Lecionoj por Knabo

Je la sesdekjariĝo de Mikaelo Bronŝtejn en 2009 la eldonejo Impeto prezentis la volumon Lecionoj por knabo. Krom enkondukaj omaĝpoemoj al la bardo, verkitaj de aliaj konataj poetoj, ĝi enhavas verkojn de Bronŝtejn mem: sep novelojn kaj unu pli ampleksan prozaĵon. El la noveloj tri jam aperis aliloke, en la antologioj Mondoj (2001) kaj El ombro (2008), kion la eldonejo tamen ne mencias.
En la noveloj oni tuj rekonas la ege vervajn voĉon kaj stilon de Bronŝtejn. La medio estas tre senteble kaj flareble rusa, aŭ sovetia, depende de la epoko. La etoso ĉiam tre interesas min, kiu neniam paŝis sur tiu rusa tero. La tekstoj estas buntaj, ili scenigas precize kaj kredige la vivon de homoj en diversaj cirkonstancoj. La personoj ĉe Bronŝtejn ne estas anĝeloj – ili havas siajn mankojn kaj makulojn, sed antaŭ ĉio ili ĉiam restas tre homaj. La aŭtoro agigas kaj paroligas ilin sen skrupuloj, tamen ĉiam kun indulgo. Krome, en pluraj el la noveloj oni trovas sufiĉe fortan porcion da socia satiro, plej ofte tamen lerte kaŝita en la subteksto.
En Libella ni konatiĝas kun kelkaj postsovetiaj homoj en "ĝardenkooperativo" ekster Peterburgo, kie ili kultivas kukumojn kaj amintrigojn. Tiu estas tre sukcesa novelo kun surprize senedifa fino. En la sekva, La ordeno, ni trovas minlaboristojn kiuj preskaŭ proksimiĝas al sovetiaj proletaj herooj, sed la ĉirkaŭa politika rondo estas senmaskigita per trafaj kaj amaraj detaloj. La laboro en karbomino estas prezentita en ege konvinka kaj kredinda maniero, kio estas pli-malpli unikaĵo en la Esperanta literaturo.
Sekvas amuza bagatelo pri aŭto, kiu travivas du vivojn, okcidentan kaj orientan. En Peco de kablo ni denove konatiĝas kun la ĉiutagaj intrigoj kaj koruptetoj de sovetiaj laboro kaj socia vivo. Ankaŭ la lastaj tri noveloj estas sukcesaj, interesaj, amuzaj, fojfoje kortuŝaj.
Necesas pritrakti ankaŭ la pli longan (43-paĝan) tekston Lecionoj por knabo, verkitan en 2009. Ĝi temas pri juda knabo en ukraina urbeto, rakontas kronologie liajn spertojn pri inoj kaj sekso, ekde la unua surpriza trovo, ke knabino en la kalsoneto ne havas tion saman kiel li, ĝis la unua amafero de studento. La strukturo de tiu teksto, kiun mi hezitas difini novelo, estas iom seke kataloga. Kaj en la unuaj partoj preskaŭ mankas la tipe Bronŝtejnaj etoso kaj medio; troviĝas nur simpla rakonto de okazaĵoj. Escepte tamen tiuj eroj interese aludas al la apudvivado de homoj el diversaj nacioj kaj religioj. Rakonti en mi-formo el la perspektivo de eta infano estas malfacile, ĉar kiel trovi la ĝustan lingvaĵon, la konvinkan vidpunkton? Laŭ mi, Bronŝtejn ne tre sukcesas interesi per tiuj fruaj epizodoj. Sed kiam la lecionoj de la knabo atingas junulan aĝon, tiam reaperas la konata etoso, kaj ankaŭ la epizodoj pli daŭras kaj kunĉeniĝas, formante interesan rakonton pri junulaj vivo kaj evoluo, kaj pri la unua vera amsperto. Laŭ mi, la aŭtoro farus pli bone, se li restus ĉe tiu aĝo kaj ellasus la "lecionojn" de la infano.
Pri la lingvaĵo de ĉi novelaro mi diros nur, ke oni ja trovas esprimojn specifajn por la rusa/sovetia vivo, fojfoje ankaŭ ian rusecan vortordon, sed tio efikas ĉefe kiel spico por planti la rakonton en veran medion. Sume kaj resume mi volonte rekomendas ĉi tiun etan novelaron de poeto kaj kanzonisto, kiu estas ankaŭ unu el niaj vere originalaj prozistoj.

