Nia diligenta kolegaro

La renoma kaliningrada Esperanto-eldonejo Sezonoj kunlabore kun Litova Esperanto-Asocio el Kaunas kaj kun subvencioj de Esperantic Studies Foundation (ESF) kaj Centro de Esploro kaj Dokumentado pri Mondaj Lingvaj Problemoj (CED) komence de 2018 eldonis ankoraŭ unu imponan verkon. Temas pri enciklopedio titolita Nia Diligenta Kolegaro, kiu en la subtitolo atentigas, ke temas pri “biografioj de 200 eminentaj esperantistoj”. Ĝi estas la deka volumo de la Serio Scio, aŭtorita de la tandemo Halina Gorecka kaj Aleksander Korĵenkov. Kvankam temas pri kompilaĵo de grandparte jam konataj scioj pri multaj aktivuloj de Esperantujo, la verko meritas la titolon “aŭtorita”, ĉar la biografioj estas pliampleksigitaj, kun plurlokaj plidetaligoj, kaj havas tute alian verkostilon, kio signifas, ke la novan, unuecan formon donis la du menciitaj aŭtoroj. La kompiladon helpis la dekpersona redakta komitato, en kiu troviĝis konataj nomoj de Esperantujo, kaj pli ol sepdek kunlaborantoj el diversaj landoj.

Antaŭ ol legi tiun 320-paĝan libron, oni konsideru, ke ĉiun similan verkon vole aŭ nevole karakterizas personaj gusto kaj elekto. Ĝuste pro tio la subtitolo, kiu anoncas pri “200 eminentaj esperantistoj”, pli adekvatas sen superlativo, kion la aŭtoroj certe bone pripensis. La eminenteco de unuopaj personoj ĉi tie prezentitaj, konsistas el ilia elstara rolo en la vasta Esperanto-movado, kaj estus malfacile diveni aŭ decidi, kiuj estas la plej eminentaj. En plej bona kazo de publika pritrakto de tiu temo okazus senfinaj disputoj, sen definitiva konsento, ĉar ĉies gustojn oni neniam kontentigus!

Por eviti kritikojn de malkontentuloj pri la enhavo, la aŭtoroj jam en la Antaŭparolo (p. 3-5) klarigis la kriteriojn, laŭ kiuj la verko estis kompilita. Kiel konate, la sola ekzistanta ĝenerala enciklopedio de Esperanto estas tiu, eldonita de Literatura Mondo en du volumoj en 1933, kaj dufoje senŝanĝe represita de Hungara Esperanto-Asocio (en 1979 kaj 1986). Tiu enciklopedio jardekojn poste estas tre neaktuala el multaj vidpunktoj. Antaŭ duonjarcento estis iniciatita nova eldono ĉe Centro de Esploro kaj Dokumentado, sed la afero neniam realiĝis. Aperis poste kelkaj landaj aŭ internaciaj biografiaroj, sed ili ne atingis la nivelon de ĝenerala kaj kompleta enciklopedio pri Esperanto. Pri la kompleteco ne arogas fanfaroni eĉ la aŭtoroj de Nia Diligenta Kolegaro, kiuj sian verkon prezentis kiel aron da biografioj, kolektitaj laŭ anticipe difinitaj kriterioj. Kompreneble, tiuj kriterioj, almenaŭ laŭ mia opinio, ludis kiel limiga faktoro por havi pli justan elekton.

En la jaro 2000 Ljubomir Trinfonĉovski, tiama redaktoro de Literatura Foiro, petis la legantojn de la revuoj, aliĝintaj al la Esperanta Civito, kompili liston de cent plej eminentaj esperantistoj de la 20a jarcento, kiun li publikigis du jarojn poste. Sendepende de lia listo (el kiu Gorecka kaj Korĵenkov prenis 80 nomojn), la aŭtoroj de Nia Diligenta Kolegaro kolektadis biografiajn kaj historiajn materialojn, kiuj, kombinitaj kun la listo de Trifonĉovski, fariĝis vefto por teksado de ilia verko. Startiginte la projekton en 2007, la aŭtoroj aldonis al la listo de Trifonĉovski la nomojn de la plej gravaj Esperanto-agantoj en la sferoj de movad-organizo, informado, instruado, scienco, esperantologio, literaturo, muziko, teatro, eldonado, redaktado, radio, interreto, komerco, turismo k. a. Ili ankaŭ aldonis la prezidantojn kaj direktorojn de UEA kaj de la Lingvaj Institucioj (Lingva Komitato kaj Akademio de Esperanto), kaj konsideris la listojn de la laŭreatoj de la ĉefaj Esperanto-premioj kaj la personojn, kiuj ricevis la titolon de la “Esperantisto de la Jaro”. La aŭtoroj rifuzis postajn proponojn de tiuj, kiuj aludis pri “reprezenta laŭlanda principo” aŭ “politika ĝusteco”. Ili asertas, ke “La ĉefa kriterio estis kaj restis nur la graveco de la kontribuo de ĉiu konkreta persono, sendepende de ties nacia kaj seksa apartenoj” (p. 4), kiu estas aplikata nur al la elektitaj personoj, sed ne al same (aŭ eĉ pli) eminentaj, kiuj restis nemenciitaj, kaj tio nur konfirmas mian tezon pri nekongrua elekto.

El la 200 nomoj menciitaj en ĉi tiu libro, tri kvaronoj rilatas la forpasintojn, kaj nur 54 personoj estas vivantaj esperantistoj de nia epoko. Verŝajne multaj legantoj sendiskute akceptos la eminentecon de la forpasintoj, sed ĉe la vivantoj restos skeptikuloj kiuj opinios, ke la listo devis aspekti alie. Sed la kritikantoj devus relegi kion mi skribis ĉi-supre: la kriterioj por elekto ludis la ĉefan rolon, kaj ili estis anticipe konataj. Ŝajnas, ke ankaŭ la kreintoj de la kriterioj komprenis, ke temis pri la plej malforta ĉenero en ilia laboro. Do, ili anoncis novan eldonon (iam aperontan), en kiu estos pliaj 50 nomoj. Tiu sistemo estas pravigebla ĉar, se oni volus iam havi kompletan enciklopedion, oni devus kompiladi la materialon iom post iom dum jaroj, pliampleksigante kaj plidetaligante ĝin kaj enplektante en la laboron ĉiam pli da fakuloj kaj kunlaborantoj, kiuj kritike analizus la antaŭe ekzistintajn biografiojn. Se diri reale, la ĵus aperinta biografiaro akceptis ĝuste tiun principon! Por la elektitaj personoj (eĉ se la elekto ne ricevos plenan konsenton de la esperantistaro), la plenumitan taskon la duopo Gorecka-Korĵenkov faris konsiderinde pli kvalite ol estas ĝeneralaj kutimoj en Esperantujo. Ili uzis ĉiujn atingeblajn fontojn kaj jam konatajn biografiarojn, kompletigante la biografiojn per novaj ekscioj. Regule al ĉiu biografio ili almetis liston de konsultitaj verkoj aŭ artikoloj, kio estas kutima scienca maniero por dokumenti la rezultojn de sia laboro.

