|
Mondoj
|
|
Ĉu vi rimarkos komunajn trajtojn? |  |
Ĉu vi konas tiun situacion? Kelkaj (ne)konatoj kun iom da miro eksciis, ke vi estas esperantisto kaj tial demandas vin, kial vi ankoraŭ ne rezignis pri tiu ĉi bona sed senespera ideo? Certe! Ofte mi aŭdis iun argumenti, ke Esperanto estas 10-oble pli rapide lernebla, tiom facila, tiel neŭtrala ... Sed, verdire, kiu lernas iun lingvon nur tial, ĉar ĝi estas pli simpla ol alia? Malmultaj.
Se mi respondus al tia demando, mi provus prezenti al la demandinto ion de ŝi aŭ li tute neatenditan. Mi parolus pri specifa, internacia kulturo. Fakte, ĉiu vivanta lingvo estas ligita kun specifa kulturo, pli-malpli nacia, sed nia komuna kulturo estas alia, ĉar tutmonda, internacia.
La rakontaro MONDOJ estas bona ekzemplo de nia literatura kulturo: ĝi konsistas el 34 rakontoj de 30 diversaj aŭtoroj el Afriko, (norda kaj meza) Ameriko, Aŭstralio, Azio kaj Eŭropo. Kaj malgraŭ la diverseco de iliaj gepatraj lingvoj, kulturoj, nacioj kaj religioj, ligas ilin io komuna. Mi nun ne parolas pri stiloj aŭ temoj, ĉar tiuj certe ne estas unuecaj: estas fabeloj, raportoj, sciencfikcio, amrakontoj ... Sed fakte iu „unueco en diverseco” videblas en la rakontoj, kiu estas eco de nia kulturo: ĉiuj individuoj, ĉiuj per io komuna estas ligitaj unu kun la alia. Ŝajnas, ke la internacia lingvo profunde influis la vivon, pensadon kaj verkaron de la aŭtoroj.
Por mi vera perlo el la rikolto 2001 estas La miraklo de Sheila Spielhöfer. Ŝi prezentas al ni, kial ŝi lernis Esperanton. Antaŭ multaj jaroj ŝi, ĵurnalisto, intervjuis sinjoron Spera, faman politikiston de la socialdemokratoj en Aŭstrio. Lian vivon ege influis nia lingvo, eĉ tiam, kiam li estis arestita kaj sendita en naziajn koncentrejojn. Tiu intervjuo kaŭzis, ke ŝi eklernis Esperanton, kaj dum postaj kunvenoj intervjuis la politikiston esperantlingve. Tamen post lia emeritiĝo la kontakto rompiĝis. Nur iam post longa tempo ŝi eksciis, ke li suferas gravan malsanon. Pro apopleksia atako li perdis parolkapablon. La ĵurnalistino volis iomete helpi al lia familio, kaj tial dum kelkaj horoj gardas lin. Per hazardo okazas La miraklo: ne ĉiun parolkapablon li perdis, „nur” la gepatran lingvon, la germanan, li ne plu povas uzi. Sed ja lia filo, kuracisto, neniam lernis Esperanton ...
Ĉu vera, ĉu fikcia? Mi ne scias, mi nur scias, ke la germana aŭtoro Erich Kästner iam diris, ke tiu rakonto estas vera. Bedaŭrinde al tiu rakonto mankas indikoj pri la aŭtoro. Oni sciigas nur, ke Sheila Spielhöfer loĝas en Aŭstrio. Sed ĉu ŝi naskiĝis tie, ĉu ŝi verkis aliajn tekstojn, librojn, ktp, tion ni ne ekscias. Domaĝe.
Sed fakte mi rajtas bedaŭri nur tiun neinformadon, ĉar ĉiuj aliaj aŭtoroj per kelkaj linioj antaŭ siaj tekstoj prezentas sin: naskiĝ- kaj loĝ-landon, profesion, naskiĝjaron, verkojn, ktp. Tiuj informoj estas tre utilaj, se vi poste ŝatus plulegi aliajn tekstojn de unu aŭ alia el la aŭtoroj.
