Vivo kaj morto de Wiederboren

Sezonoj eldonis antologieton el 12 originalaj noveloj de 12 esperantaj verkistoj, kun la celo prezenti allogan kaj facilan legaĵon al kursfinintoj. La libreto estas unua volumo de planata serio "Legu kaj lernu". Ĉiuj 12 noveloj estas antaŭe publikigitaj, kelkaj eĉ jam en aliaj antologioj. Dek el la aŭtoroj estas bone konataj, apartenante al diversaj epokoj de la esperanta literaturo. Por multaj legantoj tamen la du rusoj Parfentjev kaj Sapoĵnikov signifos plezuran konatiĝon kun novaj nomoj.

La ĝenerala impreso de la volumeto estas, ke la eldonisto Aleksander Korĵenkov sukcesis pri sia ambicio. La "12 humuraj kaj satiraj noveloj" grandparte estas perloj el nia novelarto. La plej multaj el ili estas lerte tajlitaj, legiĝas glate kaj plezure, estas verkitaj en neriproĉebla lingvaĵo kaj donas al la leganto - krom rideton aŭ foje eĉ ridon - ankaŭ iomete por pripensi. Jen noveloj, kiuj povas alporti al kursfininto allogan unuan renkontiĝon kun la esperanta literaturo, kaj al sperta esperantisto plezuran rekonatiĝon. Bela bukedo, mallonge dirite.

La elekto krome prezentas konvene grandan varion en diversaj manieroj. La rakonta teniko varias, de klasika kronikado ĉe Auld ĝis vigla dialogo ĉe Guglielminetti, Parfentjev kaj Sapoĵnikov, kun la taglibra formo de Sullivan kiel aparta kazo. La lingvaĵo varias, de facila ĉe Rossetti kaj Szilágyi ĝis iom pli komplika ĉe Lorjak kaj Szatmári. La evoluo de la eventoj povas esti facile sekvata, kiel ĉe Auld kaj Schwartz, aŭ iom pli sinua, kiel ĉe Lorjak kaj Valano. La noveloj de Schwartz kaj Guglielminetti estas ĉefe humuraj; tiuj de Nemere kaj Rossetti ĉefe satiraj, kaj tiuj de Sapoĵnikov kaj Szatmári eĉ iom absurdaj. La plej longa, tiu de Valano, ampleksas 18 paĝojn; la plej mallongaj - de Nemere kaj Szilágyi - po 2 paĝojn.

Kompreneble oni povus nomi aliajn verkistojn, kies verkoj same konvenus en ĉi tia antologio. Sed sur 80 paĝoj ne eblas postuli "kompletecon" aŭ "reprezentivecon". Tre bona estas la iniciato konatigi al la legantoj du talentulojn el relative juna generacio de rusoj. Volonte oni vidus pli multe el iliaj plumoj!

Post ĉiu verko estas notita la loko kaj jaro de pli frua aperigo. Bedaŭrinde en kelkaj kazoj mankas informo pri la unua aperigo.

Sume, rekomendinda volumeto!

Vivo kaj morto de Wiederboren. 12 humuraj kaj satiraj noveloj originale verkitaj en esperanto. De William Auld, Clelia Conterno Guglielminetti, Lorjak, István Nemere, Aleksandr Parfentjev, Reto Rossetti, Viktor Sapoĵnikov, Raymond Schwartz, James Herbert Sullivan, Sándor Szatmári, Ferenc Szilágyi, Johán Valano. Redaktis Aleksander Korĵenkov. Sezonoj, Jekaterinburg 1998. 80 paĝoj, vinktita.

Sten Johansson

“12 humuraj kaj satiraj noveloj originale verkitaj en Esperanto”, anoncas la libra subtitolo de la unua postkursa libreto en la serio Legu kaj lernu.

El la subtitolo oni tuj vidas, kio estas la libro. Sed kial ĝi aperis? Respondon al la demando oni trovas en la antaŭparolo de la kompilinto. Ja la kialo de apero de io ajn en la vivo estas bezono. “Mi ŝatus legi ion en Esperanto, bonvolu doni al mi ion”. Tiu demando, verŝajne, estas konata al ĉiu kursgvidanto, kiam la novicoj jam kapablas pli-malpli kontentige legi en Esperanto por plifortigi siajn konojn de la internacia lingvo kaj konvinkiĝi, ke Esperanto vere taŭgas kiel lingvo literatura.