La verko estas organizita skeme, kaj ĉiuj biografioj havas difinitajn formon kaj enhavon. Temas pri bona enciklopedia stilo, en kiu Andreas Künzli en sia januara retmesaĝo malkaŝas “oficialecan stilon laŭ sovetia kaj rusa enciklopedia tradicio, en kiu ĉiuj tiklaj temoj estas evitataj”. Laŭ mia persona opinio, la stilo tute kongruas kun ĝeneralaj enciklopediaj principoj: bona verkostilo, senerara teksto en faktografia senco, kvalitaj fotoj, prononco de nomoj, skribitaj ankaŭ en la originalaj alfabetoj, ktp. La longeco de biografioj estas unuecigita kiom eblis, kaj reale temas pri tre detalaj biografioj, kiuj donas sufiĉe klaran bildon pri koncernaj personoj. Eble menciado de t. n. „tiklaj temoj” elvokus plian intereson pri la verko, sed mi preferas tiajn analizojn legi en gazetaraj artikoloj, ĉar ofte temas nur pri nekontroleblaj kaj nesufiĉe bone dokumentitaj faktoj, kion mi asertas surbaze de miaj propraj esploroj. Foresto de iu informo ne malpliigas la valoron de la enestantaj faktoj!

Kvankam la geografia strukturo de iama mondo ne koincidas kun la nuna stato, laŭ provizora kalkulo mi nombris entute 41 landojn, kiuj konsistigas jenan liston (enkrampe troviĝas nombro da personoj): Francio (27), Germanio (21), Hungario (15), Pollando (11), Ruslando (11), Svislando (10), Britio (9), Italio (8), Kroatio (7), Nederlando (6), Bulgario (5), Ĉeĥio (5), Ĉinio (5), Hispanio (5), Svedio (5), Rumanio (4), Aŭstralio (3), Brazilo (3), Finnlando (3), Japanio (3), Litovio (3), Serbio (3), Slovakio (3), Usono (3), Barato (2), Belgio (2), Estonio (2), Koreujo (2), Vjetnamio (2), Armenio (1), Aŭstrio (1), Danio (1), Grekio (1), Islando (1), Israelo (1), Kanado (1), Latvio (1), Malto (1), Norvegio (1), Nov-Zelando (1) kaj Togolando (1). Konvinke la unuan pozicion tenas Francio, kaj en la supra parto de la listo ne surprizas la t. n. “grandaj Esperantaj nacioj” kiel germanoj, hungaroj, poloj, rusoj, svisoj, britoj, italoj.

Mirinde, mia lando Kroatio, okupas la tre altan 9-an lokon kun 7 reprezentantoj! Sendiskute temas pri gravaj movadaj figuroj (Barković, Brozović, Flego, Gjivoje, Lapenna, Štimec, Tišljar), el kiuj du estis membroj de la redakta komitato (Štimec kaj Tišljar). Kvankam la elekto estas principe akceptebla, almenaŭ mi, kiel multjara esploranto de la enlanda movado, devus komenti foreston de pluraj nomoj en ĉiu branĉo al kiu apartenas la menciitaj kroatoj. En la teatra fako, krom Flego, certe mankas Vida Jerman kaj Mladen Šerment, en la literatura almenaŭ Lucija Borčić. Kio pri la akademiano kaj stilisto Ivo Rotkvić? Mi povus fari longan liston de merituloj kaj eminentuloj, sed kompreneble ili ne povus enesti pro la limigita nombro de 200 personoj kaj jam anticipe akceptitaj kriterioj por kompilado. Tamen ilia foresto el la listo ĵetas ombron sur la verkon mem, kun la espero ke en iam aperontan novan eldonon ili estos aldonitaj. Verŝajne same povus komenti ĉiu esperantisto el la 41 reprezentitaj landoj. Sed ni estu paciencaj, kaj permesu, ke la aŭtoroj de Nia Diligenta Kolegaro plivastigu la rondon de niaj eminentuloj.

Analizi ĉiun unuopan biografion ne estis mia celo, sed mi supraĵe analizis nur la biografiojn de kroatoj. La biografio de Brozović nepre devus esti pli ampleksa. En la bibliografio de Ivo Lapenna mankas lia lasta libro Elektitaj tekstoj pri Internacia Juro (2017), evidente pro antaŭvidita redaktofino de lia biografio. Sed ĝenerale la prezentitaj materialoj estas sufiĉe precizaj kaj ampleksaj.

Mi devas esti reala kaj diri, ke antaŭ ni tamen troviĝas valora libro, kiu meritas nian atenton. Se ekzistas homoj, kiuj povus kompili kaj eldoni ion pli ampleksan kaj pli valoran, mi estos tuj preta gratuli al ili, ĉar kritiki arogu nur tiuj, kiuj pli kapablas en konkreta fako, kaj ne nur kapablas, sed ankaŭ efektive faras! Tamen, ni konsideru, ke enciklopedioj neniam estas finitaj verkoj. Gorecka kaj Korĵenkov klopodis fari sian plej eblon en la kadroj de nia (kaj ilia) reala situacio. Kompreneble, pli facilas kritiki, ol fari la samon! Kaj la kritiko ofte estas same individua kaj persona sento, kiel la kompilado de verkoj similaj al Nia Diligenta Kolegaro! Pli konvenus kolektive kompiladi materialojn por ampleksega enciklopedio, kiu ne limiĝus je nur 200 nomoj. Eĉ se ni sukcesus iam kompili tian verkon, ĉiam iu nomo forestus pro la evidenta malzorgo de esperantistoj pri siaj antaŭuloj. Mi mem spertis neeblon trovi eĉ minimumajn informojn pri pluraj gravuloj de nia movado, ĉar ene de Esperantujo ne funkcias sistema kolektado de informoj, kaj parencoj kaj posteuloj ofte ne ekzistas aŭ estas indiferentaj al niaj klopodoj. Ofte eĉ la aktualaj leĝoj pri protekto de personaj informoj malebligas akiron de necesaj faktoj kaj ilian publikan uzon. Do, en tia lumo Nia Diligenta Kolegaro tamen sukcesis plenumi sian mision, aŭ, pli bone dirite, transiri la unuan ŝtupon, ĉar kun granda intereso ni sekvos ĝian daŭrigon!

Legu pli pri NDK:

Kolofono, antaŭparolo, dankpaĝo
La nomlisto
Halina Gorecka, Aleksander Korĵenkov: NDK sub lupeo
Povilas Jegorovas: Prezento de NDK en Vilno

Josip Pleadin

Halina Gorecka kaj Aleksander Korĵenkov kreis la libron, de kiu oni atendis partan plenigon de la vakuo pri ekzisto de nova “Enciklopedio de Esperanto” – Nia diligenta kolegaro (NDK), almenaŭ en la biografia parto. Nu, la bezono pri tia E-enciklopedio estas grandega, ĉar EdE aperis en 1934, kaj la enciklopedi-karaktera Esperanto en perspektivo – en 1974. Pri io pli nova kaj freŝa oni treege sopiris! Eĉ se la libro dume ne estas enciklopedio, ĝi tion similas: la artikoloj estas faritaj en enciklopedieca stilo, kaj entenas 200 alfabetorde aranĝitajn biografiojn de esperantistoj. Estas farita grandega laboro, la biografioj estas zorge kompilitaj surbaze de fidindaj fontoj, kun la necesaj referencoj. Ĉiuj donitaĵoj el NDK estas kontrolitaj kaj kontroleblaj, kaj ĝi povas servi kiel grava konsultlibro. La aŭtoroj laboris pri ĝi dum ĉ. 8 jaroj, kaj ilia propra diligento videblas sur ĉiu paĝo. Sufiĉas diri, ke mi ne rimarkis tajp- kaj stilerarojn! Laboro nepre laŭdinda kaj libro utila por ĉiu bona kluba kaj privata E-biblioteko.

Estas bona trajto de la biografiaro, ke ĝi ne koncentriĝas nur sur la “ĉefa” fluo de la movado: estas prezentitaj kaj agantoj de UEA kaj de SAT kaj de la E-Civito – do, roluloj de la ĉefaj tendencoj en nia historio, kune kun la tendencoj mem, ne estas kaŝataj.