Kelkaj aliaj rakontetoj vere meritas legadon: la rakontotalento de la juna Grigorij Arosev el Rusio en VENOS aŭ la ŝerca Vivo kaj morto de NEOLOGISMO de la sveda Sten Johansson impresis min. Krome menciindas la du afrikaj kontribuoj de Koffi Gbeglo. Li, ekzemple, prezentas al ni la vivon de normala afrika lernanto, aŭ kion spertas afrikano post vojaĝo en eksterlandon.
Sed eble vi nun demandas vin, ĉu ĉio nur bonas, belas, legindas. Ne, kelkaj rakontetoj estis laŭ mia juĝo tre aŭ tro banalaj. Unu el ili estas Familio Pork de Jorge Camacho. Fakte, mi ne scias, ĉu li intencis ridigi la leganton, aŭ ĉu li eble ŝerce volis konfesi al ni, ke laŭ li malpli kruela transportado de bestoj al la buĉejo estas idiota ideo. Almenaŭ li rakontas al ni lastan, luksan vojaĝon de tri porkinoj tra Eŭropo. Ili havas propran ŝoforon, dum veturpaŭzoj manĝas en verdaj herbejoj, la firmao La Verda Ŝinko eĉ disponigas al la triopo klasikan muzikon de Vivaldi. La lasta frazo de la aŭtoro je la fino de ilia vojaĝo: „La aŭto komencas rampi supren la deklivon, ĉe kies fino staras, kiel ĉe ĉiuj rakontoj, la buĉejo.” Ŝajne, la buĉejon pro ia teknika eraro tiu rakonteto postvivis.
Kion pri preseraroj? Ili enestas, sed ne tre multaj, kaj post la unuaj 15 paĝoj ili preskaŭ ne plu aperas.
Nu bone, ĉu mi rekomendas legi la libron? Jes. Se vi ŝatas (kaj sufiĉe malfacilajn kaj facilajn) mallongajn rakontojn, se vi volas havi iom da superrigardo pri la nuntempa originala literaturo, se vi post provlegado de kelkaj aŭtoroj volas trovi la vian, aŭ se vi simple volas pruvi al viaj amikoj (kaj al vi mem), ke Esperanto estas ne nur bona ideo sed ankaŭ vivanta, internacia lingvo kaj kulturo, tiam vi mendu la rakontaron MONDOJ. Ĉu vi legante rimarkos niajn komunajn trajtojn?
Wolfram Rohloff
Tridek “mondoj” en unu volumo |  2002. №10 (97) |
Mondoj — 34 rakontoj de 30 esperantaj verkistoj, do entute 30 mondoj, ĉar ĉiu homo ja estas aparta mondo. Ĉiu verkisto de tiu antologio indikas, kie estas lia (aŭ ŝia) ekzakta loko sur la globuso. Kelkaj migris de sia naskiĝlando al alia mondoparto aŭ okupas eĉ la tutan globuson, ĉar ili konsideras sin mondcivitanoj. Do ni rajtas atendi buntan, varian kaj interesoplenan kolekton.
La nigra KLEKS-libro ja bele aspektas kun eleganta bindado, bona papero kaj elegantaj litertipoj, do ek al legad'!
Kelkaj verkistoj elektis esperantistan temon. Georgo Handzlik (la eldonisto) rakontas pri la tago de la fina venko kaj kiamaniere atingi ĝin. Sten Johansson raportas pri la fino de l'mondo. Lia humoro baziĝas sur specifaj temoj de la Esperanta kulturo, kiuj ne rekte estas kompreneblaj por ne-esperantofona leganto — ĉu eblas pli bone pruvi, ke Esperanto ja havas sian propran kulturon? La dua kontribuo de Sten Johansson estas eta kaj amuza eseo pri vivo kaj morto de NEOLOGISMO — frandu ĝin. Lena Karpunina rakontas en la jam konata La pluvo en Ĉenstoĥovo bele kaj melankolie pri neebla amo. Eble ŝi bezonas iom tro da alkuro por fine atingi la temon de sia rakonto. Sheila Spielhofer rakontas pri la renkonto kun esperantista veterano kaj Spomenka Štimec uzas la temon de kurso de Esperanto.
