La Retbutiko
FEL, ĉiam io nova! Por skribi al ni
Indekso
Aktualaj kaj novaj temojĈefa FEL-indekso
Retbutiko
Eldonoj
Ekspedmanieroj
Via konto
Kiel pagi?
La IBAN-sistemo
Kreditkartoj
Adresŝanĝoj
Privilegiaj klientoj

Dio, psiĉjo kaj mi

Retmesaĝo de novaj
FEL ĉe Facebook
FEL ĉe Twitter

Nevideblaj mondoj


2008/07, p. 23

La lasta libro de Claude Piron, Dio, psiĉjo kaj mi, eldoniĝis nur kelkajn tagojn antaŭ lia forpaso. Ĝi temas pri paroladoj inter psikoterapiisto kaj lia paciento. La lasta havis spertojn de mondo preter nia tempo kaj spaco, al kiu, ŝajne, oni iras post la morto. La paciento ankaŭ parolas pri sperto de Dio. Mi uzos la adjektivon transa por tiu mondo kaj ĝia enhavo.

Kompreneble, la terapiisto komence ne povas kredi je la spertoj de la paciento. Li supozas, ke la paciento simple halucinis. La paciento ŝokas lin, persiste nomante Dion "Di", "amiko" aŭ eĉ "kamarado". Sed, dum la profesia rilato disvolviĝas, li pli simpatiiĝas, parte pro tio, ke la resanigo de la paciento estas pli bona ol tio, kion lia profesia lerto povus fari.

La transa mondo estas, kiel ni imagus paradizon; ĝi estas pli bela, agrabla kaj harmonia ol nia mondo, sed tamen similas al ĝi. Ĉi tiu ideo devus fortigi la esperon de ricevemuloj pri sia morto. Tamen la libro ne ignoras la malfacilajn aspektojn de la spertoj. Antaŭ la unua vizito al la transa mondo, la paciento havis teruran sperton esti torturata en fora lando. La unua sperto de amikiĝo kun Dio estas bezonata, por ke la paciento faru grandan lukton kontraŭ la plej malbonaj aspektoj de sia naturo kaj eĉ kaŝita malamo kaj timo al Dio. Li bezonas dian helpon por venki. Poste, antaŭ siaj "vojaĝoj", li bezonas diri tradician preĝon por protekti sin mem.

La karaktero de Dio en la libro kaj la bildo de Dio en kutimaj religioj interkovras pri la plej gravaj karakterizaĵoj, kiel amo kaj respekto por la homa libera volo, sed la transa Dio ne havas pli primitivajn karakterizaĵojn kiel perforton, koleron aŭ venĝon. La libro tial povas fortigi la piecon, kiu tamen komfortigos nek fundamentistojn, nek skeptikemulojn. Sed ĝi eble povos esti bona influo en nia mondo. Ĝi kuraĝigas la esperon, ke la perfekteco de la transa mondo realigeblos ĉi tie en la estonteco. La spertoj, priskribitaj en la libro, similas al la spirita sperto de Piron mem, pri kiu la verkisto parolis en intervjuo. La sperto de Piron igis lin lasi la okupon kiel tradukisto en la UN kaj iĝi psikoterapiisto.

Proksime al la fino Dio, psiĉjo kaj mi mencias libron, verkitan de Claude Piron dek jarojn antaŭe: Tien. Mi hezitus rekomendi ĝin al ĉiuj, certe ne al neplenkreskuloj, ĉar ĝi enhavas scenon pri samseksatako al infano. Laŭ mia opinio, tiaj detaloj plej diskutindas nur en klinika kaj profesia kadro aŭ kompanio. Tamen, leginte la libron, oni povas kompreni la bonajn intencojn de la verkisto.

Tien, same kiel Dio, psiĉjo kaj mi, temas pri mondo pli bela ol la nia, kaj kutime ne alirebla, kaj atingebla nur per kaŝita pordo, en dezerta roko, ŝajnanta mistere trans-dimensia. Tamen la mondo, al kiu ĝi kondukas, ne estas la transa mondo en Dio, psiĉjo kaj mi, sed paralela fizika mondo, kiel ideala ter-mondo. Efektive, la praavoj de ĝiaj loĝantoj devenis de nia mondo. Ĝiaj loĝantoj povas suferi kaj morti, sed pro la apliko de sia saĝo, la sufero tie estas minimuma kaj la boneco, feliĉo kaj harmonio maksimuma. La loĝantoj estas rekoneble homecaj. Do la Edeno de Tien montras realisme idealan mondon, kiun homoj povus krei. Tie la rakontanto resaniĝas de traŭmo, kaŭzita de lia terura sperto de atako dum lia infaneco.