Tamen, laŭdante la grandajn faritan laboron kaj utilecon de la libro, necesas diri pri du gravaj mankoj de NDK. La unua estas la ekstrema subjektiveco de la elekto de la nomoj, kiuj ĝin eniris. Ne, neniu el tiuj, kies biografiojn ni en la libro trovas, ne estas iel “malinda”. Sed ekzistas ne malpli, eble pli, da samideanoj, kiuj havas minimume ne malpli da meritoj antaŭ niaj movado kaj kulturo. Se pri homoj, delonge forpasintaj, ĉio estas en iom pli bona ordo – kvankam ankaŭ tie ĉeesto de unuj favore super la aliaj aperigas demandojn (kial forestas Teodoro Ŝvarc-Soros, Lajos Tárkony, Menu de Ménil, Rikardo Ŝulco, Eŭgeno Miĥalski, Nikolao Nekrasov, Josef Kavka, Konisi Gaku…?). Pri la elekto de nuntempuloj tiaj demandoj des pli grandas: kial estas la poeto A sed ne B, eldonisto C sed ne Ĉ, kantisto D sed ne E? Des pli se ili estis egale premiitaj aŭ/kaj honorigitaj? La kriterioj de elekto, anoncitaj en la antaŭparolo, ne ĉiam estas sekvataj. Kaj ĝenerale, pro kio devis esti ĝuste la ronda nombro 200? Kiu devigis al tiu rondigo? Se estis preparitaj 231 artikoloj (ankaŭ bele aspektanta nombro!), por kio oni forĵetis la 31, kiuj povis vere interesi la legantojn?

Fojfoje NDK ruze superis la kvanton 200, metante informojn pri familianoj en la ĉefartikolojn: en la biografio de Hilda Dresen estas konciza, sed bona informo pri Helmi Dresen, en la artikolo pri Renato Corsetti – informo pri Anna Löwenstein, en la artikolo pri István Nemere – pri Teresa Nemere ktp. Samtempe, en aliaj biografioj tiaj mencioj forestas: ekz., en la biografio de Jerzy Fornal estas nenio pri la E-meritoj de lia edzino Zofia Banet-Fornalowa, ks.

La dua manko de la biografioj estas troa “objektiveco” de la artikoloj, ilia strebo eviti ĉion malglatan, kio atestus la ekziston de kontraŭdiroj, kvereloj, skandaloj ktp. inter esperantistoj; tio rilatas ankaŭ al ideologiaj konvinkoj kaj partiaj apartenoj de homoj – krom tiuj okazoj, kiam tion tute ne eblas eviti (Drezen, Lanti ks.). El la biografio de Lapenna ni ne povas ekscii, ke, antaŭ ol li fariĝis antikomunisto, li estis membro de la komunista partio, el la biografio de Teo Jung – ke li elvokis por la movado la terure dolorigan lingvan “ata-ita-diskuton”; la rilatoj inter Lanti kaj Drezen estas menciataj tiom nebule, ke oni ne povas konjekti, kio estas aludata. Plejparte la veraj homoj aspektas en NDK kiel iuj “sanktuloj de l’ ĉiel’”. Enciklopedieco ne nepre signifas sensukigon kaj sekigon de la reala historio, male, tio kondukas al perdo de signifaj informoj.

Konklude eblas diri, ke jam temas pri ĝermo de la sopirata enciklopedio, kiu vere utilas. Sed ĝi ankoraŭ ne donas la adekvatan “portreton” de nia komunumo. Por fariĝi tio, NDK devus ne halti ĉe la mistera kvanto 200, sed havi multe pli da biografioj, ol nun estas, kaj ne eviti certajn “tiklajn” temojn.

Nikolao Gudskov

La prismo[1]

Por emfazi la diversecon de la manieroj rigardi, ni hodiaŭ kutime parolas pri perspektivo aŭ optiko, pense al vidaj precizigiloj kiel lupeo, mikroskopo, lenso. Neniu en nia epoko plu uzas la metaforon prismo tiucele. Tamen iam estis tute normala tiu parolfiguro. Ekzemple, la ĉi tie recenzata enciklopedio diras pri Ferenc Szilágyi (p. 275) ke en 1955 li “fondis k ĝis sia morto (1967) redaktis la kulturan, socian, literaturan revuon Norda Prismo”. Reeĥante la nomon de tiu revuo en sia titolo, kaj krisignante la uzon de la eksmodiĝinta vorto ‘prismo’, tiu ĉi recenza eseo celas ne revenigi tiun parolfiguron en nian aktivan ilaron, sed substreki la gravecon rigardi la rigardon per kiu oni aliras siajn faktojn.

Certe gravas kontroli la faktojn mem. Recenzantoj de unu speco emas rigore elspuri erarojn aŭ misetajn prezentojn. Duaspecaj kolegoj preferas komenti pri la kriterioj laŭ kiuj la kompilintoj elektis ĝuste ĉi tiun ducentopon por enciklopedia elstarigo. Tiujn elekto-kriteriojn la duaspecanoj opinias la plej atentindaj elementoj de la koncepta bazo de tia verko. Sed la nuna recenza eseo iras laŭ tria vojo. Malpli gravas al mi la kriterioj determinintaj la surekranigon de specifaj homoj – aŭ eĉ la mikro-demandoj kiuj strukturas la artikolo-skemon – ol tiuj fonaj makro-demandoj kies emfazoj kaj sordinoj trakuras la tutan libron. Tiujn demandojn elektis nek la kompilintoj nek iliaj konsultitoj; ili apartenas al la kolektiva nekonscio de la nuna esperantismo. Jen tio kion mi celas per la esprimo rigardi la rigardon.

Vi kompreninde volos ke mi parolu pli konkrete. Certe la starpunkto kiu unuavide aspektas ‘konkreta’ estis la sola disponebla kiam mi, deksesjaraĝa, konatiĝis kun la pinto de la konkreteco klasika, Enciklopedio de Esperanto, katalogante por la Nacia Biblioteko de Barato kvincent-voluman Esperanto-kolekton donacitan de Lakshmiswar Sinha. Baldaŭ mi aŭdis pri iniciato de CED kompili novan eldonon de tiu Enciklopedio. Oni petis min fari kompileton de historiaj faktoj pri la barata movado por la planata libro. Mi turnis min al Sinha, kies abundaj konsiloj kaj fakto-livera helpo povigis min produkti ion akcepteblan al la komisiinto, Ulrich Lins. Tamen CED ne rikoltis sufiĉe da artikoloj kaj, forlasinte la enciklopedio-reeldonan projekton, uzis la jam kolektitajn materialojn por la aliformata kompendio Esperanto en perspektivo – kies prefaco agnoskis eĉ la kontribuetojn de ordinaraj soldatoj[2]. Sub idealaj kondiĉoj, la apero de tia kompendio spronus ondon de repensado pri nia sankta afero, pri la ŝanĝiĝantaj altaroj de niaj sindediĉoj; kaj jam en tiu jardeko do rezultus kolektiva transiro de pensoj tro konkretaj (pasinteco-katenitaj) al ideoj bezonkonforme abstraktaj (novigo-kapablaj). Sed vi scias kiaj estis la cirkonstancoj. Tiu referencilo fatalis aperi en la hamburga jaro 1974, cezura por la pluiro de UEA. La kompetentuloj kiuj normale emus ekzameni tiun perspektivon tiam havis nete aliajn prioritatojn. Pasis la momento. Ni ĉiuj perdis gravan okazon kritiki la troan konkretecon de tiu prismo per kiu Lapenna kredis povi neŭtrale analizi la disgaman kolor-diversecon de la lumturoj tra la historio de la Esperanto-movado.

