La avo en la ĉareto

Jen antaŭ ni ankoraŭ du libroj de Gudrun Pausewang, tradukitaj el la germana kaj eldonitaj de Nora Caragea. Malgraŭ tio ke la temoj de la libroj estas tute diversaj, en mia percepto ili facile unuiĝas sub unu ĝenerala demando pri la esenco de homa ekzisto. Vivi plu: kial? kiel?

Kial iuj maljunuloj grumblas kaj trudas sin al pli junaj, postulante zorgojn aŭ tedante per siaj konsiloj? Aŭ indiferentas kaj apatias? Kaj eĉ alvokas morton kaj mortas, estante ankoraŭ vivkapablaj fizike?

Tio ne estas demandoj por infanoj, al kiuj estas adresita la libro La avo en la ĉareto. Sed antaŭ ol tiuj demandoj povas veni al iliaj kapoj, la junaj legantoj jam ricevas respondon el tiu ĉi simpla rakonto, preskaŭ fabelforma: senti sin bezonata al aliaj kaj kapabla lerni ion novan – jen estas fontoj por plu vivi. Retrovo de tiuj fontoj denove faras la homon vivema kaj feliĉa.

„Kial plu vivi?” demandas sin kripla malforta avo, suferanta pro fizikaj doloroj. „Mi satiĝis je ĉio ... Ĉu mi ne spertis ĉion, kion oni povas sperti?” (p. 10). Kaj li elektas sinmortigon.

Survoje al sia mortigejo – la montopinto kun granda abismo – li renkontas diversajn homojn, kiuj ne multe interesiĝas pri lia sanstato, sed bezonas lian saĝecon, sperton, kapablojn – kaj post ĉiu tiu renkonto aperas kvazaŭ nova hoketo, kroĉanta la avon al la vivo. Nun klaras, kial plu vivi: por konsili al Astedia pri tio, kiel plibongustigi fromaĝojn; por kanti la trian voĉon en la kanto de la du paŝtistoj kaj gitarludi kun Rufino; por prognozi veteron al Antonio kaj trinki kun li glaseton da mosto; por „povi helpi al multaj malsanuloj”, sed ne nur al la infaneto de Rosalina; por iĝi baptopatro de la unua infano de Izabela kaj Izidoro; kaj por ... por ... ĉesigi ploregon de sia propra nepo Pepito, tiu sindona, kuraĝa knabeto, kiu, streĉante lastajn infanajn fortojn, trenis tra ŝtonoj kaj rokoj la ĉareton kun la avo al la abismo.

Kara Pepito, la samaĝulo de la leganto! Via rolo estis la plej grava. Vi donacis al la avo la belegan vivplenan „promenadon”, kiu redemonstris al li bonkorecon de la homoj kaj belecon de la naturo. En kurtaj ripozpaŭzoj dum la penega grimpado vi sentrude montris al la avo – kiu ŝajnis esti tute indiferenta – kiel skribi kelkajn „hazardajn” literojn, kaj ĉe la montopinto li subite trovis sin kapabla skribi sian propran nomon – kaj „eksentis emon pri legado”. Kaj per via obeemo, penado, toleremo, persisto vi pruvis vian amon al la homo fizike malforta, sed tre kara kaj bezonata unuavice por vi mem ... Vi venkis en tiu danĝera ludo.

„Do, bone, – la avo diras, – vi igas min cedi ... Ni prokrastu la aferon pri ĉi tie ĝis post la baptofesto de la infano de Izabela kaj Izidoro. Aŭ ĝis pli poste. Se entute.” (p. 61)

Kaj jen – kun ĝojkrio Pepito ĉirkaŭbrakis sian avon, sursaltis la ĉareton kaj kaŭriĝis malantaŭ li, dume ili jam ruliĝis malsupren laŭ la deklivo ... „Tamen valoras ankoraŭ! – la avo trumpetis. – Holadihoooooooo!” (p. 62)

Inge Stejneke desegnis por la libro multajn ĉarmajn ilustraĵojn, kiuj – malgraŭ tio ke senkoloraj kaj sensonaj – helpas kapti buntecon kaj variajn melodiojn de la plenĝoja vivo. Jen Rufino en sia kabano, jen Rosalina en sia ĝardeneto, jen Antonio kun siaj lamoj, jen gajaj infanetoj, bruantaj kaj dancantaj, puŝas la ĉareton supren. Kaj jen – plej kortuŝe – ripozkuŝas en aroma herbaro, sub blua aperta ĉielo, en altmonta trankvilo du feliĉaj homoj – la avo kaj la nepo ...

