La floro

Mi konscias, ke la komparo estas nenatura, malkongrua, eble eĉ blasfema: sed ĉi tiu verko aspektas al mi simila al la Sekretaj sonetoj de Kalocsay. La tempa distanco ne povus esti pli granda: dum Kalocsay verkas en la freŝe finiĝinta jarcento (sed li ja parolas pri eterna temo), la nuna libreto venas fantome el la mezepoko. Ĉu ĝi estas de Dante Alighieri, la aŭtoro de la Dia Komedio, estas interesa propono, subtenata de kelkaj aŭtoritatecaj italaj kritikistoj, sed sen certeco (diskuto pri tiu atribuo troviĝas en la Prezento). La retrovo de la manuskripto aspektas magia: ŝajne, ekzistas unu sola kodekso, trovita kaj eldonita en Montpellier en 1881 fare de Ferdinand Castets. Li nomis ĝin La floro, kaj tiel ĝi estas nun konata; la aŭtoro mem nomas sin Durante.

Temas pri krono de 232 sonetoj, paŭsantaj tre faman kanvason, la Roman de la Rose, kiu estas franca korteza poemo el preskaŭ 18.000 versoj, verkita en du partoj de du malsamaj poetoj, je preskaŭ duonjarcenta distanco en la pleno de la dek-tria jarcento. La Roman de la Rose furoris en Francio dum pli ol du jarcentoj kaj vastan resonon ĝi havis ankaŭ en Italio. Ĉi elementoj tute bone pravigas la ekziston de mezepoka traduko, mallongigo kaj adapto en la toskana dialekto, kvankam abundege akceptanta francismojn kaj okcitanismojn; absolute surprizas tamen, ke neniu mencio aŭ aludo pri tia adapto aperas entute dum kvin jarcentoj da literaturhistorio, ĝis la abrupta retrovo en 1881.

La redukto de la originala franca poemo estas interesa: malaperas ampleksa parto, spegulanta la feŭdan socion, ne plu aktuala en poemo, direktata al la burĝa socio, kreiĝanta en Florenco; malaperas entute la didaktika kaj la korteza parto; la korteza amo transformiĝas al amoro; la rolantoj estas la samaj, sed restas pri ili nur la nomo, la personeco ŝanĝiĝas.

La intrigo, post la redukto, fariĝas tute simpla, eĉ banala: Amanto volas konkeri Belulinon, kun ne tro kaŝita aludo, ke la celo de la konkero estas ne ja ŝia personeco kaj amo, sed ŝia seksa organo, la floro. Pudoro, Timo kaj Historio, aliaj rolantoj, opozicias. Same opozicias Misbuŝo, rolo reprezentanta la sociajn konvenciojn, la klaĉojn. Ĵaluzo kaj Ĉasteco enfermas Belulinon en kastelon, sed Amoro venas helpe al Amanto kaj per plia helpo de Venuso bruligas la kastelon. Ĉar ne temas pri krimromano, ne estu malpermesite rakonti la epilogon, cetere facile diveneblan: Amanto sukcesas konkeri la floron de Belulino kaj ĉi tiu lasta ago estas precize, kvankam per tre poeziaj vortoj, priskribita.

Meze de la sinsekvo de la eventoj aperas iuj didaktikaj partoj, restaĵoj de la origina franca fonto, kun bizaraj rolantoj: Amiko parolas pri vira oportunismo, Oldulino simetrie pri la virina, Falsaspekto predikas pri hipokriteco.

El la peza franca originalo fariĝas do poemo pli burleska ol filozofia, pli rakonta ol didaktika. Eble heroldas revenĝon de la virino ĉi tiu iom miriga soneto kun la konsiloj de Oldulino:

Se l' viro duan amatinon havas,
kaj diras por pli akre ŝin dolori
ke li la duan havas por amori
kaj ke per sia amo li ŝin ravas,

al la virino la afer' ne gravas;
ŝi en ekster' ŝajnigas tre angori,
sed en la koro pluas bonhumori,
kvankam la viro pri l' alia pavas.

Ŝi tamen al li diras senprokraste,
ke duran venĝon faros ja ŝi mem
kaj tiu amatino pagos draste,

sed poste lin forlasos sen problem',
per nova viro sin provizos haste,
lasante lin en tristo kaj korprem'.

Aŭ jen alia konsilo:

Se vi invitis en la sama horo
du virojn pro eraro senkonscia,
kaj unu kuŝas jam en lito via
dum dua venas ...

... nu ĉi tiun konsilon mi ne malkaŝos; indas legi ĝin mem!

Traduki pli ol 200 sonetojn, do kun strikta rimoskemo estas defio, kiun Enrico Dondi plensukcese venkis; li redonis kaj la stilon kaj la humuron en lingvo klara kaj flua, tiel ke la libro legiĝas tute senstreĉe kun granda plezuro, kio ne ofte okazas ĉe versaĵoj. Dondi estas ja majstro de la dek-kvara itala jarcento: lia estas la traduko en tercinoj de la tuta Dia Komedio kaj la traduko de la Vivo nova de Dante, aperintaj post 2000 ĉe eldonejo Fonto. Liajn tradukojn ni konas jam de la Itala Antologio, aperinta en 1987, sed konceptita multe pli frue; ni konas lian helpon en la revizio de la traduko de la Dia Komedio de Giovanni Peterlongo (1963); li do firmiĝis kiel la plej ampleksa tradukinto el la itala poezio. Li, 73-jara kuracisto, preferas verki ol movadumi; specimeneto el lia originala poezio troviĝas en la dua eldono de la Esperanta Antologio, sed originalaĵojn li flegis nur dum tre mallonga tempo. Tre ĝojinde, ke li denove regalis nin per elstara traduka verko.

Carlo Minnaja