Sten Johansson

En Lecionoj por knabo de Mikaelo Bronŝtejn estas ok noveloj, el kiuj la unua, ankaŭ la plej longa, transdonis sian titolon al la libro.

La temoj de la noveloj multe varias. En la titolnovelo Lecionoj por knabo temas pri la seksinformiĝo kaj seksspertoj de juna knabo — nenio loka, sed sufiĉe aŭtobiografiŝajna por lasi ke la leganto partoprenu liajn sentojn. Ĉiu el ni sendube trovos iom da ni mem en la rakonto, eĉ kvankam niaj specifaj spertoj ne identis kun la liaj. Iom da nostalgio, nepre; iom da emocia skuiĝo, kiam ni tralegas la ne-tre-feliĉajn spertojn kun aliaj infanoj studantaj en la sama lernejo; iom da amuziĝo, kiam ni legas pri sensukcesa provo seksspertigi la knabon per pago al junulino, kiu rifuzas pro la malgrandeco de la proponita pago; entute, tre kredinda kaj familiareska.

Sed al mi plej imponis la nelonga aŭtobiografieto de aŭtomobilo, Opeleĉjo, specife Opel-Kadett Hatchback triporda. Li (ke temas pri "li" kaj ne "ŝi" aŭ "ĝi" firme decidis preskaŭ tuje lia nova posedantino) feliĉis dum sia preskaŭjuneco, sed postaj posedantoj ne tiom ame karesis kaj ĝuis lin. Lin ili traktis kiel nuran ilon, senrajtan kaj apenaŭ kompatendan. Nu, en la vivo oni devas akcepti sian sorton, ĝin malgranda aŭto, negrave kiomaĝa, vere ne povas ŝanĝi. Sed sin venĝi, nur eble... Pri tio vi legos en la plej lasta paĝo de la noveleto. Bronŝtejn havas animon de poeto, kaj ankaŭ en pseŭdoseriozan rakonton li admirinde verŝas ĝin.

La unua instruistino, la oka el la rakontoj, reportas nin en la nostalgian realon, kiu memorigas al ni ke maljuneco estas tolerebla, sed ne nepre ĝuoplena. Ho, kial nia memoro ne povas resti tiel freŝa kiel dum pli fruaj jaroj? Bela, sed iomete tremiga rakonto por la sepdeksesjara recenzanto!

Kaj la aliaj legaĵoj? Nu, Libella pritemas virinon nomatan Soneĉka, kies vivopriskribo estas pli ĉiutageca, tamen ne sen intereso. Ĉiu persono havas apartan karakteron, kaj devas sperti la konsekvencon. Neniu vivo estas feliĉoplena, nek konsistas nur el malagrablaĵoj.

La ordeno donas al ni rigardon seniluziigan (se iluziojn plu havas leganto) pri la sovetia erao, ĉi-okaze pri la fato de karboministo kies individueco devas esti subpremata obee al la ne-vere-favora opiniaro de la socio pri judoj, i.a. Ne necesas, tamen, esti judo por pritaksi la aĉajn laborkondiĉojn de karboministoj... Ĉu sovetiaj, ĉu alilandaj.

Peco de kablo sprite montras al ni scenojn de korupto en la sovetia periodo.

La gajnita motorciklo — denove pri olduloj kaj memoroproblemoj, ĉi-foje disputoj kiujn ili kaŭzas interne de familio.

