|
Antoni Grabowski
|
|
Pracelojn fasonis recelano |  |
Lige kun la centjariĝo de la esperanta teatro-arto en 1996, la „profesia historiisto” Zofia Banet-Fornalowa – ni legas sur p. 139 de ĉi tiu libro – „kune kun Harold Brown verkis teatraĵon ‚La Jubileo’. Sukcese ĝin prezentis kadre de sia Esperanto-teatro ‚Espero’ ŝia edzo, profesia aktoro Jerzy Fornal.”
Sed ĉi-verke ŝia historiisteco celas ĉefe ĝustigi la teatreskajn troigojn de nia hagiografia impulso. Ekzemple, Grabowski regis ĝis la parolpova grado nur ses lingvojn, sed ne dudek, kiujn oni pretendis por li. Li ja „laboris kiel inĝeniero-ĥemiisto”, sed ne havis inĝenieran diplomon, kian, denove, aliaj atribuis al li. Kaj plej grave, malgraŭ la kutimo ne mencii tion ĉi-teme de niaj ikonoj, oni ja bezonas firme inkluzivi en nia mapo de lia esperantista vivo ankaŭ la fazon 1896-1904, dum kiu Grabowski priprovis kaj subtenis rivalajn projektojn de internacia planlingvo, ekirante de provoj reformi Esperanton de interne. Fine de tiu fazo, nia rekonvinkiĝinto atingas la kulminon de siaj agemo kaj defendemo sur la esperanta flanko de la tiutempaj bataloj.
Ni vidas do, ke la „pracelojn” fasonis, interalie, tiu eminenta „recelano”. Ne per ĉi tiaj vortoj Banet-Fornalowa prezentas la aferon en sia tre neŭtrala kaj empiria konstataro. Sed ŝi ja invitas literaturemajn verkontojn suplementi ŝian kronikan laboron per tiaj riĉigoj, kian alportus, ekzemple, tradukologia studo de lia elpoligo de Sinjoro Tadeo. Mi permesas al mi kromesperi, ke konanto de la polaj metriko kaj morfologio, kaj ankaŭ de la pola-hungara dinamiko, iam kapable reinterpretos por ni la transprenon de la parnasa fare de Kalocsay. Post tiu transpreno, nek la metron de Sinjoro Tadeo, nek la vortkunmetojn de adjektivo plus substantivo nia lingvanaro akceptas kiel normalaĵojn – diference de la vere pracela epoko. Sendube, nun preparataj historiaĵoj pri la esperanta beletro prilumos ĉi tiujn kaj parencajn demandojn kaj tiel ados la ege valoran malmistifikan laboron de tiu ĉi eminenta pola-esperanta historiistino, kiu zorge distenas siajn priteatran kaj prifaktan interesiĝojn.
Probal Daŝgupto
Omaĝe al Grabowski |  2001. № 11 (85) |
La aŭtorino de tiu ĉi biografia verko ligas ĝin kun grava jubilea evento, informante la legantojn jam komence de la antaŭparolo:
La 4an de julio 2001 pasis la 80a datreveno de morto de Antoni Grabowski. Oni nomas lin Patro de Esperanto-poezio. Jam tio sufiĉus por starigi al li belan monumenton, por ĉiam konservi la poeton en memoro kaj koroj de esperantistaro.
Leginte tiun vere unikan verkon, mi — kiel pola esperantisto — eksentis min samtempe fascinita kaj kontentigita pro la lerte kaj kompetente prilaborita biografio de Antoni Grabowski, unu el la plej meritplenaj kaj famaj pioniroj de la pola esperantista movado, kiun li kunfondis. Oni povas konstati, ke la verko kompletigis sukcese tiuspecan esperantan literaturon, ĉar pri Antoni Grabowski ne ekzistas multaj publikigaĵoj, krom la fragmentaj, nekompletaj informoj, aŭ eĉ mitoj.
Ne nur la pola esperantistaro atendis dum multaj jaroj ampleksan kaj fidindan biografion de Grabowski por ekkoni pli bone la vivon, verkaron kaj la esperantistan agadon de la dua (post d-ro L.L.Zamenhof) esperantisto en la mondo.
Profesia historiistino Zofia Banet-Fornalowa akceptis malfacilan taskon kaj celtrafe kaj kun plena objektiveco prezentis la silueton de Antoni Grabowski surbaze de novaj dokumentitaj informoj. Ŝi aldonis rarajn familiajn fotaĵojn, kelkaj el kiuj estas unuafoje publikigitaj. La libro enhavas la genealogian arbon de Grabowski, indekson de lia verkaro, nomindekson kaj riĉan bibliografion.
La aŭtorino donis al ni fidindan biografian verkon, kiu valoras kiel historia dokumento. Ĝi estas utila al ĉiuj, kiuj interesiĝas pri Esperanto, ĝiaj kunkreintoj kaj kultura movado.