„Kial vivi plu?” estas demando, kiam ŝajnas, ke ĉio jam estas traspertita. „Kiel vivi plu?” estas demando, kiu bonvenas laŭeble pli frue. Sed preferindas, se jam en infaneco estus renkontita necesa libro, enhavanta la respondon.

Kuniberto (Kuniberto kaj Kilevamba) ne renkontis tiaspecan libron en sia infaneco, kaj tial li ne sciis, ke se vi havas revon, vi devas ĝin realigi. Kiam Kuniberto estis eta knabo, li deziris esti piloto, sed kiam li plenkreskis, li iĝis vendisto de paperaĵoj. Sed la sorton ne eblas eviti – se, kompreneble, ne rifuzi ĝin tutkonscie. La plenaĝa Kuniberto renkontas ne la libron, sed vivan junulinon Kilevamba, kiu scias tute certe, ke li povas iĝi piloto. Eĉ pli – li povas iĝi homhelpanto, kaj lia vivo pleniĝos je tute aliaj valoroj.

Antaŭ la renkontiĝo kun Kilevamba „io tia tute ne interesis lin” (p. 10). Sed ŝi, kun sia celiteco, certeco kaj simpla, klara logiko, kiun povas sendube akcepti nur infanoj aŭ puranimaj plenaĝuloj, ŝi kvazaŭ malkovris al Kuniberto lin mem: „Vi estas tiel simpatia homo, sed vi kondutas kvazaŭ ne ekzistus io pli grava, ol viaj paperaĵoj kaj viaj poŝtmarkoj!”

Tamen plej gravaj estas la homoj. „Kaj mi diru ion al vi: Vi povas esti bonega helpanto por la homoj! – Sed mi ja ne estas kuracisto, – mirigite diris Kuniberto. – Ĉiu povas esti homhelpanto!, – Kilevamba diris” (p. 10). Kaj tio renversis la trankvilan kaj monotonan vivon de Kuniberto. Hejmenveninte li faligis sin sur seĝon kaj tiel profunde enpensiĝis, ke li forgesis enlitiĝi vespere. Dum la tuta nokto li restis sidanta kaj meditis. La sekvantan matenon li skribis sur grandan blankan paperon: HODIAŬ MIA VENDEJO RESTAS FERMITA (p. 12). Do, li iĝis homhelpanto.

Ekkredi sin mem al Kuniberto helpis la amo, la amo vekis en li fortojn kaj kuraĝon. Li sekvas la ekzemplon de la juna Kilevamba, kiu ne konas dubojn aŭ hezitojn, kiu preferas perei, ol perfidi sian revon, sian libervole elektitan devon esti homhelpanto – kuraci, manĝigi, prizorgi, savflegi la mortantojn. Kuniberto kaj Kilevamba kune estas nevenkebla forto – ili savas de la malsatmorto loĝantaron de la tuta insulo!

Jes, eblas diri, ke en la vivo ĉio estas multe pli komplika. Ke la intrigo estas tro naiva, primitivigita. Jes – sed estas nome tio, kio necesas por paroli kun 7-12-jaraj infanoj pri tre seriozaj problemoj. Pri la fideleco al sia revo. Pri la elekto de la vivovojo. Pri la kapablo draste ŝanĝi sian vivon, komencinte ĉion de la nulo. Pri la forto neglekti socian opinion pro la amo kaj la altaj idealoj. Pri tio, ke la amo estas pli valora, ol rasaj baroj. Pri tio, ke necesas multon scipovi, por inde helpi al aliuloj. Pri tio, ke se vi petas por aliaj, oni helpos ankaŭ vin. Kaj pri multo-multo kroma ... Unuvorte, pri tio, kiel vivi plu.

