|
El ombro
|
|
Ĝuinda ĥoro de nuntempaj rusiaj voĉoj |  |
Jam delonge, ne loĝante en Rusio, mi avide interesiĝas pri la evoluo de la socia, kultura kaj Esperanta vivo en mia naskiĝolando. Tial mi entuziasme konsentis recenzi tiun ĉi modestan 100-paĝan libreton subtitolitan antologio de prozo el Rusio.
La redaktora antaŭparolo diras pri tiu ĉi kolekto de mallongaj prozaĵoj, ke temas pri verkoj "diverstemaj, diversĝenraj, diverskarakteraj – tute diversaj. Unuigas ilin nur tio, ke ili venas el unu lando." Tre prave. Mi konfirmas, ke tiuj ĉi prozaĵoj de 14 aŭtoroj el Rusio, originale verkitaj en Esperanto, estas tre malsimilaj; ankaŭ la facetoj de la vivo, kulturo, tradicioj kaj socia dinamiko de Rusio, kiujn ili reflektas, la aŭtora stilo kaj, nelaste, la verkista talenteco estas treege variaj. Mi nomu ĉiujn kontribuintojn, inter kiuj estas figuroj internacie konataj en Esperantio: Viktor Aroloviĉ, Grigorij Arosev, Mikaelo Bronŝtejn, Dmitrij Cibulevskij, Gafur Gazizi, Alekseo Guljaev, Klara Ilutoviĉ, Zoja Kaĉalova, Jurij Karcev, Valentin Melnikov, Irina Mironova, Ivan Naumov, Aleksandr Parfentjev, Vladimir Perepelica.
La kolekto enhavas, laŭ la redaktoroj, "laŭeble antaŭe ne publikigitajn kaj ne tro longajn" verkojn de la aŭtoroj, kiuj plejparte estas konataj esperantistoj, do temas plejparte pri "freŝaj" verkoj, proponitaj de la aŭtoroj mem kaj do ili konjekteble prezentas la ĝisdatan reflekton de la stilo kaj talento de la aŭtoroj laŭ ilia propra memtakso.
Kelkaj rakontoj pentras la vivon en Rusio kun tiom psiĥologie versimilaj kaj rekoneblaj detaloj, homtipoj kaj interhomaj rilatoj, ke mia koro kunpremiĝis pro tujaj rememoroj pri iamaj sentoj, esperoj, angoroj, amoj kaj tuta gamo de homaj agoj – de plej naŭza malhumaneco, egoismo kaj perfido ĝis plej sindona amikeco kaj nobla altruismo, kiujn mi renkontis dum mia vivo en Rusio.
La lingva nivelo de preskaŭ ĉiuj aŭtoroj estas ĝenerale tre bona, kaj iliaj stiloj – tre variaj kaj ĝuindaj. Iom surprize, "rusismoj" estas malpli oftaj ol mi atendis en tekstoj verkitaj de denaskaj ruslingvanoj. Mi menciu nur tre pezan "kadran" rusecan vortordon, kiu aperas ĉe pluraj aŭtoroj: "la rigidiĝinta sur mia vizaĝo tuthomara kompatemo" (t.e. la tuthomara kompatemo rigidiĝinta sur mia vizaĝo) [p. 51], "forlasitaj de la mastroj bestoj" [p. 65].
Male, mi kun surprizo konstatis, ke leksikaj kaj stilaj erar(et)oj, kiuj rezultas el nekritika asimilo de "la internacia stilo" (kun ĝiaj propraj, plejparte "okcidentaj", fuŝaĵoj) kaj el nur-vortara, supraĵa kompreno de klerismoj, fremdaj al la rusa lingvo (kiel, ekzemple, "rezolute" en la senco "sendube" [p. 13]), estas paradoksa kromrezulto de rimarkebla kaj laŭdinda strebo al internacieca persona stilo en almenaŭ duono de la rakontoj. Preseraroj (kiel "de-gnas" [p. 20]) kaj evidentaj lingvaj eraroj estas nemultaj, kio atestas pri diligenta, konscienca redaktado. Mi nomu nur kelkajn agacaĵojn: "jen ... jen" anstataŭ "aŭ ... aŭ" [p. 13], "ĉu" anstataŭ "apenaŭ" [p. 26], "descendite" (descendinte) [p. 37], "forprenite" (forpreninte) [p.38], "malvarmumita" (malvarmuminta) [p. 62], "apenaŭ" (laŭsence, almenaŭ) [p. 88].