Nur unu verkisto, Valentin Melnikov, rakontas en la klasika senco implikante la adresiton de la rakonto. Bedaŭrinde, verkistoj ne ofte atentas la potencon de tiu stilrimedo. Grigorij Arosev monologas en Venos kaj pruvas, ke li kapablas streĉi la atenton de la leganto ĝis la fino. Same faras István Ertl en Zürich Hauptbanhoff. (Mi ne scias, kiun komposteraron mi elektu, ĉar en la enhavtabelo estas Zürich Hauptbanhof, la ortografie ĝustan “Hauptbahnhof” la artista libereco sukcese evitis.)
Kelkaj rakontoj temas pri reveno al la iama medio, kiel ekzemple La Reveno de Zora Heide aŭ Reveno de Vimala Devi. Por tiuj, kiuj loĝas en alia lando komenciĝas nova etapo en la vivo, kio signifas, ke ne facilas reveni al la estinteco. La rakonto de Sabira Ståhlberg ankaŭ temas pri mentala liberiĝo de la pasinteco. En tiu kunteksto mi ŝatus mencii ankaŭ la rakontojn de Koffi Gbeglo, ĉar ili donas al ni ne oftan enrigardon en la afrika pensmaniero, ekzemple en La monujoj senfloraj kaj senfloliaj [tiel!].
Kion diri pri la aliaj rakontoj? Mankas ankoraŭ kelkaj famaj nomoj de nia literaturo. Jorge Camacho raportas pri Familio Pork. Nu, la rakonto finiĝas per eta surprizo, sed mi havas la impreson, ke li nur veturas je duona vaporo. Mikaelo Bronŝtejn rakontas pri Fatraso en nova Ruslando, kio donas al li la eblecon por enkonduki nebezonatajn neologismojn. Liven Dek rakontas konvenciplene pri Peĉa Tago, kvazaŭ li estus verkinta por kluba bulteno. Ronald Cecil Gates denove trudas siajn banalajn temojn al ni. La islanda vortaro estas platigita ŝerco, eble taŭga por progresanta lernolibro.
Trudi — jes, tiu vorto. Ĉu vere ni bezonas legi tiujn verkojn libroforme? Ĉu ne estus pli bone unue prezenti ilin en iu ĵurnalo kaj poste elekti la plej bonajn kaj eternigi ilin en antologia formo?
La avantaĝo de la antologio tamen estas novaj konatoj. Mi ankoraŭ ne legis ion de Artur Arteev. Li verkas dense, aludoj abundas, sed mi ne certas ĉu mi centprocente komprenas kio estas Songo sub bunta litkovrijo [tiel!]. Danuta Kowalska verkas senteme pri Knabaĉo kaj malsenteme pri La venĝema kato. Tiu lasta rakonto fakte estas abomena, sed eble ŝi intencis verki amuzan anekdoton. Irena Łowińska enkondukas nin en la mondon de blinduloj. La rakonto temas pri iuj antaŭjuĝoj rilate al nehandikapitoj. Volonte mi legos aliajn verkojn el ŝia plumo. Yenovk Eugene Lazian rakontas pri Kiam la cirkonstancoj favoras kaj montras, ke li scias nodi intrigon.