Pli ol unu homo iras tien, informite de vizitintoj, kompreneble, skeptikemaj sen propra sperto. Dezirante reveni al nia mondo, havante respondecojn ĉi tie, ili ne povas resti pli ol tri tagojn tie. Tamen kelkaj restas, ŝajne malaperinte de nia mondo. Unu tieulo malsaĝe sekvas revenantajn vizitantojn kaŝite, kontraŭ ilia konsilo, kaj suferas multe en nia moderna mondo antaŭ ol reveni tien.

Tien reklamas sin mem fikcia, escepte de la rakontanto. Sed estas interese demandi, kiom da vereco povas esti en la libro. Eblas, ke la libro enhavas elementon de aŭtobiografio: ke la verkisto skribis pri la spertoj de li aŭ de liaj pacientoj. Kompreneble, rakonto pri kaŝita paralela Edeno, alirebla de nia kutima mondo per transdimensia pordo, similas scienc-fikcion pli ol la mondo, en kiu ni vivas. La rakontanto demandas sin ĉe la fino de la libro, ĉu Zamenhof povintus viziti tien, pro la uzado de esprimoj en la himno La Espero, "nova sento" kaj "sankta harmonio", kiu harmonias al la vortoj de la estro de tie. Iu alia en la rakonto tuj sugestas, ke pli ĝusta klarigo estas simple inspiro al la kreinto de nia lingvo.

Bedaŭrinde, Claude Piron estas ne plu inter ni, kaj neniam plu eblos paroli kun li pri lia romano. Tamen sur ni estas la respondeco, krei nian propran paradizon en nia mondo. Kiel la himno diras: Ĝis la bela sonĝo de l' homaro, por eterna ben' efektiviĝos!

Miland Joshi

Teologia utopio


2008/11, p. 22

Claude Piron estis persono, havanta multegajn meritojn antaŭ nia movado – sciencisto, publicisto, propagandisto, stilisto, eĉ bardo-kantisto, sed, sendube, en la memoro de novaj generacioj de esperantistoj li restos unuavice elstara verkisto (eĉ kelkaj verkistoj, se konsideri publikigon de pluraj liaj libroj sub pseŭdonimoj!). Kaj jen antaŭ ni estas lia lasta libro, aperinta ĵus antaŭ lia morto. Romano-dialogo, eldonita sub lia propra nomo, kaj tute ne simila enhave kaj etose al ĉio, kion li verkis pli frue. Malgraŭ spuroj de la kutima ironio de la aŭtoro, ĝi estas esence serioza, ĉar temas pri ebleco de la eterna postmorta vivo, ebleco de religia kredo kaj simile.

Tian temon verkisto povas elekti iam ajn, ĉar meditoj de la homo pri eterneco, postmorta ekzisto kaj koncernaj demandoj estas oftaj en filozofiema beletro. Sed la fakto, ke la libro estas la lasta de la aŭtoro, kaj, sekve, Claude Piron enpensiĝis pri la aferoj nelonge antaŭ la forpaso, signifas, ke ĝi estas siaspeca spirita testamento de la homo, kiu antaŭsentis la proksiman morton kaj decidis dividi siajn meditojn kun vasta publiko. Mi aparte bone komprenis tion, kiam mi finlegis la libron en hospitalo, kien mi trafis pro grava kormalsano.

La formo de la libro estas dialogo inter psikoterapiisto kaj lia iama paciento. La paciento fariĝis jam normala, sed sonĝe travivis ian revelacion kaj mistikan sperton, kaj la psikoterapiisto petis lin rakonti pri tiu sperto por kompreni ĝin el la vidpunkto de lia scienco. Danka al li pro kuracado, la ekspaciento konsentis. Do, ili konversacias: ekspaciento-mistikulo kaj kuracisto-raciisto-materiisto (kiun la paciento familiare nomas psiĉjo). La kuracisto penas kompreni la esencon de la mistikismo de la paciento, kaj la paciento – komprenigi al li la nekomprenigeblan por materiisto mondpercepton. Certe, ili ne povas konvinki unu la alian, kaj la aŭtoro ne emas fari iun finan konkludon, proponatan por la leganto – li montras du mondkonceptojn, inter kiuj li ne povas elekti mem.