La libro estas interesa por infanoj – ja ĝi estas verkita en la aventura ĝenro, la eventoj evoluas rapide, la intrigo estas atentokapta.

La libro estas scidona el etna kaj geografia vidpunktoj (ni jam renkontis tiun valoran trajton de la libroj de Gudrun Pausewang, leginte la libron La infanoj en la arboj). Eble, kelkloke mankas glosoj. Verŝajne, ne ĉiuj infanoj scias, kio estas karobo aŭ polpo (p. 67). Tamen ial en la apudaj linioj venas klarigo pri manga kompoto: „Mangoj estas grandaj flavaj sukoplenaj fruktoj, kiuj kreskas sur arboj”. En la sama manĝopriskribo ĉeestas ankaŭ senkomenta orikteropa ŝinko, sed pri la bestoj iom poste (p. 88) oni trovas ne nur detalan priskribon, sed ankaŭ la naturecan bildon (p. 89).

La libro enhavas 20 plenpaĝajn ilustraĵojn de Friedrich Kohlsaat – precizajn, klarajn, invitantajn plu legi por ekscii, kio do okazas ĉe ĉiu bildo. Ju pli vi „enviviĝas” en la intrigon, des pli vi harmoniiĝas kun la ilustraĵoj – jen amuzaj, jen klarigaj, jen klerigaj.

Fine, la libro estas tradukita de Nora Caragea al bona, simpla, ĝusta Esperanto, preskaŭ senriproĉa. Tamen, por mencii ion, ni notu kelkajn lingvajn malglataĵojn. Ekzemple, laŭ PV la verbo labori estas netransitiva, do, la frazo „Tie oni povos labori ion saĝan” (p. 65) estas erara. Se paroli pri semantiko, kiel kompreni la vorton loko en la frazo „De supre ili povis vidi precize, ke ekzistas malmultaj lokoj en Vajvatio. Sed ĉirkaŭ ĉiu vilaĝo ekzistas multaj kampoj kaj ĝardenoj” (p. 63). Verŝajne, loĝlokoj, ĉu?

Konklude, ni danku al Nora Caragea, ke ŝi venigis en literaturan Esperantujon la interesan germanan verkistinon Gudrun Pausewang, kiu bone edukas kaj klerigas niajn infanojn, rakontante al ili, ke en la mondo vivas homoj de diversaj rasoj kaj kulturoj, aĝoj kaj kleroj, ke la mondo estas varia, problema kaj bonplena kaj ke ĉiu povas trovi en ĝi sian indan lokon.

Irina Gonĉarova

Por la recenzado mi ricevis kvin porinfanajn librojn. Ĉar ili ĉiuj estas por infanoj kaj junuloj, kaj originale verkitaj en unu lingvo (la germana), kaj tradukitaj de unu persono, Nora Caragea, mi decidis krei unu komunan recenzon. Kiel la kunrecenzanton - tute nature - mi prenis mian kvinjaran filon.

Do, ni komencis de la elekto: kiun libron legi la unuan. La plej grava kriterio evidentiĝis la titolo. Kaj la unuan vicon pro ĝi gajnis "La infanoj en la arboj". Kiel la duan libron mia kvinjarulo ekvolis aŭskulti "La avo en la ĉareto" - post kiam mi klarigis, pri kiu ĉareto temas. Persone mi pensis, ke ni antaŭ ĉio legu libreton "Fabloj kaj fabeloj", ĉar ĝi konsistas el mallongaj rakontoj, kaj ni povus interrompi la legadon laŭbezone. Mi klarigis, ke la aliaj libroj estas longaj rakontoj po unu por tuta libro. Sed mia kunrecenzanto persistis, kaj li evidentiĝis prava. "La infanoj en la arboj" estis tralegita je unu spiro, sen paŭzoj. La filo postulis la sekvan, sed pro cirkonstancoj ĝi estis legita nur sekvatage. Kaj same seninterrompe.