Tio validas ankaŭ por la rakontoj de Alberto García Fumero, Higinio García, Zofia Mirska, Roberto Perez-Franco, Eddy Raats, Franz-Georg Rössler kaj Thierry Salomon. Ĝenerale ili rakontas bone, sed ŝajne mankas specifaj temoj al ili. Ili evidente celas tro malalten. Mi certas, ke ili povus doni al ni ion pli valoran ol tiuj vitraj perloj
Bona metiado, jes, ĉu elstara? Mi dubas! Tamen elstaras ankoraŭ pliaj (krom la jam menciitaj) eroj. La Manuskripto de Carmel Mallia forportas nin al romantika mondo kun sekretaj kestoj kaj “kvarmura klostrofobio”. La rakonto funkcias tre bone kiel antaŭparolo al onta romano. Manuel de Seabra elpensas tre malican venĝon (ŝajne la sama truko jam estis uzita de Lord Dunsany) kaj Trevor Steele rakontas subtile pri la tavoloj en la homa animo (Heinz estas mi).
La rikolto estas kaj ampleksa kaj modesta, ĉar la elekto okazis inter la 40 kontribuintoj, kiuj per 52 rakontoj respondis al la Alvoko al esperantaj verkistoj, kiun la eldonejo dissendis. Certe ĝi donas sufiĉe taŭgan superrigardon. Ni povus diskuti, ĉu la esperanta literaturo estas pli bona aŭ malbona ol la averaĝa nacilingva literaturo. Ofte nespertaj verkistoj malfacile trovas siajn temojn, ne scias, kion fari kun sia talento. Ofte ŝajnas, ke la vojo de skribotablo al redakcio estas tro rapida. Nuntempe ni tamen ne plu volas sekvi la konsilon de Horaco (naŭ jaroj en tirkesto), ĉar nia vivo ja okazas pli rapide.
La libro estas parte tre senzorge redaktita, kio signifas, ke mankas supersignoj aŭ svarmas komposteraroj. Tio validas precipe pri la antaŭparolo pri la “naskiro” de la libro.
La plej multaj kontribuoj ne forlasas la averaĝan iom senpretendan nivelon, sed ĉiu leganto — eĉ la plej ambicia — foje bezonas ion por senstreĉa legado, ĉu ĉe la strando aŭ en aŭtobuso aŭ atendante ĉe kuracisto. Sed la libro indas eĉ pli pro siaj fojaj juveletoj.
Wolfgang Kirschstein
| Publikigita ĉe Rusia Esperanto-Gazeto |
La rezulto de tiu laboro estas vere impona malgraŭ ke inter aŭtoroj de la rakontoj mankas multaj el la plej eminentaj E-verkistoj (verŝajne la senditaj de ili rakontoj estis malpli bonaj ol la selektitaj! ŝerco). Sed ĉu vi povas imagi en nia literaturo estas minimume 30 aktive verkantaj aŭtoroj (kaj temas nur pri prozo, eĉ pli mallarĝe pri rakontoj, ekzistas ja ankaŭ ne malpli multaj romanistoj kaj poetoj). Ĉiun rakonton antaŭas kurta sinprezento de la aŭtoro en formq de respondoj al diversaj demandoj plus la mapo, kie estas indikita "mia loko sur Tero" de la aŭtoro. Kelkaj aŭtoroj metis ĉi tie la mapon de tuta Tero kun la klarigo "mondcivitano", "neniulandano"... Pro tio sur la kovrilo estas skribita "30 esperantlingvaj verkistoj el 5 kontinentoj", ĉar la kvanto de prezentitaj landoj ne kalkuleblas.
Kio konceraas la rakontojn mem, ili estas vere diversaj kaj plejparte interesaj. Verŝajne ĉiu leganto trovos ĉi tie rakontojn, impresajn por la animo, koro aŭ cerbo. Estis nur unu rakonto, kiu ŝajnis al mi vere nekomprenebla kaj ne taŭga por la kolekto. Kiel diris al mi poste Georgo Handzlik, ili speciale decidis meti unu tian rakonton en la libron por ke ĝi estu vere reprezenta kaj montru ankaŭ tiaspecan kreadon. Verŝajne troviĝos leganto(j), al kiu(j) plaĉos ĝuste tia nebula verko. Provu trovi ĝin mem.