Estas iom amuze, ke la titolo de unu el la rakontoj, Happy (Kial ŝi estas "Happy"? – Ĉar ŝi estas feliĉulino. Ĉiam bonŝancas al ŝi), evidente estas rezulto de semantika transfero: la angla lingvo strikte distingas la sencojn de la vortoj happy (feliĉa) kaj lucky (bonŝanca), kiujn la rusa (kaj iugrade Esperanto) ofte kunfandas.
Fine de la libro la leganto trovos fotoportretojn de ĉiuj aŭtoroj, kaj komence de ĉiu aŭtora sekcio de la libro aperas informoj pri la koncerna aŭtoro. Tiuj informoj, aldone al la kutimaj bazaj informoj (naskiĝ-jaro kaj loko, jaro de esperantistiĝo, profesio, ŝatataj aŭtoroj, menciindaj publikaĵoj en Esperanto kaj la rusa), enhavas ankaŭ preferatajn televidkanalojn kaj plej ŝatatajn manĝaĵojn kaj trinkaĵojn. Kion ŝatas manĝi kaj trinki kelkaj el la aŭtoroj (inter kiuj estas miaj amikoj kaj bonaj konatoj), tio estis plene surpriza al mi. Ĉu vi konjektus, kiu preferas stufitajn terpomojn kun fungoj kaj porkaĵo, kaj vodkon, kaj kiu bonan vinon kun bela virino?
Mi konfesas, ke du aŭ tri verketoj ŝajnis al mi stile lamaj aŭ banalaj, sed ili konsistigas malpli ol dekonon de la kolekto kaj ne malbonigis mian ĝenerale bonan impreson. Komencante legi ĉiun rakonton, mi prave anticipis surprizon teman aŭ stilan, ĝojis pro rekoneblaj, trafe prezentitaj detaloj de la rusia vivo aŭ malkovron de io nova kaj neatendita. Mia atendo ne estis trompita kaj kelkaj juveloj, kiujn mi trovis en tiu ĉi libro, estas malavara regalo, kiu pravigis miajn esperojn!
La paperkovrila libreto estas bonkvalite presita kaj broŝurita, tiel ke ĝi povas facile elteni multfojan legadon de multaj legantoj.
Mi rekomendas tiun ĉi ĝuindan kolekton al ĉiuj, kiuj volas konatiĝi kun la voĉoj de nuntempaj esperantlingvaj aŭtoroj el Rusio kaj kun la unika fando de tuthomara kosmopoliteco kun rusia specifeco en iliaj variaj stilpaletroj.
La redaktora antaŭparolo diras pri tiu ĉi kolekto de mallongaj prozaĵoj, ke temas pri verkoj "diverstemaj, diversĝenraj, diverskarakteraj – tute diversaj. Unuigas ilin nur tio, ke ili venas el unu lando." Tre prave. Mi konfirmas, ke tiuj ĉi prozaĵoj de 14 aŭtoroj el Rusio, originale verkitaj en Esperanto, estas tre malsimilaj; ankaŭ la facetoj de la vivo, kulturo, tradicioj kaj socia dinamiko de Rusio, kiujn ili reflektas, la aŭtora stilo kaj, nelaste, la verkista talenteco estas treege variaj. Mi nomu ĉiujn kontribuintojn, inter kiuj estas figuroj internacie konataj en Esperantio: Viktor Aroloviĉ, Grigorij Arosev, Mikaelo Bronŝtejn, Dmitrij Cibulevskij, Gafur Gazizi, Alekseo Guljaev, Klara Ilutoviĉ, Zoja Kaĉalova, Jurij Karcev, Valentin Melnikov, Irina Mironova, Ivan Naumov, Aleksandr Parfentjev, Vladimir Perepelica.
La kolekto enhavas, laŭ la redaktoroj, "laŭeble antaŭe ne publikigitajn kaj ne tro longajn" verkojn de la aŭtoroj, kiuj plejparte estas konataj esperantistoj, do temas plejparte pri "freŝaj" verkoj, proponitaj de la aŭtoroj mem kaj do ili konjekteble prezentas la ĝisdatan reflekton de la stilo kaj talento de la aŭtoroj laŭ ilia propra memtakso.
Kelkaj rakontoj pentras la vivon en Rusio kun tiom psiĥologie versimilaj kaj rekoneblaj detaloj, homtipoj kaj interhomaj rilatoj, ke mia koro kunpremiĝis pro tujaj rememoroj pri iamaj sentoj, esperoj, angoroj, amoj kaj tuta gamo de homaj agoj – de plej naŭza malhumaneco, egoismo kaj perfido ĝis plej sindona amikeco kaj nobla altruismo, kiujn mi renkontis dum mia vivo en Rusio.