La dua kriterio de la infana elekto estas la kovrilbildo. La kvinjarulo ekinteresiĝis pri helikoptero sur la kovrilo de "Kuniberto kaj Kilevamba". Kaj kiam ni eklegis, ni ne bedaŭris. La libro estis "finita" dum du vesperoj, la historio tre plaĉis al ni ambaŭ.

La tria allogilo por infanoj estas la internaj bildoj. Kaj, strange por plenkreskuloj, ili ne nepre estu ilustraĵoj por la fadeno de la rakontoj. Sed kiam la bildoj tamen reprezentas la vicon de eventoj el la rakonto, tio certe pli interesigas la leganton/aŭskultanton.
En la recenzataj libroj la ilustraĵoj estas plenumitaj en diversaj stiloj, sed ĉiuj grizaj, monokromataj, kio ĝenerale ne tre plaĉas al infanoj. Mia kunrecenzanto diris, ke laŭ li, ili estas "normalaj", ne bonaj sed tamen ne malbonaj. Ĉiuokaze, dum mia laŭtlegado li kun intereseto spektis ilin.

Kaj fine, malgraŭ komuna opinio de plenkreskaj eldonistoj, por infanoj gravas, ke ankaŭ la literoj aspektu alloge - eĉ se ili ne legas mem, nur aŭskultas kaj rigardas. Gravas kaj la elektita tiparfasono, kaj la grando de la literoj kaj tekstoblokoj, kaj la kontrasto inter la papera kaj teksta koloroj. Kaj certe gravas, ke plenumiĝu "la universala regulo": por ju pli malgrandaj infanoj estas destinita la libro, des pli grandaj literoj devas esti uzataj. Feliĉe, la eldonisto de la recenzataj libroj ĝenerale obeas ĉi regulon. Kaj mia kolegeto kun plezuro legis la titolojn de ĉapitroj en "Avinjo", "Kuniberto kaj Kilevamba" kaj "Fabloj kaj fabeloj".

Pri kio ja tekstas la libroj? "La infanoj en la arboj" rakontas pri malriĉa multinfana familio Santana, kiu loĝas rande de praarbaro. Iutage Mastro Ripoll, la posedanto de la tuta tereno, volas forbruligi la arbaron por akiri spacon por novaj kampoj. Kaj ĝuste la infanoj Santana kun amika helpo de eta Umberto Ripoll, la filo de la Mastro, savas la arbojn.
"La avo en la ĉareto" estas "ĉarma rakonto pri avo kaj lia nepo Pepito, pri literoj, "tiuj diablaĵoj", pri la vivo, ĝia senco kaj ĝiaj ĝojoj", kiel diras la dorsa kovrilo de la libro mem.
"Kuniberto kaj Kilevamba" estas bona ilustraĵo al tio, ke "ĝis hodiaŭ sur nia terglobo ekzistas homoj, kiuj suferas pro malsato, malsanoj kaj sekvoj de militoj aŭ aliaj katastrofoj; ili preskaŭ aŭ efektive pereas mizere. Aliflanke homoj, kiuj ne scias aŭ eĉ ne volas ekscii pri tiaj faktoj... Sed en ĉi tiu libro temas pri paro, kiu meminiciate dediĉas sin por savi la vivon de la loĝantoj sur la insulo Sisimanio. Kuniberto kaj Kilevamba ne simple alportas nutraĵojn por la suferantaj homoj, sed per kunlaboro ankaŭ de aliaj agantoj ili deziras trovi eliron el la katastrofo."
En "Fabloj kaj fabeloj" "rakontas antaŭ ĉio bestoj, sed ankaŭ arboj kaj floroj, krome kelkaj homoj kaj eĉ objektoj, pri plej diversaj eventoj. Ili pensigas nin pri ni mem kaj nia mondo, nia naturo kaj la ĉiutaga vivo."
"Avinjo" estas historio pri kvinjara knabo, kies gepatroj mortas. "Unue li tute ne perceptas, kio okazis. Lia avino decidas zorgi pri li. Kaj Kalle konstatas, ke ĉio estas tute alia ol antaŭe kun patro kaj patrino... Iom post iom ili alkutimiĝas unu al la alia kaj entreprenas komunan vojaĝon. Kiam Kalle estas dekjara, Avinjo malsaniĝas. Tiam montriĝas, ke ankaŭ ŝi bezonas lin...". Kvankam temas pri kvinjara infano (komence), la libro estas dediĉita al pli aĝaj geknaboj (mia propra kvinjarulo metis ĝin en la lastan lokon en listo laŭ intereseco).

