Maigret kaj la maljuna damo

La unua tradukita romano de Maigret aperis en 1999. Nun sekvis dua de la samaj eldonejo kaj tradukinto. La antaŭa okazis tute en Parizo, kiel multaj el la rakontoj, ĉar tie, en la Quai des Orfèvres, Maigret kaj lia teamo havas sian oficejon. La plimulto de famaj fikciaj detektivoj estas memdungitaj privataj detektivoj – aŭ eĉ inspiritaj amatoroj. Maigret, male, estas ŝtat-oficisto. Sed por ĉi tiu aventuro, Maigret forlasas sian oficejon kaj siajn kutimajn helpantojn kaj vagas provincen al la norda normanda marbordo, ne tute malproksime de la samideane konata Bulonjo-ĉe-Maro.

Socia statuso kaj bonstateco estas centraj temoj. Ni havas familion, kiu el unu bonŝanca apoteka eltrovaĵo amasigis (kaj poste disipis) riĉecon. Vidvina damo el tiu novriĉa tavolo dungis servistinon el familio de fiŝistoj por prizorgi ŝin en maljunaĝo. La du fakte havis similan socian devenon, unu sukcesis forlasi ĝin, la alia ne. La aventuro komenciĝas, kiam mortas la servistino, ŝajne trinkinta de medikamento celita por la damo – sed kun aldonita arseniko. La intrigo komplikiĝas, ĉar la damo edziniĝis dufoje, kun infanoj el ambaŭ geedziĝoj – kaj diversaj malakordoj inter ili. Maigret ja ne estas tia kolektisto de fremdaj haroj en peltoj aŭ mezuristo de piedspuroj. Li per persista demandado kaj analizo de karaktero, de homaj rilatoj kaj motivigoj, faras siajn hipotezojn kaj konkludojn.

Superfluas diri, ke dua kadavro aldoniĝas. Kaj ke Simenon gvidas nin tra diversaj eblaj motivoj – ĵaluzo, venĝo, timo, volemo – neniu el kiu precize konvenas al la fina realo. Li krome ilustras kiel por krimo povas kunkulpi iu alia ol la fizika farinto. La meza parto de la libro konsistas ĉefe el dialogado – tre natura, ne multvorta – sed estas komplike sekvi kun preskaŭ tuta manko de indiko, kiu el la roluloj plenumas la eldirojn, eĉ tra tuta paĝo. Sed la romano restas paĝturniga, kaj la lastaj tridek pelas vin antaŭen kun admirinda rapideco ĝis neantaŭvidebla konkludo. Kaj tamen oni konfesas: „Nu, jes, tiu nedivenita murdo-motivo estas tute kongrua kun la karaktero fajne pentrita de la pekinto.” Kiu ŝatas la ĝenron, tiu certe aprezos ĉi tiun tradukon. Sed neniu admiros la bindaĵon, kiun mi ne povas priskribi alie, krom „malsufiĉe fortika”.

Stefan MacGill

La centa reveno de la naskiĝtago de Georges Simenon montris, ke ne plu endas polemiki kontraŭ tiel nomata nesufiĉa aŭ eble tute mankanta literatura kvalito en la verkoj de tiu senkompareble diligenta verkisto. Iam recenzistoj tro forte “skurĝis” lin kaj finfine Simenon eĉ rezignis pri verkado. Sendube li povis vivteni sin el la tantiemoj de sia plurcentavoluma verkado.

Jes ja, Simenon verkis krimnovelojn, sed liaj “duraj romanoj” apenaŭ estas konataj, nek aliaj “seriozaj” verkoj. Mi esperas, ke mi iam povos legi ankaŭ tiujn siaspece elstarajn verkojn en la internacia lingvo.

La plej konata kreaĵo de Simenon estas komisaro Maigret. Ni nun havas la plezuron refoje konatiĝi kun li, veturi kune al la marbordo. Tie okazis — neniel surprizo — murdo. La maljuna damo de la titolo suspektas, ke la murdisto misis kaj origine celis ŝin. Maigret nur tre malofte forlasas Parizon, tro bone li konas tiun medion. Sed ankaŭ en Normandio helpis la neniam fiaskinta intuicio, kiu helpas ankaŭ ĉi-foje malkovri ĉiujn vualitajn sekretojn. Maigret ne havas superan erudicion, nek “grizajn ĉelojn”, sed li povas meti sin en la lokon de la krimulo. Maigret ja venis el tre modestaj kondiĉoj, kion ni lernis en la Memoraĵoj de Maigret (de 1960 — ankoraŭ ne en Esperanto). Eble pro tio Maigret ja simpatias kun la krimfarinto.

Simenon havas la kapablon bildigi per kelkaj malmultaj vortoj tutan vilaĝon. Legu mem:

Oni indikis al li, malproksime de la kajo, vagonojn sen lokomotivo, malnovmodelajn vagonojn je kies verdo oni jam ne kutimis, kun, malantaŭ la vitroj, kelkaj senmovaj vojaĝantoj, kiuj ŝajne atendis ekde la antaŭa tago. Ne aspektis serioze. Tio similis al ludilo, al infana desegnaĵo.

Unu familio — parizanoj, kompreneble! — kuris anhelante, Dio scias kial, transpaŝis la relojn, pelis sin al la senlokomotiva trajno, kaj la tri infanoj portis retojn por salikokoj.

Tiu fragmento montras ankaŭ mian precipan kritikon de la traduko. Daniel Luez modelas siajn esperantajn frazojn foje tro fidele al la franca sintakso. Por mi tiuj frazoj aspektas balbute.

Luez enkondukas aliajn trukojn por redoni adekvate la francan ĉiutagan lingvon. Meti artikolon antaŭ la nomo de personoj , kion francoj “ĉefe en la kamparo” faras, aspektas ne tro ĝena, sed mi dubas, ĉu vere necesis revigligi “ci”, kies uzado laŭ Luez en tradukoj el la franca “povas esti tre grava”. Mi tamen ne komprenas, kial tiom urĝas la ci-ado en tiu romano.

Estas kelkaj kuriozaj formoj. Mi ne scias, kio estas speciale “rompeblaj mebloj” (pĝ. 15). Kaj ĉu vere estas tio notenda: “La biero ne bongustis, kaj Maigret konservis ĝin en la stomako dum noktoparto”.

Esperantistoj povas debati senĉese kaj senrezulte pri la esperantigo de nomoj. Ĝenerale Luez tradukis nur kelkajn nomojn, kio estas tre saĝa maniero. Sed ne plaĉis al mi, ke jen li skribas Rouen (ekz-e p. 25) kaj jen Rueno (ekz-e pĝ. 50) — supozeble estas la sama loko. — La proksimuma prononco de kelkaj gravaj nomoj troviĝas en apendica listo.

Recenzanto ja devas fari tiajn rimarkojn por pruvi, ke li vere legis la librojn kaj ne nur kopias kelkajn ĝeneralaĵojn de interreto.

Simenon ne skribis la grandan epokfaran romanon, ĉar li verkis tro haste. Majstroverkaj romanoj neniu povas elŝuti dum nur kelkaj semajnoj. André Gide iam ricevis la demandon: “Kion oni devas legi de Simenon?” kaj li respondis: “Ĉion”. Saĝa respondo, ĉar preskaŭ ĉiuj romanoj de Simenon ŝajne havas la samajn kvalitojn.

Kiel Augustinus Aurelius mi ŝatus diri “prenu kaj legu” — vi havos agrablan restadon kun komisaro Maigret en Normandio.

Wolfgang Kirschstein (Danlando)

Sten Johansson