorio
Desistória

Relative populara nuntempe estas ĝenro de literaturo, en kiu la aŭtoro imagas mondon, landon aŭ socion, kiu suferas katastrofon (ne ĉiam difinitan), kaj rakontas la spertojn de la transvivantoj. Oni povas disputi, ĉu tiuj verkoj apartenas al la kategorio fantasta aŭ al la sciencfikcio. Antaŭ nelonge eldonita ekzemplo estas anglalingva romano kun la titolo The Road (La vojo), verkita de la usona aŭtoro Cormac McCarthy [kormak makarfi], kiu nuntempe furoras en Irlando.

Krom la postkataklisma medio, la recenzata libro tute malsimilas romanojn kiel la menciita usona. Ĉi tie ne temas pri sciencfikcio sed pri fantasto, kiu iom memorigas pri la groteskaj pentraĵoj de Hieronymus Bosch [jerónimus bos], kun ĝiaj bestoj, monstroj, diabloj kaj turmentitaj estaĵoj. Aliflanke, ĝi similas hororan parodion de la biblia Apokalipso, kaj tiu impreso fortikiĝas pro tio, ke ĉe la komenco de ĉiu ĉapitro estas epigrafo, kiu konsistas el mallonga citaĵo el la Biblio, plej ofte el la libro de la Apokalipso. Tamen, malkiel la intenco de Johano, la aŭtoro de la biblia profetaĵo, supozeble Jorge [ĵorĵe] Teles ne skribas por edifi aŭ averti la kristanan eklezion.

Malordo kaj obscena krueleco

La konstante ripetita temo de la romano estas Oni ne plenigas truon per manoj plenaj je nenio. En ĉiu ĉapitro, krom la deka, kiu konsistas el nur titolo kaj tri vortoj de teksto, unu el naŭ homoj (vira aŭ ina) rakontas sian sperton en terura, hida, ĥaosa socio de malordo kaj obscena krueleco. Post kataklismo kaj dum sinsekvaj militoj, urboj estas detruitaj, popoloj masakritaj, virinoj kaj infanoj perfortitaj, kaj ĉiuj imageblaj specoj de maljusteco kaj brutaleco faritaj. Libroj estas bruligitaj; scienco kaj tekniko estas forgesitaj. Oni ne plu scias kiel konstrui senĉevalajn veturilojn aŭ flugmaŝinojn. Dumtempe, universala religio regas per metodoj similaj al tiuj de la inkvizicio, nome: persekutado, ŝtiparoj, brulstakoj, torturo, mallibero. Iom post iom, la civilizacio transformiĝas en barbarismon kaj sovaĝecon. La homaro retrovojaĝas en sian propran pasintecon. Je la fino, la homo iĝas sia bestia gruntanta praantaŭulo.

Ĉi tiu eldono estas dulingva: portugala kaj esperanta, sur apudaj paĝoj. Neniu tradukinto estas indikita. Se la aŭtoro de la originala portugala teksto mem esperantigis ĝin, mi iom miras. Kvankam la versio en Esperanto estas bona kaj sufiĉe fidela al la portugala, ĝi ne ĉiam laŭvorte paŭsas ĝin, kaj kelkfoje mi trovis la portugalan pli klara ol la traduko. Sur paĝo 161, la originalaj vortoj vida tão breve (vivo tiom mallonga) estas tradukitaj per baldaŭa vivo, kion mi ne komprenas. Kelkaj frazoj mankas en la traduko. Ie (mi ne retrovis, kie), la pastroj marŝas antaŭ la armeo, sed ne en la esperanta traduko. Sur paĝo 103 mankas la frazo Os criados não quiseram incomodá-la (La servistoj ne volis ĝeni ŝin). Kvankam tiaj mankoj ne influas la intrigon, ili estas partoj de la rakonto, kiuj ŝajnas sufiĉe signifaj.

Bagatelaj malglataĵoj

Komposteraroj estas tre malmultaj, sed troviĝas aliaj etaj malperfektaĵoj. Laŭ la vortaroj (PIV, ktp), halti estas netransitiva verbo, dum mezuri estas transitiva. La tradukinto uzas la unuan transitive, kaj la duan netransitive. Eble pri tio oni ne devas esti tro pedanta, ĉar eĉ nia elstara poeto Auld konfesas en siaj notoj al La infana raso, ke li transitive misuzis la netransitivan verbon finti. (Bernard Golden eĉ argumentas en unu el siaj multaj artikoloj, ke oni ne devus rigore distingi inter transitivaj kaj netransitivaj verboj en Esperanto, ĉar tion oni ofte ne faras en nacilingvoj.) Klara eraro sur paĝo 93 estas la traduko punktaĵoj por la portugala rendas = „puntoj, puntaĵoj”. Eble temas pri tajperaro. Sur paĝo 145 daŭrigas devus esti daŭras. Tamen ĉi tiuj estas relative bagatelaj malglataĵoj.

Supozeble, la titolo estas intenca netradukebla vortludo, ĉar tia vorto (Desistória) ne troviĝas en portugalaj vortaroj. Eble la aŭtoro kombinis la nocion de la verbo desistir (ĉesi) kun la substantivo história. Samtempe la prefikso des- iom efikas kiel la esperanta „mal-”.

Sango, ŝvito kaj spermo

Sendube, Jorge Teles estas literature lerta kaj bone scias krei verbajn imagojn – eĉ poezie kaj filozofie – en sia patrina lingvo. Kun granda bedaŭro do, mi devas diri, ke mi legis ĉi tiun verkon tute sen plezuro. Krom la materialo mem, la senmajusklaj frazoj estas ofte tiom longaj, ke mi tediĝis. La tekston mi trovis forpuŝa kaj eĉ naŭza. Eble ĉar mi ne plu estas juna, detalaj priskriboj de seksumaj agoj kaj incesto ne fascinas aŭ interesas min. Mi ne volas legi pri sadismo, masoĥismo aŭ brutalaĵoj. La libro ne estas longa. Ĉiu el la du lingvoj okupas nur iom pli ol cent paĝojn, sed por mi, cent paĝoj da sango, ŝvito kaj spermo, tute sen iu ajn mildigo aŭ senpezigo, estas tro.

Garvan Makaj