Nun iom da kritiko. Verdire, la misoj malmultas kaj ne tre ĝenas. En "La infanoj en la arboj" (p. 32) estas stila sed ne gramatika ĉueraro: dum la tuta historio rakontatas en la as-tempo (prezenco), ĉi tie, unufoje kaj senbaze, la aŭtoro uzas is-finaĵon.
En "La avo en la ĉareto" (p. 21) ni legas: "Sur la brako ŝi portis sian etan infanon", sed sur la apuda ilustraĵo ni vidas la virinon teni la infanon en tuka bebportilo - do, tute ne sur la brako. Ĉar mia eta kolego siatempe spertis tiun specon de bebportado (kaj vidadas ĉe sia frateto), li tuj atentigis pri tiu malkongruo. Bedaŭrinde, mi ne havas la germanlingvan originalon, do ne scias, ĉu temas pri miso de la aŭtoro aŭ de la tradukinto.
En "Kuniberto kaj Kilevamba" (p. 14) estas uzita esprimo "ekdormis ŝiaj piedoj", feliĉe kun piednoto ("sensentiĝis"). Kiom rajtas la tradukinto paŭsi germanajn tropojn, mi ne scias. Persone mi pli internaciigus ilin. La tradukinto ankaŭ estas influita per ĝenerala tendenco misloki vorteton "ankaŭ" (p. 20, 32, 60), kiu normale devas stari _antaŭ_ vorto, al kiu ĝi rilatas. En frazo "Ŝi dispakis sandviĉojn donitajn de sinjorino Heberle..." (p. 31) post "sandviĉojn" devus esti komo. En eldiro "Do, mi manĝos ĝin unua" (p. 47) mankas "la" antaŭ "unua".
En "Avinjo" ni denove renkontas saman situacion kun esprimtropoj, ĉi-foje sen ajna piednoto: "En la lernejo ne plene funkciis." (p. 40). Ne sciante, ke en la germana lingvo frazoj kiel "Es geht!" estas tute normalaj, oni malfacile povas diveni, _kio_ ne plene funkciis en la lernejo. Du evidentaj mistajpoj finas la mallongan liston de riproĉoj: " -, " (p. 57) kaj "unuigaj" anstataŭ "enuigaj" (p. 69).
Ankoraŭ ĝenas min, ruson, la maniero uzi la citilojn - verŝajne la germantradicia. En "La infanoj en la arboj" tio estas tolerebla, sed en "La avo en la ĉareto" oni stumblas, legante la unuan fojon, ĉar ne tuj kompreneblas, kiu parolas momente. Kaj kiam oni laŭtlegas al infano, imitante diversajn voĉojn, tio gravas. En "Avinjo" citiloj ĉe diraĵoj tute forestas.

Entute la libroj estas bonaj, sufiĉe altkvalite produktitaj (se ne konsideri iliajn molajn kovrilojn, kio ne rekomendindas al porinfanaj libroj), kaj ne simple distraj, sed instruantaj ami, amiki, protekti la naturon; libroj pri la vivo kaj ĝiaj malgrandaj kaj grandaj ĝojoj. En Esperantujo porinfanaj libroj ne multas, des pli de tia nivelo. Nur ĉinoj rimarkeble aktivas sur tiu kampo, sed ili plejparte specifiĝas por tute malgrandaj infanoj, kiuj mem ne jam scipovas legi. Do, la iniciato de Nora Caragea estas ĉiel laŭdinda kaj subtenenda.

Ikar Akimenko