Vivi estas danĝere

Iasence, la kovrilo fare de grafikistino Judit Banko resumas la tuton. Antaŭfone: Boeing-747, mallongtuba revolvero, kaj suna terasrestoracio sur tropika insulo. Fone: la Blua, Blanka kaj Ruĝa de la franca trikoloro.	In a way, the cover by graphics expert Judit Banko sums up all of it. In the foreground: a Boeing-747, a short-barelled revolver, and a sunny terrace restaurant on a tropic isle. In the background: the Blue, White and Red of the French tricolor.
Danny Skagen, siatempe dungsoldato al tropikaj respublikoj kaj nun makleristo por aliaj eŭropaj dungsoldatoj, estas dungita de franca ŝtaprokuroro Pierre Gerradi por kapti kaj reporti al Parizo la militkrimulon Georges Clever, iaman duarangan oficiron kaj torturiston de la Organizo de Armeo Sekreta dum la 1959-ribelo en Alĝerio. Clever jam delonge fuĝis al la tropika insulo Barrengos, kaj faris por si gravan kaj lukrozan lokon en la tiea krimomondo. Skagen, kun kelkaj elektitaj huliganoj, kaj ankaŭ kun la iom mistera Simon, sendito de Gerradi, veturas al tiu karibea insulo, elserĉas Clever-on, kaj perforte revenigas lin al Francio. Sed tie eble atendas perfido kaj morto...	Danny Skagen, one a mercenary in tropical republics and now an agent for other European mercenaries, is hired by French state prosecutor Pierre Gerradi to capture the war criminal Georges Clever, one-time second-level officer and torturer of the Secret Army Organization during the 1959 rebelling in Algeria, and bring him back to Paris. A long time ago Clever fled to the tropical island of Barrengos, and has made an important and lucrative place for himself in the criminal word there. Skagen, with a few chosen thugs, and also with the somewhat mysterious Simon, Gerradi's agent, travels to this Caribbean island, seeks out Clever, and violently brings him back to France. But betrayal and death may be waiting there...
La romano estas rapida, tre lerte takta. Ankaŭ la lingvaĵo estas simpla kaj facile komprenebla, ĝenerale makulita nur de la kutimaj HEA-presfuŝaĵoj. Kun la karaktero de Skagen ni tre bone konatiĝas, ĉar li mem (krom en kelkaj esceptaj okazoj) unuapersone rakontas la historion. Tio estas bona, ĉar oni promesas sekvaĵan romanon (kion nepre postulas la senfina fino de la nuna verko: kelkaj paĝoj jam tiklincite aperis en Hungara Vivo).	The novel is fast, very cleverly paces. The language, too, is simple and easily understandable, generally stained only by the usual HEA typos. We become well-acquainted with Skagen's character, because he himself (except in a few special cases) tells the story in the first person. This is good because a sequel has been promised (which is demanded by the end-free ending of the current work: several pages have already tickled our interest in Hungarian Life).
Kritikindaĵoj:	Items deserving criticism:
1) La ceteraj karakteroj, krom eble tiuj de Alex kaj Simon, restas malklaraj kaj nebone ellaboritaj, laŭ mi. Tia ankaŭ la karaktero de Georges Clever, kiu havas preskaŭ nenian rolon krom tiun de celo.	1) The other characters, except perhaps for Alex and Simon, remain vague and poorly worked out, I think. Similarly for the character of Georges Clever, who has almost no role except for that of target.
2) Skagen kapablas tre rapide ŝanĝi siajn planojn. Tiu kapablo absolute necesas pro tio, ke preskaŭ ĉiam liaj originalaj planoj paneas. La klimaksa hekatomba fiasko okazas pro la fakto, ke li esence saltis en lagon da fekaĵoj, supozante, ke temas pri pura akvo. Nome: temas pri la heroo kiel nekompetenta fuŝulo.	2) Skagen is capable of quickly changing his plans. This capability is absolutely necessary because his original plans almost always break down. The climactic holocaust fiasco takes place because he has basically jumped into a lake of shit because he supposes that it's clean water. Namely: here we're talking of the hero as incompetent screw-up.
Nome, la libro ne estas favore komparebla kun tiaj verkoj de Nemere, kiaj la pensinstigaj La blinda birdo, Sur kampo granita, kaj La alta akvo, aŭ la streĉa Febro. Ĝi tamen laŭrajte apartenas al la bedaŭrinde tro mallonga listo de rapide legeblaj kaj facile ĝueblaj senpensigaj distriloj en Esperanto.	Namely, the book cannot be favorably compared with such works by Nemere as the thought-provoking The Blind Bird, On a Granite Field, and High Water, or the suspenseful Fever. But it is a legitimate part of the unfortunately too short list of quickly readable and easily enjoyable non-thought-provoking recreational novels in Esperanto.