Al rusiaj legantoj devas plaĉi tio, ke nian landon reprezentas en Mondoj kvar aŭtoroj: Grigorij Arosev, Arthur Arteev, Mikaelo Bronŝtejn kaj Valentin Melnikov. Ili, same kiel la aliaj aŭtoroj, ricevas de la eldonejo ekzempleron de la libro, Diplomon kun la danko pro la kontribuo kaj specialan medalon kun la surskribo "Verda laŭro 2001 de la Eldonejo KLEKS".
Menciindas ankaŭ, ke la eldonejo planas aperigi tiajn kolektojn ĉiujare. Sukcesojn al ili!
De nia flanko estas planate en sekvaj numeroj de REGo rakonti pri la eldonejo KLEKS kaj aliaj ĝiaj libroj.
Garik Kokolija
Originalaj noveloj de 30 verkistoj |  |
34 originalaj esperantlingvaj noveloj de 30 verkistoj el 19 landoj, plejparte eŭropaj, sed kun kelkaj kontribuoj el la Amerikoj, Afriko, kaj Aŭstralio. La noveloj estas ĝenerale nelongaj, kun kelkaj esceptoj, kaj estas bone elektitaj kaj bone verkitaj. Bedaŭrinde, abundas komposteraroj, kvankam nur unu-dufoje ili nekomprenigas la legadon. Tamen pli adekvata provlegado estas tre dezirinda.
Mi rekonis kelkajn el la noveloj el la Belartaj Konkursoj de UEA, kiujn kiel juĝisto en la prozliteratura fako mi jam antaŭe legis kaj multe ŝatis. Plezurigas ke ili nun haveblas en libroformo. Laŭ mia propra gusto, elstaras inter la noveloj Familio Pork de Jorge Camacho; La islanda vortaro de Ronald Gates; La reveno kaj Renkontiĝo kun la morto de Zora Heide; Vivo kaj morto de Neologismo de Sten Johansson; La pluvo en Ĉenstoĥovo de Lena Karpunina; Heinz estas mi de Trevor Steele.
Nur tre malmultaj el la noveloj ŝajnas al mi neindaj, pro sia propagandemo pri Esperanto, pri ekologio, pri moraleco, k.a. En literatura kolekto oni ne anticipas esti surŝutata per senkaŝa propagandado pri iu ideologio. Sed facilas ne relegi ilin, kaj anstataŭe refrandi la literaturajn gemetojn.
Nu, neniu el la noveloj estas Nobel-premiindaĵo. Tamen, pluraj el ili spegulas la altan kvaliton de la plej bona esperantlingva verkado. Mi ne povas ne mencii, tiurilate, veran gemon, Vivo kaj morto de Neologismo de Sten Johansson, kiu ne nur abunde ridigas la leganton, sed sukcesas ankaŭ pensigi. Sed tio ja estas la esenco de vera komikaĵo, ĉu ne?
Aliflanke, Heinz estas mi de Trevor Steele estas eble la plej pensiga el la noveloj. Estas neklare, verŝajne laŭintence, ĉu la aŭtoro celas priskribi spertojn de renkontiĝo kun reenkarniĝoj pasintaj kaj estontaj vivdatoj de kelkaj el la mioj kiujn li renkontas inklinas nin supozi tiun interpreton; aliflanke, aliaj aludoj pensigas pli pri la multeco de la personecpartoj, kiuj sin montras ekstremforme en kazoj de multpersoneco troveblaj en psikiatraj studoj, kaj en la konsultoĉambroj de psikanalizistoj. Estas dirite en la verko ke la verkanto ne kredas je karmo, do ni rajtas elstreki tiun hipotezon. Nu, ĉu ni ja rajtas trovi en ĉi novelo la
vidpunkton de Trevor Steele mem, kaj ne nur literaturan fikciaĵon? Mi emas pensi pri tio ke Trevor kutime bazas siajn novelojn sur propraj vivspertoj, malmulte aŭ tute ne kaŝŝanĝitaj. Negrave kiel oni konkludas, la novelo estas, kiel mi jam diris, pensiga kaj pripensinda.
