Versoj de Persoj

Keyhan Sayadpour kompilis ĉi kolekton de 64 poemoj de 9 irananoj originale verkantaj (aŭ verkintaj) en esperanto. Temas pri 4 virinoj kaj 5 viroj aŭ malinoj, sed des pli interese estas ke la poetinoj aŭtoras preskaŭ duoble pli da paĝoj ol la poetoj. Kion diras la kompilinto?: "Irananoj jam de longe estas poeziemaj personoj. Sufiĉas rigardi en Plena Ilustrita Vortaro kaj vidi nomojn kiel Hafizon kaj Sadion. Aliflanke Esperanto ja estas taŭga lingvo por poezio. Do ne mirindas ekzisto de persaj poetoj esperantistaj. Multaj el iliaj poemoj aperis en diversaj revuoj kaj en pli-malpli fora pasinteco, do oni sentis bezonon kolekti tiujn poemojn. Jam de antaŭ multaj jaroj mi intencis tion fari, sed mi sukcesis nur ekde pasinta jaro kaj vi vidas la rezulton en viaj manoj".

La unua poemo, Kapti la…, de Ŝirin Ahmadnia, publikigita en Fonto en 1986, parolas al ni freŝe, leĝere sed emocie, nekatenita de skolaj aŭ aliaj dogmoj poetikaj. Sed el ŝiaj sekvaj 9 poemoj eble nur Larmo (p. 22) estas plene kontentiga por poezi-amantoj; la ceteraj estas iom plataj, aŭ impresas kliŝe, aŭ balastas ilin vortoj, frazoj superfluaj. Simile okazas al Alireza Dowlatshahi, kies belan Sur muro de l’ pluvo (p. 27) sekvas banalaj versaĵoj vane hajk-aspiraj. Aliajn poemojn, kaj poetojn, atakas troa prozeco. Al versaro enhave interesa kaj tone taŭga (Al Forug, la unua, de Ahmad Reza Mamduhi, p. 41-43, pri irana poetino) mankas memorindo, unikeco, elpoluro; tamen de la sama aŭtoro menciindas kelkaj el la Sep poemoj por Ahmadi, kurte filozofieskaj, kvazaŭ sur la sulko de Ĥajamo (ekzemple, De objektoj, p. 47)… Kaj tiel plu. Tra la tuta libro alternas poemoj jen freŝe novaj (Amikeco, de Sayadpour, p. 110) jen aliaj, ekscesaj (Revenu fratoj!, p. 64), aŭ nur bonetaj, aŭ fortimige ŝablonaj ĉu teme, ĉu rime. Resume, oni sentas sin kvazaŭ sur ondotrajno – neavertite!

Kiel sciate, nek rimado nek rim-arto faras tekston poemo, des malpli rimaĉoj kaj rimoj de longe remaĉitaj. Tamen eĉ adasismojn oni povas uzi poeziece, kiel sur p. 12. Ajnan temon, eĉ esperanton mem, oni devus povi priversi malŝablone. Nu, longe for de tiuj elementaj konstatoj, poemo ne rajtas esti mezbona; ĝin prefere oni entute ne publikigu. En Versoj de persoj legeblas du poemoj pri la tertremo en la irana urbo Bam en decembro 2003, kaŭzinta dekmilojn da mortoj. Poemo pri tio devus tremigi. Mi ne scias diri kiel – sed iel. Poeto serĉu, trovu aŭ kreu la solvon, sian perfektan solvon, eĉ se li bezonos semajnojn aŭ jarojn por tio.

Jen do antologio senpretenda, inda tamen je atento, plaĉe eldonita… sed tio ne sufiĉas. La irananeco de la aŭtoroj faras ĉi libron unika – sed ankaŭ tio ne sufiĉas. Jam dekomence necesas pli rigora lingva revizio. Jen plej evidentaj problemoj kaj eraroj: *hajkuaro (p. 28, hajkaro), *sin signifas (p. 55-56, havas signifon?), plastika (p. 79 , plasta), *cunamio (p. 106, cunamo). Pliaj kuriozaĵoj: siel (p. 39; siamaniere), Alber Kamo (p. 42, Albert Camus); du poemojn oni presis ripete (p.71-74, 86-90); al la biografiaj informoj utilus aldoni naskiĝdaton…

Plej grave, tamen, la redaktaj kaj eldonaj kriterioj devus esti pli ambiciaj, pli postulemaj. Se ankoraŭ ne venis la tempo por irana kvaropo, aŭ naŭopo, oni atendu plu. Dume, niaj beletraj revuoj certe bonvenigos novajn versajn kontribuojn de niaj konindaj persaj kolegoj.

Hajamo: persa poeto kaj i.a. filozofo, matematikisto kaj astronomo (Omar Hajjam; c. 1048-1131).

ondotrajno: en BA 4, p. 71, mi nomis ĉi saman amuzparkan fervojeton trajnomonto.

Jorge Camacho