Don Harlow

Temas pri teroristoj, kiuj pro duonoficiala komisio veturas al Karibia regiono por kapti kaj porti iun alian teroriston al Parizo.

Fakte, ĉiu persono en la libro estas iel abomeninda. La bandistaro iregas de loko al loko, veturegas, pafegas, mortigegas... Almenaŭ mi ne havis emon identiĝi kun iu ajn rolanto en la libro. Kaj ĝenerale tion ja oni volus fari. Nemere skribis violentan krimromanon. Eble la modeloj troviĝas en la angloamerika mondo, aŭtoroj kiel Ludlum kaj MacLean. Pli volonte mi estus vidinta tekston similan al Chandler aŭ - Nemere.

Mi lastatempe tradukis du novelojn de Nemere finnen, kaj la legantaro aprobe akceptis ilin. Ankaŭ en aliajn naciajn lingvojn estis tradukitaj liaj tekstoj, kaj en la hungara li estas tre populara, do certe ne temas pri netaŭga aŭtoro. Ĉar mi tamen ne ŝatis ĉi libron, restas du eblaj klarigoj: mi ne komprenis la esencon, aŭ Nemere en jena libro parte malsukcesis.

Kial parte? Tial, ke ĉiuokaze mi kun atento tralegis ĝin, kaj eble estus eĉ ĝuinta pri ĝi, se mi dum la tuta legotempo ne estus devinta pensi pri mia venonta recenzado.

Se mi estus Nemere, mi malpliigus la uzon de eg-sufiksoj, kaj plene ĉesus tajpi tripunktojn anstataŭ punktoj (vd. la duan alineon de ĉi recenzo).

Sed mi ja ne estas Nemere, do Nemere rajtas fari kion ajn li volas. Des pli, ke mi mem ne povas toleri recenzojn kaj recenzistojn. Kiuj ni estas, por aprobi aŭ kondamni ion? Mi fine liberigas min de respondeco kaj citas la vortojn de iu alia, de mi forgesita persono: Nemere ne estas stilisto, tamen bona rakontisto.

Pekka Virtanen

István Nemere estas la plej produktiva esperanta romanisto nuntempa. Liaj romanoj facile digesteblas, lia lingvo estas simpla sed ne malriĉa, bona kvankam ne elstreme eleganta. Persone mi iomete tediĝis legante kelkajn liajn romanojn, eble ĉar pluraj el ili ripetas similan temon: Solulo venas al fremda loko kun iom mistera misio. Krome Nemere emas psikologumi, sed lia kapablo por tio ŝajnas al mi nesufiĉa. Tamen, lerta metiisto li nerefuteble estas; pleje mi ĝis nun ŝatis lian "Sur kampo granita", kiu proksimas al realo.