Donald Broadribb
Zorgi kaj esperi |  196 aprilo 2002 |
Se la beletro esprimas la animon kaj signifas vivmaturecon de lingvo, tiam la esperantokomunumo povas kaj zorgi kaj esperi. Ĝia originala prozo ankoraŭ ne sufiĉe maturiĝis, ne sufiĉe eliris la murojn de Esperantujo, ne submetiĝis vaste al la estetikaj kriterioj de la ekstera literatura mondo, nek konvinke pruvis sian konkurenckapablon kompare kun la naciaj beletroj. Tio gravas por lingvo kaj komunumo kun tiel ambiciaj celoj, finvenkismaj aŭ civitismaj - ne grave, kaj tial la esperantistoj devus zorgi. Sed estas kialo ankaŭ por esperi, ĉar esperanto havas animon kiu spiras tra sia, kia - tia, beletro havanta legantaron kaj ĉiam kreskantan kvaliton. La kialojn por zorgo kaj por espero bone ilustras la rakontokolekto Mondoj.
La libro entenas, sur siaj 216 paĝoj, 34 novdatajn novelojn de 30 aŭtoroj el 18 landoj de ĉiuj kontinentoj, inkluzive tiujn kiuj de longe pruvis sian verkmajstrecon, kaj same novicojn kiuj nur elprovas rakontmetion kaj sian talenton. Krom per siaj verkoj, ili estas prezentitaj per kelkaj biografiaj kaj karakteraj trajtoj titolpaĝe de ĉiu rakonto, kun skizita mapo de mondoparto en kiu la verkinto havas sian lokon aŭ vivovojon. La aranĝo estas simpatia, eĉ malgraŭ la nefidinda geografia scio de la aranĝinto, kiu la ĉefurbon de Taĝikio lokigas en sudorientan Azion, kaj eksan Jugoslavion (dek jarojn post ĝia morto) kelkfoje prezentas en ĝiaj malnovaj limoj. La belan eksteran aspekton, kun bonaj bindo kaj preso, malpliigas nepermeseblaj tajp- kaj preseraroj, kiuj kelkloke eĉ dubigas pri la lingvonivelo de la verkinto. Ekzemple, se Artur Arteev (p. 15) diras flui al malan direkton, ĉu temas pri gramatika aŭ tajpa eraro? Aŭ se Zora Heide (p. 75) aŭdas bruon de tirita ĉaro (ĉaro ja kutime bruas kiam tirata, kaj tirite silentiĝas), ĉu denove temas pri tajperaro, aŭ subkonscia influo de la kroata verba adjektivo pasiva?
La elektokriterio de la kompilintoj de Mondoj konfirmas, ke la esperantista novelproduktanto estas rara bonŝanculo por relative facile eniri la reprezentajn volumojn, kies legantoj favorinkline akceptas ĉion verkitan en la kara lingvo. Kaj la esperantista leganto estas bonŝanculo, kiu en unu volumo renkontas panoramon de diversaj rakontmotivoj, vivosituacioj, spertoj, streboj kaj etosoj el la tuta mondo, originale rakontitaj en la sama lingvo. En Mondoj abundas ankaŭ specifaj esperantujaj temoj. Tio siamaniere atestas iomgradan evoluon de tiu lingva komunumo kaj kultura medio, des pli ĉar la esperanto motivoj ĉi tie aperas ne nur kiel internaj specifaĵoj, sed plejparte kiel elementoj de la ĉiutaga vivo.