“Mi zorge notis la pozitivajn (kaj negativajn) reagojn de la legintoj, kaj tiuj reagoj rivelis kelkajn interesajn detalojn pri la preferata legaĵo…”

• la plej ŝatata speco estas kelkpaĝa novelo
• la lingvaĵo prefere ne estu adaptita
• noveloj humuraj, detektivaj, scienc-fikciaj kaj fantastaj kutime estas legataj pli volonte
• legemuloj preferas aĉeti propran volumeton ol prunti en biblioteko dikajn volumojn

Konsekvence al tiuj preferoj eldonejo Sezonoj decidis produkti serion da antologietoj por novaj esperantistoj. La recenzata libro estas la unua provo el tiu serio.

Vivo kaj morto de Wiederboren enhavas 12 noveletojn, kies ĉefa karakteriza trajto estas humuro kaj malkomplika lingvo. La titolo estas nomo de unu el la noveletoj de itala aŭtorino Clelia Conterno Guglielminetti, tre gaja kaj amuza rakonto pri tio, kiel la gepatroj vendis pentraĵaĉojn de sia trijara filo kiel verkojn de nekonata sed talenta eksterlanda avangardisto.

El la tuto de 12 aŭtoroj minimume duono estas nomoj certe konataj eĉ por kursfinintoj. Ili estas William Auld, Lorjak, István Nemere, Reto Rossetti, Raymond Schwartz, Sándor Szathmári, Johán Valano. La aliaj estas eble ne tiom konataj tutmonde, kiom por la legantoj de Sezonoj kaj La Ondo de Esperanto, sed certe ili estas ne malpli interesaj, spritaj, humuraj kaj gajaj.

Nur Tik-tak de Lorjak kaj Spiona rondo de Johán Valano okupas pli ol 12 paĝojn, la aliaj noveletoj estas multe pli malgrandaj.

La libro estas mole bindita, la kovrilpaĝon pentris profesia pentristo Maŝa Baĵenova, kaj ĝi aspektas iom enigme kaj alloge. Same interesa laŭ mi estas elekto de la librotitolo, kiu devas logi intereson pro sia nekonateco.

Kvankam mi jam delonge ne estas novico, mi plezure relegis ĉiujn noveletojn kaj ricevis tre pozitivan impulson. Mi opinias, ke Vivo kaj morto de Wiederboren plaĉos al ajna esperantisto kaj mi rekomendas ĝin al ĉiu. Agrablan legadon!

Viktor Kudrjavcev

Korĵenkov, longtempa redaktoro de kelkaj uraliaj revuoj, iom studis la preferojn la postkomencantoj, kaj konstatis, ke ilia preferata legmaterialo estu mallongaj prozaj verkaĵoj, precipe humuraj kaj precipe en la diversaj popularaj ĝenroj de la moderna literaturo. La rezulto, laŭintence nur la unua kajero en serio Legu kaj lernu, estas la nuna verkaĵo, kiu enhavas "12 humurajn kaj satirajn novelojn originale verkitajn en Esperanto".

Efektive, nur unu el ĉi tiuj noveloj (kun unu eseo) ne enhavas humuron. Temas pri la unua, "Memoroj de hommanĝanto" (William Auld), kiu traktas la maljunaĝajn vivmemorojn de konata sudpacifikano, pasiganta sian maljunaĝon en la brita urbego York. En la titola novelo, "Vivo kaj morto de Wiederboren" (Clelia Conterno Guglielminetti), ni vidas la neintencitajn naskiĝon kaj floradon de novaj artisto kaj skolo. "Tik-tak" (Lorjak) donas al ni junajn geedzojn, kiuj tro multe fidas je nefidinda horloĝo. "Atendante la gastojn" (István Nemere), eble la plej nebona el la grupo -- la sciencfikcio ja ne ŝajnas esti la plej bona medio por Nemere -- estas mallonga ŝerco pri reklamado. El "Diplomita blato" de Aleksandr Parfentjev, oni povas lerni la utilan metion, kiel uzi blaton por falsi dokumenton. Reto Rossetti ankoraŭfoje prezentiĝas al ni per sia klasika eseo "La eternaj angloj". Viktor Sapoĵnikov, en "Kongresaj paroladoj", trovas similecon inter nia Zamenhof kaj alia samepoka eminentulo. En "La ĝendarmo deĵoras", Raymond Schwartz prezentas al ni vinjeton pri la franca vilaĝa vivo. Angloj, eble ofenditaj de Rossetti, trovos pli simpatian bildon de la angla vivo en "Taglibro pri kuirforno" (James Herbert Sullivan). Nefidantoj pri la psiĥokuracado trovos subtenon por sia sinteno en "Liriko" (Sándor Szathmári). Legintoj de "Paŝoj al plena posedo" certe memoros la "Tre modernan fabelon" de Ferenc Szilágyi, tiun pri la ranprinc(in)o. Kaj Johán Valano reportas nin al Sanktavalo kaj permesas al ni cirkuli inter la tieaj spionoj.

