|
Manuskriptoj por bruligo
|
|
Manuskriptoj por bruligo | Publikigita ĉe Kajeroj el la Sudo |
La libreto komenciĝas per balado (11 paĝoj), kies folklorecaj trajtoj sugestas muzikon milfoje luditan (luno, cervo, cervino, ĉasistoj kaj kompreneble amo kaj morto) laŭ karakteriza ripetiĝemo: "Ĉiun nokton, ĉiun tagon / estis mi kun ŝi. / De mateno ĝis vespero / estis ŝi ĉe mi"; sed la ĉasistoj "serĉis, serĉas / serĉos"; "Tutan tagon / ĝis vespero, / dum vespero, / dum la tago, / dum la nokto". Ĝi principe plaĉas, belas, sed oni devus vidi ties surscenejan prezentadon por pli ĝuste (kaj juste) juĝi.
La ceteraj pecoj poemetoj, penseroj kaj scenar-priskribo same kurtas kiel platas, kvankam laŭ la enkonduko, ili devus havi "la ĉarmon de efemero"... Nu, fojfoje rimarkeblas sparketoj, sed verdire temas pri nuraj anekdotoj kun la pretendo esti poezio aŭ poemoj en prozo. Aŭ eble mi nenion komprenis.
Kompense, la kvin-paĝa Du kokidoj kvereladis, pupteatraĵo por la plej etaj infanoj, ravas per ĉarmo senpera: la dialogo inter Buntvostulo kaj Plumriĉulo vere "kokidecas", la admonoj de onklo Kokoko vere "kokecas"; abundas rediraĵoj por ritmigi la infanecan parolmanieron de ambaŭ etuloj. La rezulto plene ĝojigas ne nur la plej etajn infanojn sed ja ankaŭ la plenkreskulojn. Kial la aŭtoro ne verkis tutan kajeron da tiaj, anstataŭ provi proz-poezii?
Antonio Valén
Verkaroj tro kompletaj |  1993 |
Meznokto metropola. Krys Ungar. Antverpeno: Flandra Esperanto-Ligo, 1991. 112 p. 21 cm.
Manuskriptoj por bruligo. Ljubomir Trifonĉovski (1958- ). Sofio: Pres-Esperanto, 1992. 32 p. 16 cm.
Miaj legoj tra la Esperanta poezio spuris plurajn stratumojn de nivelo, talento, lerto, vervo. Ankaŭ diversajn prototipojn de poetoj. Lastatempe mi surprize renkontis novicinon ĉi-metie. Temas pri la albanino Enkela Xhamaj, nur 15-jara. Ŝi apartenas al la tavolo de gvataj bardoj, loĝaj en regionoj de profunda, subtila mondo nepre pripoeminda, kies manipulado de la lingvo tamen (ankoraŭ) ne eminentas, foje eĉ iom lamas. Al tia universo ekzemple apartenas ankaŭ la ukraino Ternavski.
La brita aedino Krys alipolusas. Ŝiaj strofoj ja vitrinas enorman, maturan talenton lingvan kaj versfaran. Ĉi-flanke pravas panegiroj prefacaj kaj recenzaj. Fluas hemistikoj harmonie, kun svarmo da koloroj kaj sonoroj. Agnoskinde. Krys dirigentas bravure tutan orkestron da metroj kaj parnasoj. Aplaŭdinde.
Tamen sin trudas la demando: ĉu tiela enverguro, sufiĉa por ŝin kroni, laŭri, etikedi kaj reklami klasika, ĉu tia vervo pure lingva kuniras samdimensian armaturon ne nur poezian, sed ĉefe poetan. Alivorte: ĉu versarto enorda kaj stiloza nepre titolindas poezio. Aŭ alipense: ĉu la poemoj Krys-aj rivelas iom da novo trans aŭ preter la kutimaj formuloj de Kalocsay kaj Boulton, ĉu ŝi entute iĝis pli ol epigono, eĉ se virtuoza.
Nu, legante la kolekton Krys-an, oni trovas distie stampojn de latento poezia, kun svagaj eroj de tiu aparta mondo kiu aŭreolas kaj samtempe stigmatas la itineron de poetoj. Tiuj trajtoj pleje rimarkindas en la ravaj poemoj Balonoj, Antaŭ la Madono, Iam la blankajn ĉevalojn mi rajdis, i.a. Tie vere senseblas la saporo de aparteco, freŝo kaj memo. Plejparte tamen regas nur efektoj de petardoj stilaj, kiuj per bril-eksplodoj blindumas la vakuon de enhavoj iom kliŝaj. Eĉ ĉeestas tradukoj, miŝmaŝe kun originaloj, ankaŭ rimleteroj kaj rondeloj, ŝimaj heroldoj de poetiko pasintjarcenta. Jen do alia manko ĉi-verka. Krys volis ĉion enmeti. Ĉion sian ĝistiaman. Kvazaŭ opera omnia de debutanto. Tiu strategio sendube stompis la glimadon de la bonaj pecoj menciitaj. Selekto laŭ mi necesas. Precipe se temas pri premieroj.
Inversa parabolo
La disĉiplo preferata de Jesuo analas lian famon pri la nupto en Kanao, kie li kutimojn spitis, bonan vinon spilis epiloge, dum mostaĉon oni sorbis inaŭgure. Iom iel malas Trifonĉovski ĉi-librete. Jen entree balado simpla-ĉarma, kun la ravo de leĝero filigrana, tamen drasta pro suspenso limanta tragikon kaj ŝveba super diroj de koruso, kiu, laŭ kanonoj pure grekaj, rolas kerne. Ĉi-kampe vervas Ljubomir. Fake-fakte. Sekvas tamen fasko da tekstetoj subnivelaj, pendolaj inter kliŝo kaj kiĉo, klopodaj randi la regionojn de liriko, hake prozaj aŭ hajke versaj, sed suple vanaj. Ĉe la fino iomete soras ree la valoro ĉi-kolekta, kiam temas pri babiloj de galinoj. Plia pruvo pri la agro kie plugas lerte ĉi aŭtoro. La teatro. La cetero troas.
miŝmaŝo = senorda miksaĵo
opera omnia (latine) = kompleta verkaro