La lingva nivelo de preskaŭ ĉiuj aŭtoroj estas ĝenerale tre bona, kaj iliaj stiloj – tre variaj kaj ĝuindaj. Iom surprize, "rusismoj" estas malpli oftaj ol mi atendis en tekstoj verkitaj de denaskaj ruslingvanoj. Mi menciu nur tre pezan "kadran" rusecan vortordon, kiu aperas ĉe pluraj aŭtoroj: "la rigidiĝinta sur mia vizaĝo tuthomara kompatemo" (t.e. la tuthomara kompatemo rigidiĝinta sur mia vizaĝo) [p. 51], "forlasitaj de la mastroj bestoj" [p. 65].
Male, mi kun surprizo konstatis, ke leksikaj kaj stilaj erar(et)oj, kiuj rezultas el nekritika asimilo de "la internacia stilo" (kun ĝiaj propraj, plejparte "okcidentaj", fuŝaĵoj) kaj el nur-vortara, supraĵa kompreno de klerismoj, fremdaj al la rusa lingvo (kiel, ekzemple, "rezolute" en la senco "sendube" [p. 13]), estas paradoksa kromrezulto de rimarkebla kaj laŭdinda strebo al internacieca persona stilo en almenaŭ duono de la rakontoj. Preseraroj (kiel "de-gnas" [p. 20]) kaj evidentaj lingvaj eraroj estas nemultaj, kio atestas pri diligenta, konscienca redaktado. Mi nomu nur kelkajn agacaĵojn: "jen ... jen" anstataŭ "aŭ ... aŭ" [p. 13], "ĉu" anstataŭ "apenaŭ" [p. 26], "descendite" (descendinte) [p. 37], "forprenite" (forpreninte) [p.38], "malvarmumita" (malvarmuminta) [p. 62], "apenaŭ" (laŭsence, almenaŭ) [p. 88].
Estas iom amuze, ke la titolo de unu el la rakontoj, Happy (Kial ŝi estas "Happy"? – Ĉar ŝi estas feliĉulino. Ĉiam bonŝancas al ŝi), evidente estas rezulto de semantika transfero: la angla lingvo strikte distingas la sencojn de la vortoj happy (feliĉa) kaj lucky (bonŝanca), kiujn la rusa (kaj iugrade Esperanto) ofte kunfandas.
Fine de la libro la leganto trovos fotoportretojn de ĉiuj aŭtoroj, kaj komence de ĉiu aŭtora sekcio de la libro aperas informoj pri la koncerna aŭtoro. Tiuj informoj, aldone al la kutimaj bazaj informoj (naskiĝ-jaro kaj loko, jaro de esperantistiĝo, profesio, ŝatataj aŭtoroj, menciindaj publikaĵoj en Esperanto kaj la rusa), enhavas ankaŭ preferatajn televidkanalojn kaj plej ŝatatajn manĝaĵojn kaj trinkaĵojn. Kion ŝatas manĝi kaj trinki kelkaj el la aŭtoroj (inter kiuj estas miaj amikoj kaj bonaj konatoj), tio estis plene surpriza al mi. Ĉu vi konjektus, kiu preferas stufitajn terpomojn kun fungoj kaj porkaĵo, kaj vodkon, kaj kiu bonan vinon kun bela virino?
Mi konfesas, ke du aŭ tri verketoj ŝajnis al mi stile lamaj aŭ banalaj, sed ili konsistigas malpli ol dekonon de la kolekto kaj ne malbonigis mian ĝenerale bonan impreson. Komencante legi ĉiun rakonton, mi prave anticipis surprizon teman aŭ stilan, ĝojis pro rekoneblaj, trafe prezentitaj detaloj de la rusia vivo aŭ malkovron de io nova kaj neatendita. Mia atendo ne estis trompita kaj kelkaj juveloj, kiujn mi trovis en tiu ĉi libro, estas malavara regalo, kiu pravigis miajn esperojn!
La paperkovrila libreto estas bonkvalite presita kaj broŝurita, tiel ke ĝi povas facile elteni multfojan legadon de multaj legantoj.
Mi rekomendas tiun ĉi ĝuindan kolekton al ĉiuj, kiuj volas konatiĝi kun la voĉoj de nuntempaj esperantlingvaj aŭtoroj el Rusio kaj kun la unika fando de tuthomara kosmopoliteco kun rusia specifeco en iliaj variaj stilpaletroj.