Sciante, ke psikologio kaj psikoterapio estis la fako de Claude Piron, ni povas supozi, ke la psikoterapiisto estas alter ego de la aŭtoro. Sed, konsiderante ke li mem meditas pri la aferoj, oni povas supozi, ke ankaŭ la paciento reprezentas la alian flankon de li mem. Do, verŝajne, la konversacio estas iom leĝere prezentata interna dialogo de la aŭtoro, kiu, kiel reprezentanto de sia materiisma profesio, diskutas kun tiu sia parto, kiu timas la morton kaj sopiras je senmorteco, postmorta ekzisto (al tiu sopiro, verŝajne, kontribuas infanaĝa katolika edukado). Do, ekstaras la demando: ĉu la Dio ekzistas kaj kia estas? Tradicia teologia demando, kaj en la libro estas priskribata originala versio de teologio.

La aŭtoro, kiel homo racie pensanta, ne povas kontentiĝi pri la bildo de transmondo kaj imago pri Dio, kiujn prezentas la tradiciaj religioj – Dio ja ne povas esti tiu severa policano (aŭ patriarkeca familia patro), kaj la transmondo ne povas esti tiu kombino de primitivaj ĝuejo kaj turmentejo (paradizo kaj infero), kien la homo trafas pro dumvivaj (mal)meritoj. Do, la tradiciaj religioj estas forbalaataj. Ankaŭ Dio de filozofoj – abstrakta racio, kreinta la mondon – ne estas akceptebla, ĉar ne bezonata. Dio, kiu kontentigus la aŭtoron, kaj kiun prezentas la paciento, ne estas iu Dio, skribenda kun majusklo, sed ties (kaj ĉies) amiko, kamarado, kiu estas nek li, nek ŝi, nek ankaŭ ĝi, sed estaĵo, kiu postulas plej simplan rilaton kaj specialan pronomon di (kun minusklo). Di estas absolute bona kaj bonvolema, absolute amanta ĉiujn, neniam punanta iun pro io, malgraŭ tio, ke di estas fakte ĉionscia kaj ĉionpova. Por din kompreni kaj percepti ĝuste, necesas nur senigi sin de ĉio malbona kaj malica, kio estas interne. Di kapablas enmiksiĝi en la homan vivon, sed ja pleje estimas la liberon de ĉiu individuo, tial ne enmiksiĝas kaj nenion korektas por ne rompi tiun liberon – do diversaj fiaĵoj aperas. Rekompence, transmonde estas nura libero kaj feliĉo. Rezulte, se ni konsideros la tradiciajn „realajn” teologiojn neakcepteblaj, tiu teologio, kiu estas priskribata en la libro, estas siaspeca „teologia utopio”, kaj ĝi estas la ĉefa esenco de la lasta verko de Claude Piron. De la alia flanko, realeco de tiu utopio restas nur supozo, ĉar por psiĉjo ĉiuj vizioj de lia ekspaciento plu restas nur halucinoj.

(Parenteze mi volus emfazi, ke la aŭtoro konsideras akceptebla nur la veran transmondan eternan ekziston, kie, malgraŭ kunfandiĝo kun di, individuo konservas sian personecon kaj memoron. Neniaj filozofiaj surogatoj, kiel plua postmorta ekzisto de nemateria animo, kiu ne memoras pri sia antaŭa enkorpa vivo, lin kontentigas – ja ne estas senmorteco post malapero de personeco!)

Malgraŭ granda, plurfoje pruvita literatura majstreco de la aŭtoro, tiu ĉi verko ne rezultis, laŭ mi, plene sukcesa. Ja en la dialogo inter materiisto kaj mistikulo ambaŭ flankoj devus esti same konvinkaj kaj interesaj, eĉ en la situacio, kiam unu el la partneroj devas precipe nur aŭskulti kaj la alia rakonti. La pozicio de psiĉjo, kiu devus riveliĝi en la demandoj kaj replikoj, ne sufiĉe reliefiĝas – li ŝajnas sufiĉe pala. Ankaŭ la multe pli suke karakterizata paciento estas ne plene realece prezentata – post siaj revelacioj li nepre devus esti iom alikonduta. Kaj konstantaj ripetoj de la samaj tezoj, eĉ se esprimataj el iom malsamaj vidpunktoj, trolongigas kaj iom enuigas la tekston.