Kaj "fatraso": iom komika rakonteto pri mizeraspekta almozulo kiu ekmontras sian havon de centdolaraj usonaj monbiletoj. Ĉu la monbiletoj estas aŭtentaj, ĉu falsitaj? Pri tio ni tute ne sciiĝas, ĉar, kompreneble, ĉiu penas forpreni la biletojn de la almozulo, kiu mem, egale kompreneble, strebas teni ilin por si mem.

Mi priskribis la rakontojn laŭ la ordo de mia interesiĝo pri ili, ne laŭ ilia aperordo. Sendube aliaj legantoj farus/faros alian ordon laŭ siaj preferoj. Ĉi tio direblas: Bronŝtejn estas talenta prozisto, kaj lia libro de rakontoj estas leginda. Do la legon mi rekomendas.

Pri la lingvuzo en la libro, nu eblas intermalakordi. Abundas kelkaj bone konataj slavismoj — precipe la uzo kaj neuzo de la vorto la. Nu, miaopinie necesas akcepti ke la (ne)uzado de la estis, estas, kaj preskaŭ certe ĉiam estos literatura kuriozaĵo en esperanto. Kiu pravas, kiu malpravas? Rigardante la uzon/neuzon de la en la arego da lingvoj en nia mondo, kiel decidi? Mi aŭdacas diri ke en neniu lingvo la uzo estas tute konsekvenca, ĉar tro subjektiva(j) estas la signifo(j) de tiu vorto en ĉiu lingvo. En ĉiu lingvo, neniu individua persono uzas siajn vortojn precize same kiel iu ajn alia individuo. Ja pro tio ekzistas tiu benaĵo kiun ni nomas "stilo". Al mi plaĉas la stilo de Bronŝtejn, ne gravas disput(et)oj pri la multaj uzataj aŭ mankantaj la-oj en lia libro.

Pli grava estas neklareco de la signifo de la vorto ĝis, kiu multe konfuzas min, eĉ post miaj 63 jaroj da uzado de esperanto. Jen du frazoj el la libro kiuj perplekigsas min: p.87 [mi] vagados laŭurbe ... kun mia mastro kaj la kompanio, ĝis li ne lasos min ripozi en iu el iliaj fetoraj kortoj. La senco supozeble estas "antaŭ ol li lasos min ripozi..."; p. 98: Mi ne dubas ke ĝis morgaŭ la afero estos solvita. La senco klare estas "ke jam antaŭ morgaŭ".

Ambaŭkaze ĝis signifas pli-malpli "antaŭ la tempo kiam"; kaj NPIV indikas, tuj antaŭ la fino de sia konfuza artikolo pri ĝis, ke necerteco pri la signifo de ĝis ne daŭras ekde preskaŭ la komenco de esperanto mem. Ke por multaj personoj ĝis pli-malpli = antaŭ estas solide establite en esperanto. Supozeble min perturbis aŭ almenaŭ konfuzis ke Bronŝtejn uzis kaj ĝis kaj ĝis ne sinonime en sia libro. Tamen, jen denove stilaĵo. Kaj pri stildetaloj non est disputandum.

Do: bona aldono al nia literaturo.