Alexander Shlafer
Bunte varia kaj viva |  |
En la antaŭparolo de ĉi tiu libro oni atentigas pri tio, ke Esperanto-verkistoj el Rusio lastatempe konatas ĉefe per poezio. Kiel gravan escepton oni mencias la romanojn de Mikaelo Bronŝtejn. Jen do tamen aperas 99-paĝa antologio el dek ok prozaĵoj, plejparte tre mallongaj, de dek kvar rusaj aŭ Rusiaj verkintoj.
Multaj el la dek kvar nomoj jam estas relative konataj, kvankam ne pro beletra prozo. La leganto ne ekscias, kiuj verkoj estas kreitaj aparte por la kolekto, kaj kiuj estas ĉerpitaj "el la ombro" de tirkestoj. Oni tamen sentas, ke kelkaj kontribuantoj ne tre kutimas je proza verkado. Malgraŭ tio la kolekto estas tre plaĉa, eble ĉefe dank al sia bunta diverseco kaj senpretendeco.
La amplekso de la kontribuaĵoj ege varias. De Bronŝtejn aperas du noveloj en sume dudek du paĝoj. Male, tri personoj okupas nur po du paĝojn. Ankaŭ la ĝenroj same varias, de veraj noveloj tra rakonta prozo pli fragmenteca ĝis taglibrecaj notoj kaj impresoj en preskaŭ lirika prozo. Cetere, la alfabetan pecon de Viktor Aroloviĉ mi prefere nomus poezio ol prozo, sed tio montras nur, ke la ĝenraj limoj estas konvencioj.
Kompreneble oni trovas ankaŭ kvalitan varion, tamen ne tiugrade, ke tio vere ĝenus. La du Bronŝtejnaj noveloj estas tre bonaj kun realece vivaj homoj kaj suke scenigitaj medioj, kaj ili donas interesan rigardon al la vivo en Rusio kaj Sovetunio. Lia dua novelo, La ordeno, eĉ laŭ formo similas Sovetan prozon pri heroaj proletoj, sed kompreneble ĝia tendenco ne estus aprobita antaŭ tridek jaroj.
El aliaj kontribuaĵoj plaĉas al mi interalie Plagiato, infanaĝa memoro de Zoja Kaĉalova, kiu klarigas kial la mio ne plu verkis post la infanaj jaroj. Ankaŭ la duan pecon de Grigorij Arosev mi ŝatis; ĝi estas originala kaj enhave kaj forme, kaj krome ĝi lokas nin en neatenditan medion ĉe la Persa golfo. La novelo de Irina Mironova estas interesa kaj plaĉa enhave, sed bedaŭrinde tro malkoncize kaj mallerte rakontata. Io simila direblas pri la vivepizodoj de Valentin Melnikov: interesaj sed iom tro memadmire rakontataj por mia gusto. De Gafur Gazizi aperas du vortoĵongladoj, el kiuj precipe la unua estas sukcese humura kaj satira. Klara Ilutoviĉ notis pensojn kaj impresojn dum ĉiutaga trajnvojaĝo. Ili ja estas plaĉaj kaj plejparte interesaj, tamen mankas al mi io pli profunda kaj originala en ili. Fine mi menciu la enkondukan titolan pecon El ombro de Jurij Karcev, kiu iom filozofie-fabelece rakontas pri la rilato inter homo kaj ties ombro.
Nu, restas kelkaj nemenciitaj kontribuaĵoj, sed ankaŭ ili alportas sian ĉarmon al la antologio.
Lingve pli-malpli sufiĉas diri, ke la lingvaĵo estas normala, kun leĝera tono de rusa dialekto, tamen neniam ĝena. Ĉar la plej multaj eroj okazas en rekoneble rusa, Rusia aŭ Sovetia medio, tiu ruseca tono eĉ povas ion aldoni al la ĝenerala impreso. Kompreneble la dek kvar verkintoj havas ĉiu sian lingvaĵon, ofte simplan kaj klaran, iufoje pli komplikan kaj ĵongleman, sed ankaŭ tio ja estas normala.
Sten Johansson
El ombro: ĉu al suno? | Publikigita ĉe Scienco kaj kulturo, № 5(79) 2008 |
Recenzo en Scienco kaj Kulturo № 5(79) 2008
«El ombro». Antologio de prozo el Rusio. Moskvo, REU–Impeto, 2008. 100 paĝoj.