Al s-ino Banet-Fornalowa mi esprimas koran dankon kaj esperas, ke tiu ĉi biografio trovos lokon en multaj bibliotekoj.
Marian Kostecki
Malpli da mitoj pri Antoni Grabowski | 2005. №7 (129) |
Fine
de aprilo mi sukcesis voĉdonigi artikolon pri Antoni Grabowski por la
internacia projekto “Traduko de Semajno” kadre de la tutmonda libera
reta enciklopedio Vikipedio. La artikolo gajnis la voĉdonon kaj rezulte
estis tradukita fare de volontulaj tradukistoj al 29 lingvoj, kio iĝis
ĉi-jara rekordo en la projekto.
Post kiam la afero iĝis konata, oni proponis al mi recenzi la libron de Banet-Fornalowa. Ricevinte la libron, mi tre bedaŭris, ke la eventoj ne okazis inverse: unue la libro, poste la vikipedia artikolo! Ni povintus proponi por la traduko multe pli riĉan tekston! Mi jam multe plibonigis la rusan version de la enciklopedia artikolo per la faktoj, ĉerpitaj en la libro de la pola historiistino.
La libro, kiun mi ricevis, estas jam la dua eldono. Verkis ĝin, kio gravas, profesia historiisto Banet-Fornalowa, kiu antaŭe pliriĉigis esperantistan sciaron per esploroj pri Esperanto-teatro. La aŭtorino atente kolektis grandan materialon por la libro: en ĝi estas pli ol 20 ilustraj paĝoj (fotoj, titol-paĝoj de libroj k.s.), genealogia arbo de familio Grabowski kaj, kio plej forte impresis min, kolekto de tekstoj pri Grabowski el diversaj epokoj.
La teksto de Banet-Fornalowa okupas precize duonon de la libro, la resta duono de la libro estas interesega artikolaro, en kiu, i.a., eblas trovi:
- aŭtobiografion de Grabowski (1910);
- artikolon de Adolfo Oberrotman okaze de morto de Grabowski (Esperanto Triumfonta. 17 jul 1921), en kiu artikolo eblas ekscii detalojn pri la morto de la poeto (li subite mortis pro la koratako, kiam rigardis deekstere la montrofenestron de “nova esp. oficejo de s-ano Mieczislaw Klein”);
- elpoligon de artikolo pri Grabowski el Pola Biografia Vortaro, certe ne vaste konata por esperantistoj dokumento;
- artikolon de Andrzej Warszawski Antoni Grabowski — mitoj kaj faktoj, en kiu la aŭtoro precizigas multajn faktojn pri la vivo de Grabowski kaj alvokas esperantistojn ne krei mitologion ĉirkaŭ siaj eminentuloj.
Recenzo ne estus recenzo, se mi nur laŭdus la libron. Evidenta eraro estas mencio de “teksila fabriko de Paŭuŝin kaj Derbjeniev” (pĝ. 22). Kvankam mi nenie trovis mencion de precize tiu fabriko, evidente temas pri relative oftaj rusaj familinomoj Палушин kaj Дербенёв kies Esperanta transskribo povus esti pli preciza kaj eleganta en la formo: Paluŝin kaj Derbenev.
Ĝenerale la “ruslanda” periodo de la vivo de Grabowski povus esti pli interese priskribita, se la aŭtoro provus kontakti la plu ekzistantan Esperanto-societon en Ivanovo, kies membroj eble povus trovi menciojn de la fabriko, kie laboris Grabowski, eble ĝiajn fotojn, eble la domon, kie la eminentulo loĝis, ktp.
Sendube la libro de Banet-Fornalowa pri Antoni Grabowski estas nepre havinda por ĉiu esperantisto: eĉ se ne en persona biblioteko, do almenaŭ en la biblioteko de la loka klubo.
Slavik Ivanov (Ruslando)
Antoni Grabowski de Zofia Banet-Fornalowa |  Januaro 2021 |
Antoni Grabowski (1857[1887]1921) estas konata pro lia genia traduko de la pola epopeo Sinjoro Tadeo (Pan Tadeusz), kiu aperis en la jaro 1918. Li estis ne nur tradukisto sed ankaŭ eminenta poligloto kaj Esperanto-aganto. En 158 paĝoj la aŭtoro, profesia historiisto, konatigas al ni la tre diversajn kampojn de lia impona agado en malgrandaj du paĝaj ĉapitroj. Mi lasas al vi la plezuron malkovri ilin. La libro finiĝas per artikoloj, dokumentoj kaj 12 paĝoj de fotoj sekve de lia genealogio arbo.
Aparte plaĉis al mi en la libro la artikolo de Andrzej Warszawski "mitoj kaj faktoj".