|
La horo kaj la vico de Aŭgusto Matraga
|
|
Metamorfozo |  |
La historio okazis en Brazilo. Malriĉiĝinta grandbienulo Aŭgusto Ernesto, aŭ kiel oni nomis lin „ĉjo Aŭgusto”, estis „dura, freneza, sen deteniĝo, kvazaŭ granda animalo en la arbaro.” Neniam li respektis alies filinon, eĉ ne edziniĝintan virinon. Siajn edzinon kaj filinon li forpelis.
La najbaro, malnova malamiko, decidis kruele puni lin. Kun siaj armitaj servistoj li duone mortbatis, pikvundis, brulstampis lin. Tamen antaŭ la murdo li sukcesis sin ruligi sur krutan, profundan montodeklivon. Ĉiu opiniis lin mortinta, tial neniu serĉis lin.
Tamen bonkoraj homoj savis lian vivon. Post kiam li resaniĝis, pastro sukcesis transformi lin en alispecan homon. En foran bieneton li translokiĝis, kie neniu konis lin. Tie li volis pentofari per bonfaroj. Al ĉiu li helpis, laboris tutajn tagojn sen akcepto de salajro. Kiam en la vilaĝon alvenis sovaĝa bando de eksmilitistoj, li kuraĝe, saĝe akceptis, gastigis ilin, eĉ interamikiĝis kun la estro. Tiamaniere li savis la timigitajn vilaĝanojn. Lian kuraĝon la bandestro aprecis kaj invitis lin aliĝi al la bando. La memoroj de la iama sovaĝa vivo vekiĝis en li, tamen li sukcesis venki la tenton.
Resti en la vilaĝo, tamen, li ne povis plu. Per azeno li formigris. En alia vilaĝo li renkontis la bandon. Ĝuste tiam ili volis venĝi la mortigon de iu kunulo. La bandestro volis ekzekuti ankaŭ la fraton de la murdinto, kaj ties fratinojn transdoni al la bandanoj. La maljuna patro de la gejunuloj petegis indulgon; li proponis sian vivon por savi la gefilojn. Sed la bandestro ne cedis. Tiam intervenis ĉjo Aŭgusto, deklarinte, ke puno de senkulpaj homoj povas okazi nur post lia morto. La bandestro kaj li interbatalis per tranĉiloj, kaj grave vundis unu la alian. Unue la bandestro mortis, sed antaŭ la morto ili pardonis unu la alian. Fine ĉjo Aŭgusto ordonis al la vilaĝanoj dece enterigi la bandestron, kaj ankaŭ li mortis. La iama sovaĝulo tiamaniere fariĝis helpanto, eĉ savinto de multaj homoj, oferinte sian vivon.
La romaneto estas ne tute facila legaĵo, tamen ĝi meritas finlegon. „Ĉjo” estas interesa kaj, laŭ mi, trafa vorto por nomi proksiman viron anstataŭ la tro formala „sinjoro”. Ĝi estis farita el la „oĉjo”, karesnomo de onklo. Estas troveblaj pluraj nekonataj vortoj, ĉefe nomoj de ekzotikaj kreskaĵoj kaj bestoj. En notoj ili estas klarigitaj.
János Sárkőzi
La horo kaj la vico de Aŭgusto Matraga |
Ne decas en recenzo riveli la finon de verko, tamen direblas ke ĝi iel fermas la vivo-evoluon de Aŭgusto Matraga. La rolantoj de la novelo aperas sufiĉe skize kaj karikature, kvazaŭ en popola legendo. Grave rolas ankaŭ la sovaĝa pejzaĝo kun bestoj kaj plantoj, kiuj kvazaŭ akompanas la spiritan evoluon de la ĉefrolulo, kaj krome aldonas plaĉan etoson – por eŭropa leganto ekzotikan.
En Fonto n-ro 235 oni povis legi la komencon de romano Granda Sertono: Padoj de la sama aŭtoro kaj tradukinto. Dum la lingvaĵo kaj stilo de tiu verko estas tre aparta kaj eĉ eksperimenta, nenio simila validas pri Aŭgusto Matraga, kiu estas simpla rakonto en facila stilo.
Ankaŭ la lingvaĵo de la traduko ĝenerale estas plaĉa. Kelkaj apartaĵoj pri titolado ofte ripetiĝas: Sinjoro aperas mallonge s’joro. La protagonisto titoliĝas iom strange ĉjo Aŭgusto, kaj eĉ pli strange en akuzativo, ĉjon Aŭgusto. Jen kaj jen iuj esprimoj restis nebulaj al la recenzanto: Homoj ien eniras, sed ne pasas. Aŭgusto sin disĵetas en si mem. Foj-foje la tradukinto ŝajne intermiksis bezoni kaj necesi. Kaj kiel ofte, precipe ĉe latinidlingvanoj, jen kaj jen aperas erara uzo de -us en la signifo estis -onta. Ĉio ĉi tamen estas bagateloj, kiuj tute ne ĝenas la ĝuadon de la novelo.