Preskaŭ jaron mi atendis la anoncitan kolekton sen superflua entuziasmo. Kaj fakte, la legaĵo ne disrevigis nek kuraĝigis min. Aperis ĝuste tio, kio devus aperi, se konsideri preskaŭ plenan mankon de originala prozo en Rusio dum la jaroj 1935–1992. El 14 aŭtoroj de la antologio efektive debutis en novela prozo eble nur duono. Kiel estas dirite en la antaŭparolo, la aŭtorojn kunigas du trajtoj: ili loĝas en moderna Rusio kaj verkas en Esperanto.
Plejmulto el la noveloj similas mezlernejajn laboraĵojn, esplorado de ilia kvalito prefere estu tasko por instruistoj pri literaturo kaj lingvo kun disdono de poentoj de «kontentige» ĝis «perfekte». Tamen estas minimume tri nomoj, kies verkoj plene konvenas por la proponita libra formato.
«Ginsengoj Okulo-de-luno» de Aleksandr Parfentjev estas sola fabelo en la libro, kaj pro tio ĝi iom elfalas el aliaj eroj. Fajna, pura, eŭropelingva sed kun orienta koloro, konstruita laŭ tradiciaj leĝoj, klara lingvaĵo sen superfluaj eltrovoj, la fabelo estas ĝue legebla kaj de infanoj, kaj de plenkreskuloj.
«La ordeno» de Mikaelo Bronŝtejn transportas nin en proksiman pasinton. Tiun novelon mi tralegis preskaŭ samtempe kun trarigardo de «Ŝarĝo 200» en televda «Fermita montro» de Aleksandr Gordon. La filmo malagrable tuŝis min pro evidenta nerealeco de montrata socialisma sistemo. Ĝi pli similas popularan inter pensevituloj seriaron «fabloj el kripto» ol verajn okazintaĵojn, kiujn ni, feliĉe, ankoraŭ bone memoras. La novelo de Bronŝtejn donas realan, kaj pro tio efektive mornan bildon de tiu epoko. Internacia brigado de ministoj. La malfacila subtera laboro, ligita kun konstantaj danĝeroj, kunfandis homojn en unuecan kolektivon, en kiu pli gravas la reciproka interhelpo, preteco submeti la ŝultron de unu al la alia, ol iaj filistraj bagatelaĵoj. Ilia evidenta vero estas kruda kiel iliaj vortoj, nuda, kiel ili mem en la postlabora duŝejo. Ilin tute ne interesas, kiun naciecon havas ies avino, aŭ ĉu beloruso, tataro aŭ judo staras apud ili sub la duŝo. Sed okazas, ke ilia mondokoncepto ne kongruas kun delonge akceptitaj leĝoj de partia estraro.
Du kontraŭaj fortoj. La konflikto ne eviteblas. La partiaj instrukcioj estas plene absurdaj, ili venis ankoraŭ el stalina tempo. La lando onidire ŝanĝiĝis, sed la leĝoj de la 30-aj obskuraj jaroj daŭre sufokigas ordinaran vivon ĉiupaŝe. Multaj homoj eĉ ne pensas pri tio. La ruiniĝo de tiu sistemo nepre devus okazi. Interalie, ankaŭ similaj instrukcioj pri Esperanto ekzistis, kaj la aŭtoro bone scias tion. La fina pugnobato de la protagonisto nepre estas la pugnobato de la aŭtoro mem, la pugnobato kontraŭ tiun partiestran sistemon. Sed ŝajnas al mi, ke la bato estas farita jam el la nova jarcento.
«Libella» de la sama aŭtoro estas klasika triangulo. Ĉu melodramo? Ŝtelema kaj klaĉema najbarino baba Nataŝa kiel fono. La eventoj okazas en niaj tagoj kun ioma antaŭhistorio pri du familioj. Ĝardendomaro apud Peterburgo. Soneĉka, beleta tridekkvinjaraĝa virino, kiu disreviĝas pro konstante ebria edzo, kaj provas trovi trankviliĝon ĉe najbaro-pensiulo. Sed pri la amo ne temas. Soneĉka dubinde donas pozitivan ekzemplon por la leganto, ŝi libervole kaj ne foje adultas (estas ŝia rajto, kiel konfirmas Andrej Iljiĉ), kaj en la fino ŝi eĉ mortigas. Komence la najbaro, Andrej Iliĉ, eble, elvokas estimon pro sia firmeca vivmaniero. Sed evidentiĝas, ke kun la sama firmeco li deŝiras kukumojn de sur liano kaj la vestojn de sur Soneĉka (estas lia rajto). La edzo-ebriulo plu trinkas brandon, jam kun la najbaro-pensiulo kaj pugnobatas (estas lia edza rajto) la vizaĝon de Soneĉka. En la dramo de Ostrovskij la heroino, suferanta pro humiligo de parencaro, sin mortigas. Sed nuntempa emancipita virino trovas alian eliron – duoblan murdon. (Pri la morto de ambaŭ drinkuloj povus esti duboj, sed mi klare legas: aperis aervezikoj surakve.) Neniu atestas tiun krimon, kaj ŝi certe ne estos kulpigita. Se daŭrigi la novelon, la estonton de Soneĉka eblas imagi jene: ŝi iĝos aferema entreprenistino en moderna monavida socio, gvidos vendadon de florbukedoj, aŭ de kukumoj, preterpaŝante kadavrojn kaj adultojn.