Nun kiam aperis NDK, ni ja ne duafoje perdu la okazon fari tiun reekzamenon de bazaj demandoj kiun ni ŝuldas al ni jam de jardekoj. La nuna momento ja ne estas grande kaldrona; krome, helpas nin la modera kaj prudenta stilo de Korĵenkov kaj Gorecka. Ni certe agnosku ke nek plene ripariĝis la breĉoj de 1974, nek mankas skismoj novaj. Tamen NDK, diference de Esperanto en perspektivo, konscie klopodas disponigi bildon kiel eble plej senpartian kaj paroli vice de la tuta Esperantujo, kiom tio entute eblas. Ĉiun personon kun reliefe aparta vidpunkto oni prezentas sen aprobo aŭ anatemo kiel portanton ĝian. Kie regas notinda disopinio, oni notas ĝin.

Ambaŭ strategioj ekzempliĝas en la artikolo pri André Albault. “Post la retiriĝo el la [Akademio-]prezidanta ofico [li][3] partoprenis la laboron de la asocioj AEIOU kaj TRENHA, kiuj celis krei novan help-alfabeton (NHA) por Eo” (p. 12): prezento senpasia. “Liaj studoj pri la landnomoj kaŭzis polemikon, kiu daŭras ĝis nun” (p. 12): disopinio raportata. Ĝuste tiu laŭdinda senpartieco de NDK fronte al la eksplice diverĝaj tendencoj ene de Esperantujo ebligas ke ni lanĉu de ĝi ekdiskuton pri la trakura, ĉiupartia, sed efektive draste limiga koloraro de la paletro mem. Nome, ke ni abstrakte, principe, estonteco-pripense ekrigardu tiun konkretan, dokumentaman rigardon per kiu Esperantujo difinas sin – rigardon prave fieran pri la atingoj de la pasinteco, sed senrimarke katenitan al la fiero nur pri tiuj atingoj.

Antaŭ ol transiri al tiu nia nova tagordero, tamen, decas unue laŭdi detale la ‘norman prismon’ NDK. Kvankam ĝi nenie liveras eksplican prezenton de sia strategio, la verko klare manifestas en siaj artikoloj interesan principon rilate al la multaj demandoj kiuj dividis la pacajn batalantojn. Nome, disecojn de pensado kaj agado registru nur se el ili aperis formale nova institucia strukturo.

Ekzemple, konsideru la fakton ke René de Saussure “proponis novan teorion de vortfarado, kiu baziĝis sur la gramatika kategorieco de la E-radikoj (AdE akceptis ĝin nur en 1967)” (p. 248). Nek ĉe Kalocsay nek ĉe Waringhien oni notas ke ili donas netan formon al tiu teorio kaj akceptigas ĝin en 1967. Nek ĉe Szerdahelyi nek ĉe Auld ni aŭdas pri ilia opozicio al la ‘gramatika kategorieco de la E-radikoj’. Kial ĉi tiu esperantologie grava debato aŭ tiu pri la participoj ne aperas surekrane? Ĉar el tiuj debatoj ne rezultas skismo, ne disiĝas tegmentoj (asocioj aŭ kongresoj aŭ revuoj) kiuj formale reprezentus po unu flankon de la disopinio. Mi proponas nomi ĉi tiun strategion de NDK tegmentisma – reliefigi la homojn respondecajn pri la tegmentoj. Kiam mia titolo parolas pri ‘Norma Prismo’, temas pri la rolo de tegmentoj kiel savtenantoj de monde validaj normoj en movado kie abundas oponemuloj.

NDK kalkulas kiel tegmento-respondecajn ne nur la kovrilbildajn geheroojn (aĉetu la libron por konstati kiuj dek unu figuroj aperas tie). La artikolo pri Ernfrid Malmgren, se elekti tipan ekzemplon de la malo, rigore priskribas ties atlasan rolon, montrante ke liaj ŝultroj dum jardekoj portis plurajn el la tegmentoj. Tiu artikolo diras ke Malmgren “kun H. Seppik verkis la lernolibron Sistema kurso de Esperanto (1932)” – menciante Seppik inter la centoj da nomoj pri kiuj NDK ne artikolas. La kompilintoj evidente antaŭvidas ke la leganto serĉos la reton kaj konstatos la gravecon de Henrik Seppik, alia tenanto de niaj tegmentoj.

Laŭ mia lego, tegmentoj kaj normoj formas ĉe NDK triunuon kun “neŭtrala lingva fundamento”. Rimarku la atentigon ke Hippolyte Sebert “En la 2a UK (Ĝenevo, 1906) proponis k akceptigis rezolucion pri la neŭtraleco de UKoj” (p. 252). NDK estas nur unu laborejo kie la paro Korĵenkov-Gorecka montras sian konsekvencan sindediĉon al principa neŭtraleco. Ankaŭ en la mastrumado de La Ondo de Esperanto ili sisteme neŭtralas – inter rivalaj institucioj en Esperantujo; inter movadaj potenco-centroj orientaj kaj okcidentaj; inter gravaĵoj ondantaj en la globaj Nordo kaj Sudo. Korĵenkov en sia Historio de Esperanto[4] eĉ skribas ke ekde 1946 “La ekdomino de Usono ŝanĝis la mondan ordon, kaj iom post iom la angla ekfariĝis la reale funkcianta internacia helplingvo en diplomatio, komunikado, scienco, komerco, sporto k.s.” (p. 90). Tiu zorga vortumo – kiu pragmate koncedas la faktan hegemonion de la angla, sed navigas inter la Scilo de kapitulaca akceptego kaj la Ĥaribdo de indigna demonigo – estas realisma ĝis grado nekutima en niaj referenciloj.

Resume, ni povas diri ke NDK prezentas la stabilecon de la lingvo kaj la konstantecon de ĝia institucia strukturo kiel fortikajn faktojn. Ni emfazu ke en tiu prezento prave ĉefrolas la neŭtraleco inter la slavaj landoj kaj la ‘malslavaj’ (latinidaj-ĝermanaj) landoj. Ĉiuj agnoskas ke la sukceso de Esperanto plej notindas en la fakto ke – spite al tiom da bremsaj kaj eĉ detruaj faktoroj – jam dum pli ol unu jarcento prosperas la Esperanta trafiko inter tiuj landaroj.

Meti la prismon en perspektivo

Mi nun enkadrigas la malnovan metaforon ‘prismo’ en la aktualan ‘perspektivon’. Tio ĉi estas malfacila tasko. Bonvolu zorge sekvi kun mi la movojn en ludo sufiĉe nova por ĉiuj ludantoj, ludo kiun ni tamen devas lerni.

Ne nur la kompilintoj de NDK estas rusoj. La klasikan Enciklopedion lanĉis la ruso Ŝirjaev. Esperanto en perspektivo havis por ĉefredaktoro la slavlingvanon Ivo Lapenna. Rigardi tra slava prismo la dinamikon inter slavaj kaj malslavaj eŭropanoj havas unu signifon por eŭrop(id)anoj kaj alian signifon por ni kiuj staras ekster la ‘Norda’ zono de la planedo, zono kreita de la jarcentojn longa eŭrop(id)a dominado (la epiteton ‘eŭropida’ mi rezervas por lokoj kiel Ameriko kaj Aŭstralio). Inter la uzantoj de NDK troviĝas ankaŭ legantoj kiel ni, kiuj esperas renversi la sekvojn de tiu dominado – ne per restarigo de tiaj ‘orientaj despotismoj’ sub kies bildo la dominantoj strebis ŝovi ĉion kio antaŭis ilian genocidan, kulturdetruan, medidetruan reĝimon – sed per malkaŝo de la eŭropkultura despotado kiu sin reklamas kiel universalejon demokratie akceptatan de ĉiuj raciaj kaj kleraj personoj, kaj, post tiu malkaŝo, per ekkonstruo de vera universalejo.