Donald Broadribb

La moskva eldonejo “Impeto” ofertis en 2009 al ŝatantoj de la Esperanta literaturo novan volumon de la konata verkisto el Rusio Mikaelo Bronŝtejn. Ĉi tiu nova kolekto de liaj noveloj originale verkitaj en Esperanto komenciĝas per dediĉa linieto, kiu malkovras, ke – nekredeble! - la aŭtoro estas jam sesdekjaraĝa, sed kontraste al la majesta jubilea viv-evento la libro senpretende kaj modeste titoliĝas “Lecionoj por knabo” kvazaŭ ĉi tiu titolo origine ligus en unu daŭra kaj eventoriĉa linio la jarojn de la infanaĝo al la nuna glora pinto de homo matura, deziranta kiel sentruda rakontisto peri siajn vivospertojn al tiuj, kiuj ŝatas sorbi ilin de vivpulsa aŭtenta atestanto. Ankaŭ la desegnaĵo sur la kovrilpaĝo fare de la pentristo Vjaĉeslav Te sugestas implicite ĉi tiun longan vojon ekde fruaj primaveraj ĝis neeviteble aŭtunaj vivperceptoj.
La libron prefacas poeziaj gratulmesaĝoj al “ĉampiono de l’ verkad’”de moskvaj aŭtoroj, kies kurta gratulapelo antaŭ la jubileanta kolego ne povas kaj ne intencas bilanci lian plurjardekan krean vojon, sed atribuas ian speciale festan etoson al la tuta kolekto konsistanta el ok diverstemaj noveloj.
Temoj, kiujn frontas Bronŝtejn en la novelaro, fontas el liaj personaj travivaĵoj, kiujn li eksponas al legantoj per la okuloj de ŝajne senpartia observanto. Sed tio estas nur ŝajna distanciĝo, ĉar efektive la aŭtoro ĉiam ĉeas. Kun la avangarda brigado li descendas en karbominejon, spertas la senesperajn vivkondiĉojn en la kruda epoko de la sovetia desupra konsumdistribuo kaj ĉiopova partia regado, de mizeraj familiaj kondiĉoj kaj malpacaj interparencaj kolizioj li venigas siajn legantojn sur socian fundon, kie azilas senhejmuloj kaj despere senmonumas povraj elĉerpitaj homoj, kie senhontuloj senskrupule banditas en fetoraj urbaj kortoj. Kelkaj noveloj estas datigitaj per la jaro 2001, kaj sekve ili prezentas la bildojn el la vivperiodo de baldaŭ ruiniĝonta evoluinta socialismo ĝis la apero de kooperativoj kaj novrusoj dum longaj tumultaj jaroj de ĉiaspeca malstabiliĝo: socia, ekonomia kaj disorientiĝo morala.
Du novelojn “Lecionoj por knabo” kaj “La unua instruistino” Mikaelo Bronŝtejn prezentas aŭtobiografie, retrorigardante en sian propran infanaĝon, de sur la nunaj aĝaj altaĵoj de jam grizhara sesdekjara homo esperanta, ke “la priskribataj okazintaĵoj... eble povus suflori ion utilan al la nuntempa knabaro...”. Sed, kredeble, eĉ ne nur “la nuntempa knabaro”, male la samaĝuloj de la verkinto legantaj la “Lecionojn” povas nostalgie remergiĝi en la mondon de propraj infanaj kaj adoleskaj travivaĵoj, ĉar subite ĉiu eksa bubo povas trovi sur paĝoj de la novelaro tre intimajn ideojn kaj eventojn, kiuj viziiĝas elinterlinie kiel tre similaj propraj spertoj el jam rapide foriĝantaj junaĝaj tagoj. Se la aŭtoro celis similan idean identĝon kun siaj legantoj, li faris tiudirekte tre sukcesajn salutindajn paŝojn.