Ankaŭ en la utopia teologio, kiu estas prezentata kiel sola akceptebla, kaj kiu estas kontraŭstarigata al ĉiuj tiuj, kiujn enhavas la tradiciaj religioj, restas pluraj mallogikaĵoj, neresponditaj demandoj kaj spuroj de ĝuste tiuj religiaj imagoj, kiuj estas neataj. La sentenco, ke Dio estas amo ja en la kristanismo ekzistas, kaj imago pri libera volo de la homo – same (krom en kalvinismo). Samtempe, la plej stumbla problemo por iu ajn religio – teodiceo – restas tute ne solvita, kaj sen solvo de ĝi nenia utopio sur teologia bazo aspektas alloga. Finfine, kontraŭdiras al logikeco de ĉiuj teologiaj konstruoj la ĉefa punkto en la intrigo – pro kiaj meritoj ĝuste tiu homo, neniel elstara, ricevis la honoron dumvive kontakti tiun transmondon, kiun ĉiuj ceteraj rajtas trafi nur postmorte? Laŭ mi, ĝuste tio estas pruvo de la opinio de psiĉjo, ke ĉiuj „sonĝaj vojaĝoj” al la transmondo kaj kontaktoj kun di estas nur halucinoj.

Ĉiuokaze, la libro, prezentanta antaŭmortajn meditojn de elstara homo, des pli eminenta psikologo, pri la vivo kaj morto ne povas ne esti interesa. Eble, ili helpos al aliaj homoj trovi novajn argumentojn, kiuj konvinkos iujn pri ekzisto, aliajn – pri malekzisto de di kaj transmondo – ĉiu elektu laŭ sia inklino. Ja tio, evidente, estis la celo de la aŭtoro, kiu sukcesis prezenti al ni sian lastan donacon. Pri kio, tamen, tute ne estas duboj, estas tio, ke Claude Piron restos longe viva – se ne en transmondo, do nepre en nia danka memoro.

Nikolao Gudskov

Piron rivelas siajn pensojn pri „di“


julia-aŭgusto 2008
Dio, psiĉjo kaj mi estas, en Esperanto, nova kaj bedaŭrinde la lasta libro de Piron. La verko aperis jam antaŭ kelkaj jaroj en la franca sed nur ĉi-jare estis eldonita ankaŭ en „la bona lingvo“. La tuta libro estas dialogo inter psikologo kaj viro kiu nokte travivas ion tre eksterordinaran. La viro antaŭe estis paciento de la psikologo pro malagrablaj spertoj kiel kaptito en fremda lando. Tamen nun ne temas pri tio ke „psiĉjo“, kiel la ekspaciento nomas sian psikologon, helpu malbonfartulon sed pri ia esplorprojekto. Nome la psikologon interesas la bonega resaniĝo de la viro kaj kiel liaj noktaj travivaĵoj povas efiki tiel sanige kaj harmoniige al antaŭe tre vundita animo. Ili regule renkontiĝas kaj diskutas pri tiuj travivaĵoj kiuj preskaŭ ĉiam iel rilatas al „di“. Piron fakte enkondukas novan pronomon, „di“, kiu laŭ li donas pli proksiman kaj intiman rilaton, anstataŭ uzi „Li“ aŭ „Dio“ aŭ simile. (Tio estas por mi plaĉa propono kiun espereble multaj akceptos.) Ĝenerale la lingvaĵo, kiel kutime en „pironaĵoj“, estas tre agrabla kaj bela. Kelkaj tajperaroj tamen restas, kaj iom ĝenis min la disskribo de „ekde“. En la libro do plej ofte estas tiel ke la ekskliento parolas pri siaj mirindaj travivaĵoj kaj la psikologo skeptike pridemandas kaj komentas. Oni sentas ke Piron mem laboris kiel psikologo kaj bone scias la ĵargonon. La diskutoj inter la du viroj estas pensigaj kaj donas multe da optimismo. La leganto ricevas vere luman bildon pri di kaj estas agrable vidi kiom intime kaj amikece Piron priskribas „la misteran forton“. Tamen, la diskutoj ne vere donas respondojn al iuj el la tiel nomataj vivdemandoj. La libro tuŝas plurajn interesajn demandojn sed ne multe profundiĝas en ilin, por tio verŝajne necesus multe pli ampleksa verko. Malgraŭ tio ĝi estas tre interesa, aparte pro tio ke Piron en ĝi supozeble, almenaŭ parte, priskribas siajn proprajn noktajn travivaĵojn kaj sian rilaton al di! Tiun supozon mi bazas je tio ke pluraj aferoj en la libro retroviĝas en la intervjuartikolo Interesaj respondoj1. Do, Dio, psiĉjo kaj mi certe estas tre leginda por ĉiuj kiuj volas pli bone kompreni la internajn pensojn de unu el la plej gravaj esperantistoj niatempe.

Hokan Lundberg

Meine Bewertung

Sterne
FEB-Code Kennwort (Kennwort vergessen)

Nicht mehr als 250 Zeichen. Für die Esperanto-Buchstaben ist die x-Schreibweise möglich. Falls sie einen Fehler gemacht haben, geben sie den Text erneut ein. Der alte wird automatisch gelöscht.