El la 12 noveloj, mi rekomendas almenaŭ ok por la progresemaj legantoj (ili certe kunhavu meznivelan vortaron, tamen). Mi ne malrekomendas "Tik-tak" kaj "Spionan Rondon", kiuj tamen estas eble iomete tro longaj por ĉi tiu medio. La novelo de Parfentjev ŝajnas al mi iom eksterkunteksta, kaj tiun de Nemere, kiel mi sugestis supere, mi trovis tro primitiva. Tamen, entute rekomendinda verkaĵo, ankaŭ por tiuj kiuj, jam progresintaj, tamen serĉas iomajn leĝerajn legaĵojn.

Don Harlow

La dek du rakontoj aperas laŭ la alfabeta sinsekvo de la plejparte eminentaj verkistaj nomoj, de Auld ĝis Valano.

La verketoj prezentas riĉan varion de temoj kaj stiloj: de ŝajne banalaj dommastraj problemoj, tra politikaĵo pri sovetaj kaj rusaj laborbrigadoj, al spionoj kaj sciencfikcio. Iliaj ĉefaj karakterizoj estas, laŭ la kompilinto, 'humuro kaj malkomplika lingvo'. Nu, pri humuro oni povas diskuti... sed certe la noveloj estas ĝenerale leĝeraj. Simile pri lingva komplikeco... sed supozeble bona vortaro ja solvos la plej multajn problemojn, kiujn renkontas la celita legantaro, la 'kursfinintoj' kaj 'novaj Esperantistoj'. Mi tamen kredas, ke la eroj de Lorjak (vigle vortluda) kaj de Szathmari (literature, ja lirike, ludo) donos ne nur vortarajn defiojn. Rezulte de tio, ankaŭ malnovaj Esperantistoj trovos ĝueblaĵojn en la kolekto! Nur la kvazaŭa raporto de Rossetti, 'La eternaj angloj', paradokse iom eksmodigi`s -- do, neangloj ne kredu ĉion, kion vi legos!

Sinjoro Korĵenkov en sia antaŭparolo klarigas siajn kialojn kaj celojn, farante tiun ĉi kolekton, kaj pravigas -- almenaŭ por si -- la ellason de 'notoj, klarigoj aŭ ekzercoj'. Li simple kompilis la kolekton el pluraj fontoj, agnoskitaj rakontofine: iuj estas facile troveblaj, aliaj malpli facile. Li do faris bonan laboron, provizante tian gustumadon, kaj biografietojn fine de la libro, kiuj espereble instigos la legintojn al plua legado de eble pli ampleksaj verkoj de la ŝatataj verkistoj.

Malcolm Jones

Ĉi tiu libreto enhavas dek du originalajn novelojn de diversaj verkistoj.Laŭ la eldonisto ĝi celas novajn esperantistojn. Sed pro la lingvonivelo de multaj rakontoj mi ne kredas ke ĝi speciale taŭgus por komencintoj. Nur la du lastaj vere plaĉis al mi, Tre moderna fabelo de Szilágyi kaj Spiona rondo de Valano. Multajn aliajn novelojn mi trovis sufiĉe malinteresaj, eble parte ĉar ilia lingvo fojfoje estis tro komplika por mi. "Legu kaj lernu" -- staras sur la novelaro, sed laŭ mi oni ne postulu ke novaj esperantistoj uzu sian vortaron tro ofte dum lern-legado!

Do, kara komencinto kiu serĉas bonan libron por plibonigi vian Esperanton, mi rekomendas unue legi Vere aŭ fantazie de Claude Piron kaj poste Vivo kaj morto…, kiam via vortprovizo estos pli granda.

Håkan Lundberg