Se iu levas fundamentan demandon, estas tute nature, ke okazos miskomprenoj. Tial aparte gravas konscie klopodi por povi kompreni kun la necesa zorgo ĝuste kio estas, kaj kio ne estas, dirata en miaj vortoj kiujn iuj deklaras ofendaj. La plene esperantismaj koroj de esperantistoj ekster la privilegia Norda zono deziras serioze universalan, de ĉiuj prikonsentitan kulturan kaj lingvan demokration kiel bazon por monda ordo. Kune kun niaj tiuzonaj samideanoj ni kantas ke “la popoloj faros en konsento unu grandan rondon familian”. Ni tamen ne akceptas la kredon ke tiu celo estas jam atingita per kosmetika reagordo de la imperiismaj aranĝoj (kaj ke tial la fama esprimo ‘sed homoj kun homoj’ nomas realaĵon jam funkciantan). Al tiu malakcepto ni volas varbi ankaŭ avangardajn samideanojn apartenantajn al la Norda zono. Ili bonvole pretiĝu kun ni por malkonstrui la Nordo-ŝovinisman kulturan ordon kaj por jungi la Esperanto-movadon al la konscio-refasona laboro de tiu malkonstruado – laboro same malfacila kiel la tagordo de la inismo.

Mi intence uzis la de japanoj ŝatatan parolturnon ‘bonvole …u’. Ĝuste la orientazianoj plej efike tenis spegulon de alieco antaŭ la vizaĝoj de sia samideanaro por dekomence insisti ke strebojn al vera universaleco devas ŝofori la tuta planedo; ke ne akcepteblas divido inter ŝofora zono kaj pasaĝeraj zonoj. Mi volas plukonstrui el tio kion NDK diras pri Miyamoto Masao: “…precipe gravas Sarkasme kaj entuziasme … en kiu li plurfoje atentigis, ke Eo ĝis nun estas, precipe en la kultura vidpunkto, ĉefe eŭropa lingvo” (p. 205). Por varbi la konsenton de ĉefe eŭrop[id]a legantaro NDK prave tuj aldiras: “Pro ĉi tiu esearo Vilmos Benczik nomis lin ‘la unua vera internacia personeco esperantista … kiu vid[is] sian propran kulturon per okuloj de internaciisto, sed p[o]r kiu esperantistiĝi ne signifas eŭropiĝi’”. Ni ankoraŭ funkcias en mondo en kiu rusoj bezonas hungaron por atesti pri la internacieco de japano. Permesu ke mi kelkan tempon restu ĉe tiuj niaj hungaroj, lige kun la rolo de la ekstereŭropaj esperantistoj en tiu kresko tutmonden kiun oni nun realisme atendas.

NDK faras pensinstigan movon kiam ĝi metas la bildon de Baghy sed ne tiun de Kalocsay inter la dek unu kovrilulojn. Kiel konate, tiuj korifeaj hungaroj disopiniis pri la demando ĉu universala lingvo estu maksimumisma lingvo pri ĉio (fake kapabla trakti ĉiun sciencan analizeron kaj traduki ĉiun beletran nuancon) aŭ prefere facileco-ĉefiga lingvo por ĉiuj (liganta la korojn, tamen ne lasanta ilin sub la influo de ŝovinisma propagando, sed malfermanta ilin al la ekvacio “kulturo = homa kompreno”).

Nu, imagu japanon kiu temperamente similas al ludovikito (aŭ itô kanzi) kaj eĉ aliĝas al lia minusklismo, sed kiu ludas per la pilkoj kalocsay kaj baghy, same kiel ludovikito sur siaj bildaj paĝoj faris el la kalva kapo de zamenhof salteman pilkon. La japanoj pretaj uzi eŭropanajn kapojn kiel ludpilkojn portas la ludon pluen ĝis tiu punkto kie la objektigadon de fenomenoj eŭropaj por celoj tutmondaj transprenos la nove ekelanaj movadoj kun plejparte juna membraro. Ni paŭzu por rigardi kiamaniere konturiĝas la kultura kaj lingva pejzaĝo en tiuj socioj.

Inter la junulplimultaj movadoj, iuj situas en landoj kies ordinara publiko konsentas kun tiu altvalorigo de la gepatra lingvo kiun la klasika esperantismo prezentas kiel dogmon – ekzemple Koreujo kaj Filipinoj. Sed aliaj, pli probleme por la “klara kaj rekta kaj tre difinita” vojelekto fare de samideananaro, sentas kunproprietemon pri la ekskoloniaj lingvoj. La rilato de la vjetnamoj aŭ togolandanoj al la franca aŭ tiu de pakistananoj aŭ baratanoj al la angla certe montras nuancan diversecon tra la ekskoloniaj teritorioj. Tamen ekzistas ĝenerala tendenco, kiun ni devas atenti.

La ‘postkolonia’ situacio naskis i.a. deziron ĉe la eksregatoj de la abdikintaj imperioj insiste diri, “Pardonu, ni alparolas vin kiuj nun volas komforte kaj unike posedi la anglan, la francan, la hispanan, la portugalan. Ni ne lasos vin en tiu via komforto. Ne vi unike posedas viajn lingvojn. Ankaŭ ni kunposedas ilin. Ni insistas ke vi agnosku niajn beletrajn aŭtorojn kaj niajn intelektulojn apud la viaj. Vi trudis al niaj akademiaj institucioj la hegemonion de viaj lingvoj kaj pensosistemoj. Nun vi ne rajtas diri ke vi reiris hejmen kaj ke ni ne plu ĝenu vin. Precize nun ni ĝenos vin. Ni frapados je viajn pordojn ĝis vi legos niajn aŭtorojn.”

En lando kiel Barato, tiu postkolonia pensmaniero regas ankaŭ ĉe intelektuloj kiuj produktas duonon de siaj tekstoj en unu el la dudek tri oficialaj lingvoj (aŭ el la centoj da neoficialaj) de nia diversa lando. Tiuj intelektuloj insistas pri la rajto uzi por la cetero de sia verkado kaj parolado la anglan, kaj esti serioze aŭdataj – unuavice de samlandanoj, sed ankaŭ de la cetera anglalingva mondo, eĉ de tiuj kiuj sin opinias unikaj mastroj de la lingvo. La perceptojn pri tiu efektivo en Barato aŭ Niĝerio aŭ Srilanko iom komplikas la fakto ke la angla estas ĝenerale mondo-domina lingvo. Sed ankaŭ en multaj eksfrancaj, eksportugalaj, ekshispanaj kolonioj la pensuloj insistas kalkuliĝi kiel plenrajtaj kunposedantoj de tiuj lingvoj.

Nek la plimulto de la esperantistoj, nek ilia intelekta elito iam trovis tempon por atenti ĉi tiun ĉiam pli reliefan fenomenon. Manke de funde pridebatita kaj ĝenerale akceptita ‘esperantista linio’ rilate al tiu postkoloniana klopodo renversi la direkton de la imperiaj kulturaj sagoj, bedaŭrinde okazas bizaraj miskomprenoj. La plej influaj intelektuloj en Barato, ekzemple, ofte trovas stranga la etoson de la Esperantaj diskutoj kiuj senĝene akceptas la arkaikan premison ke la portugala apartenus al la portugaloj, la hispana al la hispanoj k.s. – etoson surdan al la demando kial do la ekskolonianoj sentas bezonon forskui tiun kultur-posedan aplombon kaj komforton ĉe la iam mastraj etnoj. En la mala direkto, foje okazas ke novbakitaj kaj relative naivaj esperantistoj en Barato draste mislegas la anglalingve funkciantajn intelektulojn de sia lando kvazaŭ ili estus servistoj de la lingva imperiismo de la angla – kiam fakte ili agrese perfortas la metropolajn normojn en sia uzado de la angla precize por subfosi la kapablon de tiu lingvo simboli la velkintan imperion.