«Metroe» de Ivan Naumov teme korespondas kun «Libella». Denove triangulo. La kvara rolulo, gastlaborista ŝoforo-kirgizo, simile al baba Nataŝa el «Libella» servas kiel fono, tamen pli forta. Ĝenerale ŝajnas, se uzi leksikon de pentristoj, ke la novelo de Bronŝtejn estas akvarelo, dum Naumov uzas oleajn farbojn. Skeĉo. Eĉ pli ol niaj tagoj. Moskva centro, brilo kaj koto, luksaj aŭtoj kaj vojŝtopiĝo. Kontrasto. Du geamantoj strebas superruzi estron-seksatenculon. Kaj ili sukcesas en sia ago, la ebrieta estro timigita forkuras. Sed kio morgaŭ atendos la geamantojn? Postmorgaŭ? Se la estro daŭrigos siajn atencojn? Ĉu ili sukcesos konstante ruzumi? En «pli ol niaj tagoj» estro egalas al mastro. Se rifuzi al liaj postuloj, do eblas perdi perspektivan laboron, ne trovi novan, mizeri, verŝajne. Aŭ same kiel Soneĉka el «Libella», krimi? La skeĉo tiam fariĝos dramo. Videblas, ke la ĉirkaŭa brilanta mondo, la mondo, kie regas mono, ne estas tiom alloga kaj justa, kiel oni ĝin reklamas.
Al la cititaj, mi aldonu la nomon de Klara Ilutoviĉ kun «La trajno». Ŝia debuto en prozo estas evidente promesa. Unu el grandaj verkistoj iam notis, ke verka talento grave riveliĝas en kapablo de aŭtoro vidi kaj rakonti pri detaloj. Tion Klara uzas talente. Tamen, la skrupula selekto de la materialo ne estas forta flanko de la aŭtorino. Por pruvi tiun vidpunkton, mi ŝatas jenan alegorian komparon.
«Unu aĉetanto vizitis metiejon de fama potisto. Liaj potoj estis tre alte taksataj en la tuta mondo. La vizitanto trovis strangan bildon. La potisto staris apud stablo kaj frakasis multajn el siaj pretaj potoj.
– Kion vi faras? – miris la vizitanto. – Pro kio vi detruas tiujn belajn kreaĵojn? Prefere donacu ilin al mi.
– Ne, – respondis la fama potisto. – Tiuj potoj estas fuŝe faritaj, kaj ili ne rajtas por ekzisti. Se vi volas, prenu ajnan el efektive bonaj.»
Verŝajne, ne ĉion, kion oni kreas en pena literatura laborado, oni devas eksponi al la vasta publiko. Ja verkista laboro similas glacimonton, el kiu la legantoj kutime emas vidi nur supran brilantan firnan parton, dum kiam la plej granda, malpura kaj degelanta, restas sub akvo.
La kompilintoj kaj redaktoroj Grigorij Arosev kaj Nikolao Gudskov fakte lanĉis ege gravan laboron por kolekti laŭeble ĉiujn verkemajn fortojn en Rusio, kaj tiu laboro nepre devas esti daŭrigota. Multaj el publikigitaj aŭtoroj faris la unuajn plumprovajn paŝojn en la literaturo kaj povis iom eksenti sin en felo de profesiaj verkistoj, ĉar «El ombro» estas vendata en kelkaj centraj plej grandaj librovendejoj de la lando. Kuraĝon kaj laborkapablon por tiuj aŭtoroj!
Se retrospekti la tutan E-literaturon en Rusio, do dum la lastaj 20 jaroj videblas ĝia signifa antaŭenmoviĝo.
Aleksandr Ŝevĉenko
«El ombro». Antologio de prozo el Rusio. Moskvo, REU–Impeto, 2008. 100 paĝoj.