En "Vivi estas danĝere" li bridis sian psikologumadon favore al agado kaj eventoj. Per tio li trovis kampon, kie lia talento donas pli riĉan frukton. Tiu ĉi romano apartenas al la ago-plena agenta aŭ gangstera ĝenro. Ĉi-foje la heroo ne iras fremdloken sola, sed lin akompanas bando da kunbatalantoj. Kelkaj el ili impresas iom ŝablone, sed tio pardoneblas; plej gravas agado kaj ekscito. Ankaŭ moralon oni povas dedukti: Eĉ kiam bono venkas malbonon, ĝi povas esti infektita de la perforto uzata.

Por kredindigi la tuton, detaloj devas esti kredindaj kaj konkretaj. Nemere ne estas majstro pri tio, liaj priskriboj pri personoj kaj medioj foje impresas pale, sensuke. Lia forto estas konstrui intrigon kaj simple rakonti, kiel la protagonisto ŝtupon post ŝtupo plenumas sian mision. Tiel li efike sukcesas vivteni intereson kaj eksciton dum rapida disvolviĝo de eventoj ĝis ekstrema fino. "Vivi estas danĝere" estas libro leginda senpaŭze, kaj jen favora juĝo.

Sten Johansson

Mariagnes. Lorjak (ps.). Budapest: Hungara Esperanto-Asocio, 1986. 220p. 20cm. ISBN 963-571-168-9.

Vivi estas danĝere. István Nemere. Budapest: Hungara Esperanto-Asocio, 1988. 159p. 20cm.

Esperanto nun aĝas pli ol cent jarojn, kaj proksimume centjara estas ankaŭ nia literaturo. Delonge, do, forpasis la tempo kiam oni bezonis saluti ĉiun libron kun granda Hura!. Nia lingvo estas sufiĉe matura, kaj nia literaturo sufiĉe longhistoria, ke ni havas devon kritiki ĉiun novan libron laŭ la samaj kriterioj, laŭ kiuj ni taksas novan verkon en ĉiu el la aliaj gravaj lingvoj.

Se Mariagnes aperus en sia aktuala formo en iu ajn el la gravaj naciaj lingvoj, la plej multaj gazetoj rifuzus recenzi ĝin pro ĝia amatoreco ĉiurilata.

Pri la teknikaj aspektoj (kompostaj, lingvaj ) mi parolos mallonge poste. Sed unue, literatura takso:

Unue, mi agnosku ke la romano certagrade distras, kvankam se mi ne devus verki recenzon pri ĝi, mi ne certas ke mi finlegus ĝin. La temo estas banala, kvankam eksperta romanisto eble kapablus kaŝi tion de la leganto. Tiel eksperta Lorjak ne estas. Franco, edzo kaj patro, estas membro de kantgrupo, kie li renkontas mondkonatan eksfilmaktorinon. Post diversaj sekretaj amoraventuroj la afero malsekretiĝas, okazas enfamilia kaoso, kaj persono kiu neniam legis detektivromanon eble sukcesus ne antaŭscii la "surprizegan" kulminon de la intrigo. Mi ne rajtas "malkovri" (unu el la du plej amataj vortoj de Lorjak) al vi la kulminon, nur diri ke ĝi bone imitas la stilon de romano de Agatha Christie. "Apriore" (la alia plej amata vorto de Lorjak) mi deziras diri nur, ke ĝi estas tamen multe malpli verŝajna. (Jes, vi pravas, ke mi - imite al Lorjak - ĵus grave misuzis la vorton "apriore". )

Lorjak plej bone verkas, kiam ŝ/li priskribas seneventajn scenojn. La dialogo tro ofte estas serio da monologoj, kaj la priskribo de eventoj estas tiel mallonga kaj malverŝajna ke la leganto miras. Enestas ĉio, kion postulas populara romano, nur mankas originaleco kaj verktalento.