Ni revenu al la imagata japano kiu pilkigus la kapojn de la debatemaj Baghy kaj Kalocsay. Se tia luda kaj tamen seriozintenca objektigo de eŭropdevenaj realoj ene de la nuna Esperantujo – kies solidecon kaj bazitecon sur la konstanta sindediĉo de stele fidindaj homoj modele prezentas NDK – ne memkonscie trovos por nia afero koheran lokon en la pli vasta procezaro lavanganta la kulturajn ekvaciojn sur nia planedo, se ni esperantistoj ne partoprenos aktive tiun kontraŭfluon kontraŭ la iamaj koloniismoj, se mia imagata figuro ludovikito-2 ne scipovos alparoli la filipinan aŭ vjetnaman aŭ indonezian movadon, tiam ni maltrafos la okazon kiun prezentas al ni la apero de NDK. Per tia maltrafo ni ripetos la eraron kiun ni pro cirkonstancaj faktoroj kulpis en 1974, kiam ni malsukcesis reagi serioze al la publikigo de Esperanto en perspektivo.

Laŭ mi, ni povas tre efike utiligi la tegmentojn brile prezentitajn de NDK kiel konstrumaterialojn por la planko de la pli vasta Esperantujo nun konstruata. Tia utiligo estas esenca por ke la plukonstruo de la Esperanta mondo ne perdu la fadenon de Ariadno (mi pensas al difinita juna aktivulino en Kubo). Se mi transiras de la vidilaj metaforoj al ĉi tiuj konstruaĵaj, tio certe ŝuldiĝas al la tegmentismo de la libro kiun mi ĵus recenzis, sed mi pensas ankaŭ al la slogano ‘plivastismo’ de alia latinamerika kolego mia, la pensema ĉilia esperantisto José Antonio Vergara. Latinamerikaj figuroj aperas en NDK, sed ne en grandaj nombroj; la kriterioj igis tion neevitebla. Mi finas per instigo al la agemuloj kompili pli vortarecan enciklopedion, ne suplementan sed komplementan al NDK, kiu anstataŭ personoj elstarigus lokojn (kiel Montevideo) kaj fakojn (kiel la biciklistoj de BEMI) el la vidpunkto de ties gravecoj en la ekesto de la nuna Esperantujo. Ankaŭ de tiuj tegmentoj ni fasonos plankon – kaj saltos pli elanen – kun granda, granda danko al la senlacaj kreintoj de niaj nemalhaveblaj referenciloj.

Notoj

1. Ĉi tiu recenzo aperis en Beletra Almanako, 2018, №32, p. 148-154. Ni dankas al la recenzinto kaj al la redakcio pro la afabla permeso represi ĝin en La Ondo.
2. Ivo Lapenna, Ulrich Lins, Tazio Carlevaro (red.) Esperanto en perspektivo: faktoj kaj analizoj pri la internacia lingvo, London / Rotterdam: CED, 1974. Paĝo vi.
3. La sistema preterlaso de subjektaj pronomoj estas bonvena strategio, anoncita en la prefaco.
4. Kaliningrado: Sezonoj, 2005.

Probal Daŝgupto

”Nia diligenta kolegaro” estas ne nur strofo el ”La Espero”, sed ankaŭ la titolo de diketa konsultlibro redaktita de Halina Gorecka kaj Aleksander Korĵenkov. Laŭ la pritakso de Ziko van Dijk, la libro estas utila ilo, kiu donas rapidan superrigardon pri ducent konataj esperantistoj, eĉ se multaj el la informoj nuntempe same facile troveblas en la reto.

Aperis nova enciklopedio de Esperanto! Ne universala kiel la Enciklopedio de Esperanto el la 1930aj jaroj, kaj ne sistemeca kiel Esperanto en Perspektivo el la 1970aj jaroj, sed kolekto de 200 biografioj pri konataj esperantistoj. La titolo Nia diligenta kolegaro estas sprita referenco al la himno de Esperanto, sed eble ne tute konvena por neŭtrala verko, kiu ĝi tamen estas.

La libro havas du aŭtorojn, Halina Gorecka kaj Aleksander Korĵenkov. Al ili helpis grupo de Esperanto-esploristoj, inter ili la jam mortinta Detlev Blanke. La grupo konsilis rilate al la elekto de personoj biografiotaj kaj provlegis la tekstojn. Helpis per konsiloj kaj materialoj longa listo da pliaj nuntempaj kolegoj. Tio ŝajnas esti tre taŭga metodo por plifaciligi la laboron de la paro, kiu tamen zorgis komune pri unueca formato de la biografioj.

Artikolo en Nia diligenta kolegaro havas kutime ĉirkaŭ tri kolumnojn. Eble ne estis tute nepre komposti la paĝojn laŭ du kolumnoj, ĉar tio ŝajnas ne vere ŝpari multe da spaco. (Iom nekonsekvence, la numerigo baziĝas sur paĝoj, ne kolumnoj.) Artikolo komenciĝas per portretfoto kaj „personaĵoj“, kiel la prononco de la nomo. Sekvas la biografia teksto mem, kaj fine partoj kun la verkoj de la biografiito kaj kun la bibliografio, t.e. la verkoj pri la biografiito.

Oni rajtas demandi, ĉu en la nuna epoko de la interreto ankoraŭ necesas presi tian verkon. En reta eldono oni povus daŭre plilongigi kaj ĝisdatigi biografiojn. Sed kompreneble la decido presi kaj vendi libron havas financan flankon: la aŭtoroj laŭ antaŭparolo elspezis pli ol mil eŭrojn por akiri la bezonatajn materialojn. Kiel kutime en tiaj verkoj, la mallongaj tekstoj ne havas piednotojn por pli preciza fontindiko; tamen oni povas miri ke laŭ antaŭparolo la aŭtoroj utiligis interretajn fontojn kiuj estas "vaste konataj", ekzemple Vikipedion.

Pri la enhavo la recenzanto ne volas multe juĝi. Ĝenerale la artikoloj donas bonan impreson. Tamen, pri kelkaj biografiitoj mi kredas ke mi povas iomete komenti, ĉar mi okupiĝis pri ili pro mia disertacio. Laŭ Nia diligenta kolegaro (p. 170), Ivo Lapenna estis atakita unue de “ekstreme dekstraj usonaj e-istoj“ kaj poste de ”orient-eŭropaj E-gvidantoj”. Sed fakte, la usonano Connor estis patriotisma kaj kontraŭ-komunisma, agis aŭtokrate kaj kun financaj interesoj, sed li ne estis dekstra ekstremisto kiu ekzemple propagandus la malegalecon de la homoj, rasismon aŭ antisemitismon.

En la jaro 1974 Lapenna estis kritikata de pluraj flankoj, tute kompreneble pro lia agadmaniero, sed fakte la orient-eŭropaj Esperanto-funkciuloj subtenis lin dum jardekoj. Bonas, ke la aŭtoroj mencias la por-sovetian propagandon de Lapenna en 1947, sed la mencio de la festparolado de Wells en 1995, kiam la UEA-prezidanto esprimis ”bedaŭron pro atakoj kaj kalumnioj“, kreas ian malekvilibron en la teksto.