Preskaŭ jaron mi atendis la anoncitan kolekton sen superflua entuziasmo. Kaj fakte, la legaĵo ne disrevigis nek kuraĝigis min. Aperis ĝuste tio, kio devus aperi, se konsideri preskaŭ plenan mankon de originala prozo en Rusio dum la jaroj 1935–1992. El 14 aŭtoroj de la antologio efektive debutis en novela prozo eble nur duono. Kiel estas dirite en la antaŭparolo, la aŭtorojn kunigas du trajtoj: ili loĝas en moderna Rusio kaj verkas en Esperanto.
Plejmulto el la noveloj similas mezlernejajn laboraĵojn, esplorado de ilia kvalito prefere estu tasko por instruistoj pri literaturo kaj lingvo kun disdono de poentoj de «kontentige» ĝis «perfekte». Tamen estas minimume tri nomoj, kies verkoj plene konvenas por la proponita libra formato.
«Ginsengoj Okulo-de-luno» de Aleksandr Parfentjev estas sola fabelo en la libro, kaj pro tio ĝi iom elfalas el aliaj eroj. Fajna, pura, eŭropelingva sed kun orienta koloro, konstruita laŭ tradiciaj leĝoj, klara lingvaĵo sen superfluaj eltrovoj, la fabelo estas ĝue legebla kaj de infanoj, kaj de plenkreskuloj.
«La ordeno» de Mikaelo Bronŝtejn transportas nin en proksiman pasinton. Tiun novelon mi tralegis preskaŭ samtempe kun trarigardo de «Ŝarĝo 200» en televda «Fermita montro» de Aleksandr Gordon. La filmo malagrable tuŝis min pro evidenta nerealeco de montrata socialisma sistemo. Ĝi pli similas popularan inter pensevituloj seriaron «fabloj el kripto» ol verajn okazintaĵojn, kiujn ni, feliĉe, ankoraŭ bone memoras. La novelo de Bronŝtejn donas realan, kaj pro tio efektive mornan bildon de tiu epoko. Internacia brigado de ministoj. La malfacila subtera laboro, ligita kun konstantaj danĝeroj, kunfandis homojn en unuecan kolektivon, en kiu pli gravas la reciproka interhelpo, preteco submeti la ŝultron de unu al la alia, ol iaj filistraj bagatelaĵoj. Ilia evidenta vero estas kruda kiel iliaj vortoj, nuda, kiel ili mem en la postlabora duŝejo. Ilin tute ne interesas, kiun naciecon havas ies avino, aŭ ĉu beloruso, tataro aŭ judo staras apud ili sub la duŝo. Sed okazas, ke ilia mondokoncepto ne kongruas kun delonge akceptitaj leĝoj de partia estraro.
Du kontraŭaj fortoj. La konflikto ne eviteblas. La partiaj instrukcioj estas plene absurdaj, ili venis ankoraŭ el stalina tempo. La lando onidire ŝanĝiĝis, sed la leĝoj de la 30-aj obskuraj jaroj daŭre sufokigas ordinaran vivon ĉiupaŝe. Multaj homoj eĉ ne pensas pri tio. La ruiniĝo de tiu sistemo nepre devus okazi. Interalie, ankaŭ similaj instrukcioj pri Esperanto ekzistis, kaj la aŭtoro bone scias tion. La fina pugnobato de la protagonisto nepre estas la pugnobato de la aŭtoro mem, la pugnobato kontraŭ tiun partiestran sistemon. Sed ŝajnas al mi, ke la bato estas farita jam el la nova jarcento.
«Libella» de la sama aŭtoro estas klasika triangulo. Ĉu melodramo? Ŝtelema kaj klaĉema najbarino baba Nataŝa kiel fono. La eventoj okazas en niaj tagoj kun ioma antaŭhistorio pri du familioj. Ĝardendomaro apud Peterburgo. Soneĉka, beleta tridekkvinjaraĝa virino, kiu disreviĝas pro konstante ebria edzo, kaj provas trovi trankviliĝon ĉe najbaro-pensiulo. Sed pri la amo ne temas. Soneĉka dubinde donas pozitivan ekzemplon por la leganto, ŝi libervole kaj ne foje adultas (estas ŝia rajto, kiel konfirmas Andrej Iljiĉ), kaj en la fino ŝi eĉ mortigas. Komence la najbaro, Andrej Iliĉ, eble, elvokas estimon pro sia firmeca vivmaniero. Sed evidentiĝas, ke kun la sama firmeco li deŝiras kukumojn de sur liano kaj la vestojn de sur Soneĉka (estas lia rajto). La edzo-ebriulo plu trinkas brandon, jam kun la najbaro-pensiulo kaj pugnobatas (estas lia edza rajto) la vizaĝon de Soneĉka. En la dramo de Ostrovskij la heroino, suferanta pro humiligo de parencaro, sin mortigas. Sed nuntempa emancipita virino trovas alian eliron – duoblan murdon. (Pri la morto de ambaŭ drinkuloj povus esti duboj, sed mi klare legas: aperis aervezikoj surakve.) Neniu atestas tiun krimon, kaj ŝi certe ne estos kulpigita. Se daŭrigi la novelon, la estonton de Soneĉka eblas imagi jene: ŝi iĝos aferema entreprenistino en moderna monavida socio, gvidos vendadon de florbukedoj, aŭ de kukumoj, preterpaŝante kadavrojn kaj adultojn.