Bronŝtejn estas majstro de dialogoj. Liaj protagonistoj el amaspopola medio interkompreniĝas freŝlingve, nature, ofte sen apartaj riverencoj al etiketaj normoj. Estas interese sekvi la popolan parolinventemon, kiun la verkisto trakribras el la reala ĉirkaŭo kaj poste trafe enbuŝigas al siaj plumpersonoj senskrupule ŝatantaj malavari elvokivajn substantivajn epitetojn, inter kiuj “kokinaĉo”, “bastardo”, “despotino”, “ŝtipulo” ne troviĝas en la vico de la plej drastaj. Legante la interparolojn de Stasik kaj Baba Nataŝa, de Stasik kaj Andrej Iljiĉ (paĝoj 61-63) aŭ de la brigadestro Boris Ŝiman kaj la partiestro Levakov (paĝoj 79– 80) oni havas impreson de reale plastika interveno en la vivo de ĉi tiuj homoj kvazaŭ ili estus al ĉiuj delonge kaj bone konataj aŭ daŭre loĝus ie apude najbare.
La eldirojn de siaj herooj la aŭtoro ofte spicas per rusaj idiomaĵoj atribuantaj specife neripeteblan fonon, foje neordinaran kaj spritan foje eble ne tute kompreneblan al nerusdevenaj legantoj: “Julka ... en ĉerko volus vidi tiun ĝardenon”, “Stepan Antonoviĉ, sen tri minutoj pensiulo”, “Sekvis sovaĝa rideksplodo”, “Ili estis vidintaj lin antaŭ cent jaroj”, “Spartak” kontraŭ “Flugiloj”, “ La kompanio forbalaiĝis ĉe vespero”. Ofte aperas piednote glosoj; ili helpas la legantojn pli bone penetri en traktatajn cirkonstancojn kun tiutempaj lingvaj, slangaj, objektaj kaj ĉiutagaj realaĵoj. En la libro abundas gerolantoj; iuj havas asimilitajn nomojn kiel Viktoro, sed por plimulto la aŭtoro uzas nacilingvajn nomojn skribitajn jen en trannsskriba formo: Haljka, Fejgele jen en transliterita varianto: Sveta, Soneĉka.
Mikaelo Bronŝtejn lerte kaj inventeme aplikas la celadjektan kaj predikativan infinitivojn, sed fojfoje infinitiva propozicio povas efiki iom peze, ekz. “Ili akceptas silente defendi sin antaŭ forkuri” (paĝo 27). Atinginte la lastan paĝon, traleginte la novelojn atentema leganto povas ankaŭ alproprigi por aktiva uzado la ŝatatajn vortetojn de la aŭtoro “iel-tiel” kaj “versimile”. Tajp- aŭ komposteraroj praktike mankas, ili hazardas kaj ne ĝenas trude, ekz. “Ni disiras, akompanate niajn knabinojn”( paĝo 27).
“Lecionoj por knabo” estas libro, por kiu malindas loko en forgesataj nemoveblaj libroŝrankoj. Ĝi volas esti dorlotata de la manoj amikaj, de la okuloj literaturĝuaj de tiuj legantoj, kiuj soifas ne nur interesajn peripetiojn sed ankaŭ vivigan kaj majstran lingvaĵon. Ĉion ĉi vi povas trovi sub la kovrilpaĝo de ĉi tiu leg-enda novelkolekto.