Tiel Spomenka Ŝtimec en Zagrebaj solistoj en Bonaero, vera perlo de la kolekto malgraŭ la ioma banaliĝo kaj perdita spiro en la meza parto, uzas la didaktikan matricon de esperanto-kurso por plekti plurfacetan historiou de handikapita burĝa knabo, lerte kaj sprite kunligante du relative proksimajn tempojn kaj du relative malproksimajn mondopartojn en rakonto pri la universaleco dc belarto kaj homaj karakteroj. Alia ekzemplo estas la vortfarada paralelo pomo-pomu jo -pomarbo / mono-monujo-monarbo ", sur kiu Koffi Gbeglo konstruas sian traktaĵon La monujoj senfloraj kaj senfoliaj, fakte anekdotaron pli ol rakonton, pri fendo inter la riĉaj kaj la malriĉaj en la subevoluinta Afriko renkonte kun la moderna civilizo. Lena Karpunina en La pluvo en Ĉenstoĥovo, kun simpla rakontprocedo laŭ naturalisma maniero, sed konvinka, kun homa varmo kaj fortaj sinceraj emocioj de plenspira esperantisto, restas firme en la reala vivo. Tute male, Georgo Handzlik en La tago de la Fina venko, ironiaĵo sen beletra valoro, fantaziumas kaj admonas pri iuj esperantistaj naivaĵoj kaj misagadoj. Kaj la eseo de Sten Johansson pri la eterna Akademia kaj eksterakademia temo vivo kaj morto de NEOLOGISMO eĉ ne apartenas al la proza kategorio dc rakonto.
Alia literatura spaco reprezentita en la volumo estas la tiel nomata sciencfikcio, kien verkistoj ofte fuĝas por konstrui rakontmotivojn ekster severaj kriterioj de kruda realaĵo, sed kun risko krei ne pli ol nekonvinkajn arbitraĵojn. Tiel Trevor Steele, per sia certagrade naiva etikumado sur la tereno de reenkorpiĝo (aŭ enkarniĝoj de memoj, kiel Steele mem diras) en Heinz estas mi, ne alproksimiĝs al la nivelo de sia novelaro el la vivo de aŭstraliaj aborigenoj Memori kaj forgesi (kiu povas farti tute bone inter samspecaj verkoj de ajna nacia prozo). Aliflanke, en futureca medio de viandoproduktado influata de bestprotektantoj, Jorge Camacho kreas alegorie interpreteblan satiron pri hipokriteco. Manuel de Seabra en La steloj, kiujn ni volas uzas la klasikan temon de hiperspacaj vojaĝoj por venigi al la demando pri la limo inter vivo kaj morto.
La ceteraj aŭtoroj same lokigas siajn rakontprocedurajn provojn inter tradiciaj formoj de realismo, kiel Vimala Devi (Reveno), kaj postmodernisma gurdado pri kiel verki rakonton, kie la rakonto mem fariĝas sia ĉefrolanto, kiel ĉe Carmel Mallia (La manuskripto - eble unu el la plej maturaj verkoj en la kolekto, se nur estus malpli da lingvaj erauoj kaj stilaj malglataĵoj cn ĝi, ekz.: dolĉaĵojn oni devas ... por konsciiĝi pri ĝia amareco anstataŭ ilia amareco, aŭ: tiu ŝtuparo ne ĉesis perfidi min, anstataŭ la evidenta defii min). Kelkfoje, kiel post la enkonduka kvazaŭrevelacia banalaĵo, ke printempe ĉio ŝajnas alia ol dum la ceteraj jarsezonoj en Specifa signo de Irena Łowińska, oni tutc perdas la emon plu legi. Tamen, Mondoj estas grava libro, leginda pro almenaŭ kelkaj literaturaj perloj, kaj sekvinda per novaj similaj eldonoj kiel instigo al esperanta rakontarta kreado sur la vojo al kapabliĝo elteni kriteriojn kiuj al esperanto garantius kvalifikon por la ambicia celo esti universala solvo por lingvaj baroj, aŭ esti portanto de siaspeca kulturo egala, aŭ eĉ supera, al la naciaj kulturoj.