Hans Jakob laŭ Nia diligenta kolegaro forlasis UEA en 1934 ”sed revenis en 1936, kiam UEA skismiĝis“ (p. 141). En la artikolo pri Eduard Stettler (p. 267) ni legas ke li tiam ”subtenis“ UEA denove. Sed Jakob ne simple ”revenis“, kaj Stettler ne simple ”subtenis“ – Jakob kaj Stettler estis tiuj kiuj aktive konspiris kontraŭ UEA kaj kaŭzis la skismon mem.

Tiuj ĉi rimarkoj ne volas forpreni ion de la grandioza laboro farita por Nia diligenta kolegaro. Sed ili montras la limitecon de tiaj verkoj. Ilia utilo estas la rapida superrigardo, kiel unua paŝo al plia lernado.

Ziko van Dijk

La malvarmaj tagoj pludaŭras: ĉi-matene mi ne havis varman akvon por min razi. Mia filo rapide senglaciigis la tubojn trafitajn de frosto. Dum li laboris sub mia banĉambro, mi devis resti proksima de la malfermitaj kranoj de la lavabo kaj de la bankuvo por krie saluti la revenon de la varma akvo. La akvo ekfluis, mi kriis mian ĝojon kaj Edgar min aŭdis. Mi eluzis la tempon de la senglaciigo de la tuboj nombrante la mortintojn inter la ducentopo elmetita de Nia diligenta kolegaro1, enciklopedio ĵus publikigita de Sezonoj. Mi nombris 124 mortintojn. Restas do 76 vivantoj [Reale estas 146 forpasintoj kaj 54 vivantoj. – La red.]. El tiuj ĉi 29 estas pli ol 70-jaraj. Niaj «diligentaj kolegoj», kiuj eble atingos la jaron 2050, estas nur kvindeko.

Vendrede, en la Esperanto-klubo, ni estis okope: 3 progresantoj kaj 5 flue parolantaj esperantistoj kun almenaŭ 30 jaroj da esperantisteco malantaŭ iliaj dorsoj. Paŭlo – Ĉe-instruisto diplomita, akirinto de C1-nivela ekzameno en Esperanto – volis prezenti Nia diligenta kolegaro-on al niaj progresantoj kiel temon de sia Ĉe-leciono. Post tiu ĉi la libro devis esti la diskuttemo de la kunveno. Paŭlo do komencis metante la libron antaŭ Yanon:

– Yano, kio estas tio?

– Tio estas libro.

– Ĉu vi povas legi la titolon de la libro?

– Jes: Nia diligenta kolegaro.

– Ĵan-Miŝelo, ĉu vi scias kion signifas la vorto: «aludi»?

– Jes, ĝi signifas «faire allusion»2.

– Kion aludas la titolo de la libro?

– Mi ne scias.

– Ĝi aludas la himnon de Esperanto.

Yano estis surprizita; ankaŭ li ne sciis, ke Esperanto, kvazaŭ nacio, havas eĉ himnon. Dum la diskutado pri la iom trivita temo, la libro pasis el mano en manon. La aspekton de la libro ĉiuj juĝis bela, sed neniu kapablis kanti La Espero’on. Helpante unu la alian ni tamen sukcesis restarigi la lastan duonstrofon:

Nia diligenta kolegaro
En laboro paca ne laciĝos,
Ĝis la bela sonĝo de l’ homaro
Por eterna ben’ efektiviĝos.

Fredo – kiu videble decidis, ke la Ĉe-leciono estas finita – levis la montrofingron, atendis la silenton kaj metis la demandon: «Kion precize signifas la adjektivo «diligenta»?».

Mi havis PIV-on ĉemane kaj legis:

«*diligent/a. Konstante kaj zorge laborema, penema: diligenta lernanto; homo diligenta havas riĉeconx; diligenta pri io; nia diligenta kolegaro en laboro paca ne laciĝosz; …»,

Fredo daŭrigis: «La Esperanto-Movado ne povus funkcii danke al nur 76 vivantaj diligentuloj. Ekzistas almenaŭ 6000 homoj en la mondo kiuj estas diligentaj esperantistoj. Aliflanke, kiel mortintaj homoj povus esti «diligentaj». La titolo de tiu ĉi libro estas kortuŝa, sed misgvida. Ne sufiĉas esti «diligenta» kolego por enesti la libron, oni devas esti ankaŭ tre konata. Sed ne nur tiuj, kiuj scias sin reklami, apartenas al «nia diligenta kolegaro». Mi volus koni la kriteriojn laŭ kiuj la aŭtoroj elektis la famulojn – dutrione jam mortintajn – kiuj indas pavi en nia ducentopa diligenta kolegaro».

Mi, modesta pavanto, devis interveni: «Tion ja ili diras en la Antaŭparolo.» Mi prenis la libron, trovis la alineon kaj laŭtlegis:

«ni konsentis nek kun paroĥismaj ideoj «eternigi nian karmemoran klubestron», nek kun «reprezenta principo», laŭ kiu ĉiu lando havu en la libro almenaŭ unu sian anon. Ni ne cedis ankaŭ al la argumentoj de la «politika ĝusteco», pledintaj por pli da virinoj, junuloj, afrikanoj k. s. La ĉefa kriterio estis kaj restis nur la graveco de la kontribuo de ĉiu konkreta persono, sendepende de ties nacia kaj seksa apartenoj. Pro tio en NDK3 plej multas eŭropaj viroj, kiuj dum la unua jarcento de Esperanto disvastigis la lingvon kaj riĉigis ties aplikadon en diversaj sferoj de la homa vivo.

Fine, estis verkitaj 231 biografioj, kaj ni jam pensis pri 250, sed post konsultoj kun Detlev Blanke, kiu ĝis sia neatendita morto kuratoris nian projekton flanke de CED4, ni decidis redukti la nombron al 200. Ĉirkaŭ dek artikoloj, malgraŭ persista serĉado, malhavis esencajn biografiajn faktojn, kaj pro tio ni devis forigi la tekstojn pri, interalie, Veselin Damjanov kaj Paul Hübner. Ĉe plia reduktado rimarkinde perdis, interalie, Francio kaj Hungario, kiuj ankaŭ post tiu redukto estas plu elstare reprezentitaj en NDK.» (p. 4)

Mi elprofitis la silenton kaj levante la montrofingron, akcentante ĉiujn vortojn, malrapide por ke ankaŭ la progresantoj komprenu, mi relegis la esencan frazon:

«La ĉefa kriterio estis kaj restis nur la graveco de la kontribuo de ĉiu konkreta persono, sendepende de ties nacia kaj seksa apartenoj.»

Mi aldonis: «Ne forgesu tamen la subtitolon: Biografioj de 200 eminentaj esperantistoj.»

Fredo plu grumblis: «Mi ne forgesas ĝin, ĉar ĝi estas la vera titolo de la libro. Por mi nia diligenta kolegaro estas la miloj da honestaj esperantistoj vivantaj kaj dediĉantaj sian libertempon al Esperanto. Sen ili tute ne ekzistus «eminentaj esperantistoj». Iliajn biografiojn mi volus legi.»