«Metroe» de Ivan Naumov teme korespondas kun «Libella». Denove triangulo. La kvara rolulo, gastlaborista ŝoforo-kirgizo, simile al baba Nataŝa el «Libella» servas kiel fono, tamen pli forta. Ĝenerale ŝajnas, se uzi leksikon de pentristoj, ke la novelo de Bronŝtejn estas akvarelo, dum Naumov uzas oleajn farbojn. Skeĉo. Eĉ pli ol niaj tagoj. Moskva centro, brilo kaj koto, luksaj aŭtoj kaj vojŝtopiĝo. Kontrasto. Du geamantoj strebas superruzi estron-seksatenculon. Kaj ili sukcesas en sia ago, la ebrieta estro timigita forkuras. Sed kio morgaŭ atendos la geamantojn? Postmorgaŭ? Se la estro daŭrigos siajn atencojn? Ĉu ili sukcesos konstante ruzumi? En «pli ol niaj tagoj» estro egalas al mastro. Se rifuzi al liaj postuloj, do eblas perdi perspektivan laboron, ne trovi novan, mizeri, verŝajne. Aŭ same kiel Soneĉka el «Libella», krimi? La skeĉo tiam fariĝos dramo. Videblas, ke la ĉirkaŭa brilanta mondo, la mondo, kie regas mono, ne estas tiom alloga kaj justa, kiel oni ĝin reklamas.
Al la cititaj, mi aldonu la nomon de Klara Ilutoviĉ kun «La trajno». Ŝia debuto en prozo estas evidente promesa. Unu el grandaj verkistoj iam notis, ke verka talento grave riveliĝas en kapablo de aŭtoro vidi kaj rakonti pri detaloj. Tion Klara uzas talente. Tamen, la skrupula selekto de la materialo ne estas forta flanko de la aŭtorino. Por pruvi tiun vidpunkton, mi ŝatas jenan alegorian komparon.
«Unu aĉetanto vizitis metiejon de fama potisto. Liaj potoj estis tre alte taksataj en la tuta mondo. La vizitanto trovis strangan bildon. La potisto staris apud stablo kaj frakasis multajn el siaj pretaj potoj.
– Kion vi faras? – miris la vizitanto. – Pro kio vi detruas tiujn belajn kreaĵojn? Prefere donacu ilin al mi.
– Ne, – respondis la fama potisto. – Tiuj potoj estas fuŝe faritaj, kaj ili ne rajtas por ekzisti. Se vi volas, prenu ajnan el efektive bonaj.»
Verŝajne, ne ĉion, kion oni kreas en pena literatura laborado, oni devas eksponi al la vasta publiko. Ja verkista laboro similas glacimonton, el kiu la legantoj kutime emas vidi nur supran brilantan firnan parton, dum kiam la plej granda, malpura kaj degelanta, restas sub akvo.
La kompilintoj kaj redaktoroj Grigorij Arosev kaj Nikolao Gudskov fakte lanĉis ege gravan laboron por kolekti laŭeble ĉiujn verkemajn fortojn en Rusio, kaj tiu laboro nepre devas esti daŭrigota. Multaj el publikigitaj aŭtoroj faris la unuajn plumprovajn paŝojn en la literaturo kaj povis iom eksenti sin en felo de profesiaj verkistoj, ĉar «El ombro» estas vendata en kelkaj centraj plej grandaj librovendejoj de la lando. Kuraĝon kaj laborkapablon por tiuj aŭtoroj!
Se retrospekti la tutan E-literaturon en Rusio, do dum la lastaj 20 jaroj videblas ĝia signifa antaŭenmoviĝo.
Aleksandr Ŝevĉenko