Vladimir Opletajev

Mikaelo Bronŝtejn. Kajto. Originalaj poemoj. M.: Impeto, 2009. — 176 paĝoj, ilustrita. ISBN 978-5-7161-0196-8
Mikaelo Bronŝtejn. Lecionoj por knabo. Originalaj noveloj. M.: Impeto, 2009. — 128 paĝoj. ISBN 978-5-7161-0199-9

“Ĉu verkoj en Esperanto alportas plezuron al la legantoj?” — demandas M. Giŝpling en antaŭparolo al “Vespere” (Nova poemaro, 2008). Ĉu mizeraj eldonkvantoj, sekve mizera legantaro kontentigas la noblajn aspirojn de niaj poetoj, demandas ni? Kaj ni ĉiupove strebas luli du gravajn por ni nomojn, du Mikaelojn, Giŝpling kaj Bronŝtejn, kiuj prezentas rusiajn (Sovet-Uniajn) realismajn tendencojn en nia poezio, penas kuraĝigi ilin per laŭdaj vortoj. Almenaŭ per tiu ekzemplo, ke lastajn volumojn de tuja posmorta verkaro de Aleksandr Puŝkin abone aĉetis nur 218 legantoj.

Mikaelo Bronŝtejn, kiu ĉi-jare jubileas ankaŭ pere de sia kvina poemaro “Kajto”, apenaŭ ne interesiĝas pri filistraj problemoj. Sed pri tio prefere zorgu eldonistoj. Por la poeto gravas komprenemo de legantoj aŭ de aŭskultantoj. De aŭskultantoj, tio gravas por li. “Mi estas kiel vi”, la sango de via sango, la karno de via karno, esprimas la poeto sian apartenon al esperantistoj. Al esperantistoj, tio gravas por ni. “Kajto” estas samtempe kaj mesaĝoj al geamikoj-esperantistoj (“Nin oldigas ne jaroj, nur la pensoj malgajaj.”), kaj revelaciaj melodioj por nova generacio de esperantistoj (“Alvenas mia tria jun’. Adoleskanto, renkontas mi Novjaron kun konvena vanto.”), kaj notoj el internacia esperantista vivo, kiu alportas por la aŭtoro kaj ĝojajn travivaĵojn de renkontoj kaj komunaj festenoj, kaj triston de senevita adiaŭo. (“Tio povus okazi nur post kvina pokalo! Kantas mi ‘Stenjka-n Razin’ en krepusko de l’ halo”.)

“Lecionoj por knabo” estas samtempe la plej komplika, la plej grava kaj la plej provoka novelo de Mikaelo Bronŝtejn. La historion de Janko (Jankele, Janĉjo, Jan — estas aliaj nomoj de la sama protagonisto) la aŭtoro sinsekve prezentas de kvarjara aĝo, jam tiam la knabeto ricevas la unuan sperton de seksa allogo (“...sed Fejgele klinas sin al mi, levas min de sur la planko, kisas ambaŭ miajn vangojn, kaj... mi metas la kapon sur ŝian bruston. Mi degelas!”), ĝis la unua senpera kontakto kun la virino en la deksepjara aĝo (“Mi neniel montras, kio okazas en mi. Mi estas viro.”). Do, la aŭtoro ĉefe montras la seksan maturiĝon de la protagonisto. La novelo, same kiel multaj poemoj en “Kajto”, estas revelacio por nova generacio. Kial mi nomis la novelon provoka? Ja nenion novan pri seksoj legantoj malkovras? Sed estas io ŝoka en ricevataj lecionoj de la kvinjara knabeto (“Tomka levetas la robon kaj malsuprenigas la kalsoneton. Mi malfermas la buŝon — tie, kie mi havas mian kokidon, ŝi havas malgrandan fendon!”). En kio estas la kaŭzo de tiu ŝoko?

En trilogio de Maksim Gorjkij “Infaneco. Adoleskanteco. Juneco”, same kiel en “Lecionoj...” temas pri seksmaturiĝo de la ĉefa heroo. Sed diference de la protagonisto de M. Bronŝtejn, Aljoŝa Peŝkov ĉe M. Gorjkij nur deflanke observas kaj ensorbas la ĉirkaŭantan lin mondon. Juna Aljoŝa spektas tra rigardotruo en muro nudan tatarinon, aŭskultas rakontojn de lavistino Natalja, ke “la virino estas forto, Eva la Dion mem trompis”. Li ne estas engaĝita en seksajn interrilatojn, timas ilin. Kiam la supermatura kuiristino alloge proponas al li siajn grandajn flavajn mamojn-melonojn, li, teruriĝinta, fuĝas. Koto kaj malpuraĵoj de la ĉirkaŭanta mondo, ankaŭ en seksaj interagoj, logas kaj samtempe timigas junan Aljoŝa-n. Li kun abomeno aŭskultas rakontojn pri kleraj homoj, kiuj “ordonas sapumi plankon kaj... puŝas junulinojn en postaĵojn por rigardi, kiuj pli longe glitos”. Do la kleruloj estas eĉ pli malbonaj ol ni, konkludas la rakontinto. Kune kun Aljoŝa legantoj spektas, kiel ebria kozako perfortas “fraŭlinon”, kaj poste pere de ŝiaj subvestoj viŝas malpurigitajn en koto botojn. Al legantoj venas la kompreno, ke tio ne estas ni, sed iuj aliaj ie kaj iam, kiuj estas pli aĉaj ol ni. Kaj pro tio koto kaj abomenaĵoj en interhomaj rilatoj en la trilogio de M. Gorjkij ne forpuŝas, male allogas legantojn, same kiel oni kutimas al apudeco de pornografio aŭ diversaj teruraĵoj en libro-aŭdio-video-formo. Maksim Gorjkij prezentas al legantoj realajn bildojn, sed tiun realecon ni spektas de ekstera flanko, temas nur pri realismo observanta.