La (ŝajne perkomputila) kompostado estas tiel plena de eraroj, ke ofte la senco estas malfacile divenebla. Tre bedaŭrige, kulmina sceno kiu devus esti sur paĝo 161 anstataŭiĝis per ripeto de teksto jam aperinta sur paĝo 145, tiel ke la leganto devas konstrui por si mem propran imagon pri kio okazas. Pro la abundego de komposteraroj, povas esti ke pri kelkaj mankantaj akuzativoj, intermiksiĝo de adverboj kaj adjektivoj, kaj misuzo de "si" ne kulpas la aŭtoro.

Ankaŭ Vivi estas danĝere ne havas pretendon al literatura valoro. Ĝi tamen estas interesa libro kun bone preparita intrigo. Temas pri konspiro: Militkrimulo, retrovita pro diversaj kialoj en antila insula nacio, estas reportenda al Francio por sensacia proceso. Tiel, almenaŭ, kredas la heroo de la romano, kies tasko estas trovi areton da kunlaborantoj kaj sekrete liveri la militkrimulon al la prokuroro en Parizo. Relative simpla intrigo, al kiu la aŭtoro saĝe limigas sin. La verkado estas amatora. Fininte la legon mi volis diri al la verkinto: "Vi havas iom da talento, estus bone se vi partoprenus kelkajn kursojn pri romanverkado. Nenio povas doni al vi la talenton de Graham Greene aŭ de Ferenc Szilágyi (Mistero minora), sed via malatento al detaloj, via verka kaj lingva stilo multe profitus de tiaj kursoj." Kvankam la amatoreco kelkmaniere seniluziigas la leganton, ĝi paradokse ankaŭ donas iom da freŝa aero al tiu ĝenro. Eble la pago de nur cent mil francaj frankoj al la konspirantoj ŝajnas en la hungara ekonomio monsumego? Aliflanke, la aŭtoro memoras la realismajn detalojn de vivado, ke oni ja devas manĝi, urini k.c., kion grandparte ignoras la profesiaj verkistoj.

Plej grava estas tio, ke la diversaj karakteroj en la romano neniam fariĝas vivantaj personoj. Post nemultaj paĝoj la leganto ne plu provas memori kion faras kiu, la ses konspirantoj estas nur karbonkopioj unuj de la aliaj. Nemere lasas al la intrigo interesi la legantojn, kaj tion ĝi bone faras. Komposteraroj estas neabundaj sed tre ĝenaj, kaj Nemere nepre devus kontroligi la lingvouzon en siaj libroj antaŭ ol eldonigi ilin. Por nacilingvaj verkoj la tekston kutime redaktas eldonistoj. Ĉu niaj eldonistoj timas editori? Aŭ ĉu ili mem ne kompetentas lingve? Nemere faras multajn erarojn (speciale ĝenas la uzado de ĝis en la senco de dum), nepardoneblajn en publike eldonita libro. La libro mem estas bonaspekta, sed la paĝoj tuj elfalas, tiel malforta kaj avare uzita estas la gluo kuntenanta ilin.

Malgraŭ miaj grumbloj, mi ĝuis la libron - sed se oni proponus egalkvalitan verkon al angla aŭ franca eldonisto, rifuzo estus preskaŭ aŭtomata.

Donald Broadribb

Pro kaŭzoj de enlanda politiko kaj por ŝmiri Alĝerion en komercaj negocoj, la franca registaro volas urĝe arestigi kaj reportigi al Francio Georges Claver, "Buĉiston" de la milito en Alĝerio kaj unu el la komplicoj de la fifama OAS. Tiel almenaŭ ŝtatprokuroro Gerradi prezentas la aferon al Daniel Skagen, aventuristo kaj eksgvardiano de afrikaj ŝtatestroj. Kontraŭ bela monpremio Gerradi varbas Skagen por kapti la militkrimulon. Skagen kolektas grupon de aventuristoj kaj la ĉasado startas. Post sovaĝa persekutado, en kiu abundas sango kaj kadavroj, la predo falas en kapitlon, sed liveri lin Parizen kondukas al novaj nervoŝiraj scenoj. Kaj en Parizo tiel Skagen kiel Gerradi trovas sin en kaĉo,tute malsama ol la finalo, kiun ili projektis.

