Senso

Ĉi tiu novelo unue aperis en la itala lingvo, en 1883, kiel parto de novelaro. Ĝi temas pri aristokrata virino, Livia, juna edzino de maljuna riĉulo. La novelo prezentas sin kiel la enhavon de ŝia sekreta, ŝlosita kaj kaŝita taglibro; ĝi estas ĉefe la historio de ŝia amorado kun junulo, Remigio, en 1866, dum milito inter Italio kaj Aŭstrio.

Remigio, kiu amoras multajn junulinojn, vidas Livian kiel fonton de mono, kaj ŝi donacas al li ĉiam pli grandajn monsumojn.

Fine, Remigio devas soldati ĉe la fronto. Livia donas al li tre grandan monsumon, kiun li uzu por subaĉeti kuracistojn, tiel ke ili oficiale konstatu lin lama kaj nekapabla batali.

Post lia foriro, Livia longe atendas leterojn de li, sed ili ne venas. Ŝi veturas al lia loko, trovas Remigion en la brakoj de alia virino, kaj decidas pereigi lin. Ŝi denuncas lin al la generalo, kiu ordonas la pafigon de kaj Remigio kaj de unu el la subaĉetitaj kuracistoj.

Livia rigardas ekzaltate la ekzekuton. Poste ŝi reiras hejmen, kaj reamoras, ĉi-foje kun juna advokato.

La novelo estas facile legebla. Ĉu elstara literaturaĵo? Mi kredas, ke ne. Ĉu leginda? Tio dependas de via legemo. Ĝi estis verkita laŭ romantika stilo, kaj verŝajne havis iom satiran celon.

La eldonaĵo estas bonaspekta. Ĝi estas bone presita kaj korektita.

Donald Broadribb

Ne multon verkis la italo Camillo Boito (1836–1914), arĥitekto kaj arta kritikisto, sed lia novelo Senso iĝis tre fama, grandparte ĉar sur ĝi baziĝis la samtitola filmo de Visconti en 1954 (kaj plia fare de Brass en 2001). Temas pri sekreta taglibro de Livia, 39-jara grafino, kie ŝi rakontas sian iaman adultan amrilaton kun oficiro (kiam ŝi aĝis nur 23, kun dikventra edzo 62-jara). Ambaŭ tempoj alternas: la tiama, kun la milito de 1866 inter Italujo kaj Aŭstrujo kiel fono, kiun mi trovas tre interesa; kaj tiu posta de Livia, kiam ŝi rememoras kaj priskribas la kokran aventuron kaj ĝiajn krudajn sekvojn rekte, sentabue, senrimorse, eĉ cinike, tamen senpeziĝe.

La titolo aludas ŝian amon al sensaĵoj kaj plezuroj:

Venecio, kiun mi neniam ankoraŭ vidis, sed tiom deziris koni, parolis pli al miaj sensoj ol al mia spirito: ĝiaj monumentoj, kies historion mi ne konis, kaj kies belecon mi ne kaptis, malpli gravis al mi ol ĝiaj akvo verda, ĉielo stelplena, luno arĝenta, krepuskoj oraj kaj precipe ĝiaj nigraj gondoloj, kie, kuŝante, mi allasis min al plej voluptaj fantazioj.

La plursenca itala vorto “senso” verŝajne rilatas ankaŭ al ŝiaj sentoj dum ambaŭ periodoj de ŝia vivo. La rakonta voĉo elektita de Boito fikcias esti virino, kaj foje oni kvazaŭ perceptas interlinie liajn “voluptajn fantaziojn” pri la karaktero de Livia aŭ ĝenerale pri la virina karaktero, se io tia entute ekzistas. Sed oni ne legu ĉi novelon kiel verkitan en 2006. Probable oni jam tro kutimiĝis al romanoj kaj filmoj, kies aŭtoroj fikcias esti seria murdisto, horsulo, luksa putino aŭ reviviĝinta mumio.

La traduko legiĝas flue, kiel originalo. En la antaŭparolo Minnaja skribas ke “la traduko de d-ro Tortel preferis rezigni pri paŭsado de la frazostrukturo kaj donis prioritaton al la travideblo: ofte li malimplikas la originaltekstajn frazojn kaj rekonstruas ilin pli klaraj”. Li povintus fari same pri sufiksoj, ekzemple en la sekva frazo: “Cetere bonulo, tute atentema, laŭ sia maniero, al sia juna edzino, diboĉema, laŭokaze blasfemema, senlaca fumanto, aroganta aristokrato, perfortema al timuloj kaj timema al perfortuloj, vigla rakontanto de maldecaj anekdotoj ĉiaokaze ripetataj, nek avara, nek malŝparema”, kie 6-foja ripeto de “-ema” (mal)fidele respondas al pluraj sufiksoj de la itala (el kiuj “-ore” aperas nur kvarfoje); ja en alia okazo li aŭdace senbalastigas al “belinoj” kaj “stultino”. Agrable impresas ankaŭ disfoja apostrofado, kvankam ĝi povus jen soni komike okaze de laŭtlego: “l' ardaj misteroj de l' amo vera”.

Temas entute pri rekomendinda libreto plena je emocioj, pasioj kaj diversaj fioj.

Jorge Camacho