Eriko intervenis kun sia kutima teknikista precizeco: «Tia libro ne estus eldonebla. En Nia diligenta kolegaro estas 302 paĝoj dediĉitaj al biografioj. La libro kiun vi revas havus almenaŭ 25-oble 302, tio estas 7550 paĝojn. Ĝi kostus ĉirkaŭ 750 eŭrojn. Kiu ĝin aĉetus? Kiel vi kunigus la informaĵojn? Kiel vi kontrolus ilian verecon? La esperantologoj nur perdiĝus en la fatraso de 5000 biografioj, ĉar niaj 5000 kolegoj – eĉ se ili estas egale «diligentaj» – ne estas egale talentaj kaj ne atingis samajn rezultojn kiel la specimena 200-opo. Tiu ĉi libro ja estas utila nur tia kia ĝi estas. Ĝi ja estas modernigita formo de Enciklopedio de Esperanto, eldonita en 1933, kiu nun enhavas biografiojn nur de mortintoj. Mi admiras la sobran precizecon de la biografioj en Nia diligenta kolegaro. Tiu ĉi libro estas fidinda. Ĝi enhavas apendice 10 suplementojn inter kiuj mi notas la liston de OSIEK-premiitoj. Nur unu gravan mankon mi konstatas: ĝi ne havas laŭteman indekson. Se mi volus trovi tiujn eminentulojn, kiuj estis, aŭ estas, ekzemple, inĝenieroj, mi devus tralegi la tutan volumon. Same, se mi volus trovi la nomon de la aŭtoro de iu verkaĵo aŭ la fondinton de iu institucio.»

«Estus tro komplike kompili tiajn indeksojn», opiniis iu.

«Tute ne. Ekzistas nun tre efikaj komputilaj programoj por elfari tiaĵojn», venis la respondo. En Historio de la esperanta literaturo ekzistas indekso de temoj; ankaŭ en la eldono de 1979 de Enciklopedio de Esperanto. Miaopinie, ĉi tipaj libroj ne estas kompletaj sen indekso de temoj. Estus eĉ pli bone, ke aldone ekzistu indeksoj de geografiaj nomoj, de personoj, de verkotitoloj ktp.»

«Indeksoj do ne ekzistas en tiu ĉi eldono de Nia diligenta kolegaro; eble ili aperos en venontaj eldonoj», konstatis Fredo, «sed tio ĉi estas relative malgrava, ĉar la volumo ne estas tro granda; 300 paĝojn oni trafoliumas rapide. La ĉefa valoro de la libro konsistas en la ĝusteco de la donitaĵoj enhavataj. Eriko, vi ĵus diris, ke la libro estas fidinda. Kiel vi povas certi pri tio?»

Eriko ekridis: «Nur per tre supraĵa kontrolado: mi demandis al Eŭgeno – kiu enestas la libron – ĉu liaj donitaĵoj estas ĝustaj. Li respondis jese kaj rakontis al mi kiel pedante Aleksander Korĵenkov kontroladis eĉ la plej etajn detalojn. Tion kion li faris por Eŭgeno, li certe faris por la 199 aliaj. Jes, mi fidas pri tiu libro.»

La kunveno finiĝis. Veturinte hejmen, en la aŭto, mi pensis pri la formika laboro de Halina Gorecka kaj Aleksander Korĵenkov. Libro estas bona kiam ĝia enhavo bonas. La klubanoj fakte nenion riproĉis pri la enhavo, kiun ili apenaŭ konis. Nur pri la mankoj ili babilis. Ili ne povis konstati la admirindan unuecon donitan al la enciklopedieto per la sama strukturo de ĉiuj 200 artikoloj. Tia strukturo ebligas la pliriĉigon de ĉiu nova eldono. Iom post iom Nia diligenta kolegaro fariĝos la ĉiam ĝisdata Enciklopedio de Esperanto, pri kiu ni ĉiuj revadas.

Notoj

1 Nia diligenta kolegaro, Biografioj de 200 eminentaj esperantistoj de Halina Gorecka, Aleksander Korĵenkov. Sezonoj, Litova E-Asocio, 2018. Bio-bibliografiaj notoj kaj fotoj. 320 paĝoj. UEA-prezo: 30.00 €.
2 France.
3 NDK = Nia diligenta kolegaro.
4 CED = Centro de Esploro kaj Dokumentado pri Mondaj Lingvaj Problemoj.

Eugène de Zilah

La libro tre belaspektas. La verkistoj eldonas librojn kaj la revuon La Ondo de Esperanto. Ili laboris dum pli ol dek jaroj por prezenti, ĉiufoje kun foto, elektitajn esperantistojn. 200 estas malgranda nombro. La aŭtoroj klarigis en la Antaŭparolo kiamaniere ili selektis ilin: temas pri Prezidantoj aŭ Direktoroj de UEA, de Lingvaj Institucioj, pri personoj kiu ricevis diversajn premiojn, ekzemple tiun de OSIEK, aŭ pri "La Esperantisto de la Jaro". Peter Balaš, kiu estis honorita per la du lastaj, estas la sola junulo. Eble vi estos elrevigita pro tio, sed persone mi multe ŝatas tiun libron, kiun mi relegas kun granda plezuro ĉu malfermante hazarde iun paĝojn aŭ alian, ĉu por retrovi iun famulon. Tamen, por bone ĝui tiun legadon, ŝajnas al mi ke necesas jam koni kelkajn el niaj antaŭuloj aŭ agemuloj. Tiu verko estas vera referenc-libro, post la nun malnova EdE (Enciklopedio de Esperanto) kiu aperis antaŭ pli ol 80 jaroj.

Alteo (Francio)

Malgraŭ la Nosobe-semajnfino iom postula ankaŭ al mi, cent dikaj paĝoj estas la finrezulto de la "minimume po 5-paĝa" legado el "Nia Diligenta Kolegaro". Densaj je informoj, kaj fojfoje necesis reiri al la mallongigo-klarigoj de Fontindikoj. Sed la enhavo pri ĉiuj gravuloj ĝis inkluzive Gbeglo Koffi (p. 100) montriĝis plenvalora kaj invita al plulegado. Eble mi foje ankaŭ daŭrigu la komencan elekton de por mi memorindaj faktoj, kio nun ne eblis. Plej indignige kortuŝis, ke katolika pastro estis ĝismorte torturita de kontraŭfaŝistoj en la fia interna milito de Katalunio 1936. Mi sciis ke neniu partio restis senmakula, sed ĉiam idealigis la maldekstrulojn. Malvarma duŝo... Memorinda la viktimo, vera samideano Joan Font I Giralt...
Aliajn mi ja konis laŭnome, ofte plurverke. Dankon al vi sumoestroj, kaj la aŭtoroj Halina Gorecka kaj Alkeksandro Korĵenkov.
La lingvouzo estas simple bona, dank' al multaj kunlaborintoj. Se mi foje malhavas silabon, tio helpu al konsiloj: iu laboris "en laborrestadoj": supoze restadejoj...
Nu, valorega enciklopedio, rekomendinda (kaj eble kompletigota, mi legis.)

Rob (Nederlando)

Interesa enciklopedio, tiu NDK, Nia diligenta kolegaro. Tro da detaloj por memorteni, sed almenaŭ kun ĉiuj utilaj scioj por bibliotekisto: datoj, movada kaj vivtena agado, verkoj, familio, fontoj. Lingve altkvalita, kvankam mirigas "semajnĵurnalo", kontraŭdira al la PIV-a difino: taggazeto.
Sed cetere apenaŭ io kritikebla. La aŭtoroj Gorecka kaj Korĵenkov avertas, ke ne eblas ĉiujn gravulojn trakti. Ilia elekto ŝajnas al mi tre pravigebla. En la Enciklopedieto de Cherpillod la akcento tro klare estas francmovada, do jen pli objektiva elekto.
Mi varme rekomendas al ĉiuj kun pli da tempo ol mio disponas. (Sed mi planas plulegi en NDK! Do post JoMo (Leclerck), p. 172...)

Rob (Nerderlando)