La ĉeesto de militkrimulo en "Vivi estas danĝere" memorigas pri alia romano de Nemere, "Sur kampo granita" (1983). Same kiel por ĝi, ankaŭ por tiu ĉi la aŭtoro kaptis ideon el la reala vivo. Georges Clever ja memorigas pri Klaus Barbie, la Buĉisto de Lyon, kies proceso antaŭ-nelonge vekis febran priatenton. Sed temas nur pri komenca ideo, ne pri romanigo de la kazo Barbie. Ankaŭ pri alia skandalo lastatempa ĝi sugestas: la sinkigo de la ŝipo de Greenpeace, ĉe kiu la franca sekreta servo same libere konceptis la limon inter leĝo kaj krimo kiel oni tion faras ankaŭ en tiu ĉi libro.

Kvankam "Sur kampo granita" kaj "Vivi estas danĝere" ambaŭ turniĝas ĉirkaŭ eksa militrkimulo,la du libroj funde malsamas. En la pli frua la aŭtoro konfrontis la leganton kun etikaj problemoj, sed nun ne temas pri tio, kvankam unufoje Skagen preskaŭ enkondukas tion parolante: "Furoras militoj, naskiĝas militkrimuloj. Kelkiuj homoj sub la influo de eventoj, ebloj aŭ simpla devigo fariĝas regantoj super la vivo de aliaj. Kelkaj tiuokaze fariĝas sangozaj sovaĝ bestoj." (p.99). Tiu filozofumado tamen ne iras pluen, kaj tio eĉ ne necesas, ĉar ĝi jam estis tiel funde farita en la nokta simpozio de "Sur kampo granita" .

En "Vivi estas danĝere" temas sole pri distra legaĵo, streĉromano, kiun certe kun granda apetito voras tiuj, kiuj serĉas por tempopasigo aventurojn, en kiuj ĉiumomente okazas io kaj la intrigo impete deruliĝas. Ankaŭ min Nemere – denove – alnajlis per tiu ĉi verko, tiel ke mi devis finlegi ĝin unuside. Tiel brile li fabulas, sed li ja estas la sola Esperanto-aŭtoro, pri kiu eblas diri, en ambaŭ sencoj de la vorto, ke li verkas profesie. Por li verki estas senĝene.

La nuna verko estas jam la deka Esperanto-romano de Nemere. Per ĝi li fariĝis la plej produktinta Esperanto-romanisto, ne nur laŭvolume, sed ankaŭ laŭ la paĝonombro. [Tamen ne: Bulthuis ankoraŭ superas lin je 34 paĝoj. – La Red.] Tiu jubileo trudas la demandon, kie kaŝiĝas la sekreto de lia granda populareco. Mi supozas, ke ĝuste en la profesieco, t.e.majstrado de la verkista metio. Sed ĝi certe troviĝas ankaŭ en tio, ke en liaj romanoj ni retrovas scenojn, kiujn ni konas el televidaj novaĵoj, kaj ke li problemigas temojn, pri kiujhomoj nuntempe pensas. Tial ankaŭ tiuj el liaj romanoj, kiuj ne estas same pretendaj laŭ la celo kiel ekz. "Sur kampo granita", tamen ne impresas kiel bagatelaj. Certe influas ankaŭ la lingvo: kiel en tiu ĉi verko, la Nemere-a lingvo ĉiam estas simpla, facilflua, senartifike ĉiutaga. Kiel tia ĝi altiras ankaŭ lingve nespertajn. Tiel do Nemere edukas legantojn por nia beletro entute, sekve plenumante la rolon de la nuna Baghy.

Al la ĉi-foja verko farendas unu lingva plendo: la vorto 'hostaĝo' devas esti 'ostaĝo'.

Osmo Buller