Alia afero estas Mikaelo Bronŝtejn. Lia protagonisto Janko, parte ankaŭ subrigardas kaj aŭskultas. Sed pli ofte li mem partoprenas la agojn, ne forkuras de iliaj foje hontaj aspektoj (“— Jes, mi komprenas... — mi ne vidas min, sed, supozeble, mi estas ruĝa ĝis la nuko.”). Kaj legantoj estas devigataj partopreni la seksan maturiĝon de la knabo, kvazaŭ ree travivante propran adoleskan aĝon, ja multaj okazintaĵoj koincidas. Denove “Mi estas kiel vi, mi estas via ero...”. Denove Mi de la aŭtoro kaj ni de legantoj interplektiĝas ĝis kiam ne eblas kompreni diferencon. Do ĉe M. Bronŝtejn temas pri realismo partoprena. La aŭtoro distanciĝas nek de la propraj herooj, nek de legantoj. Tamen realo de la aŭtoro ne transformiĝas en naturalismon.

La dua temo, socia-internacia, vastigas la novelon ĝis negranda romano. Janko loĝas en urbeto naci-bunta, simila al Bjalistoko en komenco de la 20-a jarcento, kiel ĝin montris al ni E. Privat en sia klasika “Vivo de Zamenhof”. Sed diference de tio, en la novelo de M. Bronŝtejn la rilatoj inter ukrainoj, poloj, rusoj, hebreoj, ciganoj, koreoj, litovoj, aliaj homoj (la naciecon la aŭtoro speciale ne substrekas, ni povas ĝin nur supozi) estas senescepte pacaj. Ĉiuj rolantoj estas internacie solidaraj, aŭ, pli ĝuste, ne sentas malkomforton pro sia nacia aparteno.

Tamen la infaneco de Janko ne estas tiom sennebula. La konfliktoj okazas, kvankam ĉiuj ili havas socian karakteron. Cigano Roman pli lerte dancas, kaj Janko envias, hontas antaŭ knabinoj kaj fine ne plu vizitas danckurson. Kun alia amiko, Alik, Janko estas devigata defendi sin kontraŭ atako de brutalaj nekonataj buboj, sur kies teritorion-straton ili venis, akompanante hejmen knabinojn. Kulmine por la temo estas montrita la konflikto inter trajna biletkontrolisto kaj du fuĝantaj senbiletaj amikoj. Ricevinte de la kontrolisto ofendan “bastardoj”, polo Franek kaj, pro solidareco kun li ankaŭ hebrea knabo Janko, nomas la kontroliston “judaĉa muzelo”.

Sociaj kaj samtempe internaciaj konvinkoj de la aŭtoro, en kiuj plej gravas homa konduto kaj socia solidareco, nenio kroma, montriĝas ankaŭ en aliaj noveloj, ekzemple, en “La ordeno”.

Originalaj aŭtoraj novelaroj ne oftas en nia literatura medio. Pli regule legantoj ĝuas kolektojn de kelkaj aŭtoroj. Tre buntajn, diversnaciajn, diversemociajn, diverssencajn. Kapti ĉefan linion de tiuj kolektoj estas malfacila tasko, foje neebla. Des pli estas agrable, ke en la prezentata novelaro la rakontoj logike fluas de la unuaj lecionoj revenante en la fino al la unua instruistino, konstruante esprimivan literaturan ringon.

La prezentita novelaro estas dediĉita al 60-jariĝo de la aŭtoro. En la komenco estas kelkaj kortuŝaj bondeziroj por Miĉjo, Mamuto, Barbulo, Bruna Ŝtono. Ni forprenu parton de egoo de Mikaelo Bronŝtejn kaj konsideru lian ĉi-jaran jubileon kiel nia propra jubileo. Ni, viaj legantoj, estas kiel vi, Miĉjo!

Aleksandr Ŝevĉenko