Odoj & aliaj poemoj

Se la nomo „odo” povas, diverstempe, diverslingve, diverskulture, diversaŭtore signifi versaĵon ne alimaniere karakterizitan, sub tiu nomo Gerrit Berveling trenas nin al tute klasika formo, tiu plejofte uzata de Horacio: kvarversaj strofoj el du sammetrikaj versoj, konsistantaj el du jamboj, poste anapesto, poste ankoraŭ jambo; la tria verso konsistas el kvar jamboj plus lasta mallonga silabo, kaj la lasta verso el du daktiloj kaj du spondeoj. Leganto, kiu jam je ĉi tiuj unuaj recenzaj linioj sentas sin ekster sia medio pro troa klasikeco, kaj por kiu la nomoj de la piedoj (mezuroj de la antikvaj versoj) aspektas nekonataj, tamen same povas sin lasi al la melodio de la ritmo: la verko de Berveling estas konceptita por amantoj de tiu mirinda fluktuo de sonoj kaj de akcentoj, de tiu muziko kiu, populara en la helena kaj latina tempoj, tamen ankoraŭ nun havas, kaj ja prave, siajn amantojn.

Horacistila kritiko

Rimojn ĉe Berveling la leganto ne trovos (rimo en la latinaj versoj aperas nur dum la mezepoko), sed iaspecan anstataŭon prezentas la vira finiĝo de la unuaj du versoj: „amik' – asert'”, „subtenis li – regopov'”, „primitive ke – provizas per”, tiel ke la voĉo, la impeto, la atendo de la versofino havas saman kontentigan plenumiĝon. Kiu renkontis Horacion en siaj knabaj studoj, tuj revokos al sia menso ties odon pri monto Soracte [sorakte] apud Romo, blanka pro la neĝo, kaj la frostiĝintaj riveroj ...

Vere originala estas la vesto per ĉi tiu klasika ritmo de tute nuntempaj konsideroj: la Bush-a agreso al Irako, la ekzekuto de Sadam, la hipokriteco de UN, la mensogoj de la usonaj politikistoj kaj generaloj, la esperoj pri moraliĝo lanĉitaj de Barack Obama (lasta odo datumas je 2009; ĉu la esperoj realiĝis? ...), la rajtoj de samseksemuloj. Legi Horaci-stilan kritikon de la nuntempaj fiaĵoj iel mildigas la konsideron pri tio, kiom ili estas fiaj.

Pesimismo

La dua duono de la libreto estas pli tradicia teme, sed pli nuntempa ritme; iamaniere regas pesimismo: „la vivo neniam promesis / esti honesta”. Dio(j) menciiĝas plurfoje en la poemoj, sed fakte sen eblo influi la homan vivon; amo ne estas elekto, sed devigo, kaj ĉiuokaze mallonga. En la libera metriko kaj en la tipografia versaranĝo spureblas inspiro el Auld.

Impona bibliografio

Ne subtaskindaj estas la librofinaj paĝoj, kie la aŭtoro mallonge rakontas pri sia pasio al la klasikaj literaturoj kaj la sanktaj skriboj de la jud-kristana tradicio kaj iel komprenigas sian edukiĝon al poezio.

Impona estas la bibliografio: pluraj dekoj da verkoj, inter dikaj volumoj kaj malmultpaĝaj (sed densenhavaj) kajeretoj estas la produktaĵo de Berveling, sendube la pleja tradukinto el la klasikaj lingvoj, longe superinte la produktojn de Kalocsay kaj de Waringhien. Lukiano, Seneko, Cicerono, Katulo, Marcialo kaj multaj aliaj klasikuloj estis peritaj de li al la esperantlingvanoj. Ankaŭ lia originala produktado, kaj poezia kaj proza, estas nek malgranda nek malgrava: kiel pastoro de la remonstranta eklezio kaj mezlerneja instruisto pri la latina kaj la helena, li verke serpentumas inter la Duakanonaj Libroj kaj eseo pri kristanismo kaj aliaj religioj.

Espereble la legado de ĉi tiu libreto instigos al legado ankaŭ de aliaj verkoj de Gerrit Berveling, el kiuj, laŭ mi, la plej bela restas poemaro Tri 'stas tro.

Carlo Minnaja

Jorge Camacho

Gerrit Berveling estas konata fa­kulo pri la latina lingvo kaj ĝia li­te­raturo, multon tradukis. Do ne mi­rindas, ke ankaŭ en sia originala ver­kado li iam emas sekvi klasikajn tra­diciojn. Lia libreto konsistas el 12 “Odoj” kaj 7 “aliaj poemoj” (kaj fine arti­koleto “Pri mia verkado”). En mallonga en­konduko li klarigas, kio estas “odo” – tamen mem agnoskas, ke tiu vorto “estas esprimo preskaŭ senenhava: ĝi sim­ple estas “iu poemo”, multe pli ne es­tas direbla...” – sed li emas precize imiti la stilon de Horacio.
Tamen, la temoj apenaŭ konvenas por alta poezio. Politika artikolo aŭ pam­fleto, eĉ se skribita per kurtaj li­nioj, dismetitaj zigzage, eĉ kun ritmo – ne fariĝas odo, t.e. lirika poemo (laŭ PIV). Militoj, perforto, manko de ho­maj rajtoj – ĉu taŭgas?
Jes, laŭ antikvaj normoj odo de­vas enhavi striktan ritmon (rimojn nepre ne, ili aperis nur mezepoke). Enkonduke Berveling eksplikas la ne­ce­san distribuon de silaboj kaj akcen­toj, kaj en ĉiuj odoj li uzas tiun. Nu, per vortoj de Kalocsay, la ritmon dum lego mi devas serĉi por konstati ĝian ĉees­ton teorie. Ĝi ja ĉeestas, sed por sekvi ĝin, la aŭtoro rompas frazojn en ne­konvenaj lokoj, kontraŭ logiko kaj gra­matiko. Ekzemple (provu legi ritme senstumble, taksu ankaŭ la temon):

Ja kiu scios, kio okazis en
Irako, kiukaŭze Kuvajton ĝi
invadis? Ĉu por venĝi ŝtelon
kaŝe subteran de naft-provizo?
Ĉu nur potencavido, orgojlo aŭ
parenca strebo puŝis Hitlere eĉ
invadi kaj ekmurdi? Kiu
povas deĉifri la fundajn pensojn?
(“Odo pri la Tria Mondmilito”)

Kion celis diri la aŭtoro per “Eti­ko por virinoj”? Ankaŭ en aliaj “odoj”, se ne kontraŭmilitaj, liaj pen­soj ne pli klaras. “Barack Hussein Oba­ma” en­ha­vas enormajn laŭdojn, eĉ kom­pa­ron kun romia imperiestro. Nu, ne sola Ber­veling tiam ek­zaltiĝis pri li, esperis bri­­lan futu­ron pri, i.a., “reformo de Uson’ mo­ralen” – kaj poste ama­­re seniluziiĝis (Vidu ekzemple mi­­an re­cen­zon pri Kvodlibeto en n-ro 1326, p. 161).
Malnovaj vestoj kaj armiloj ne­oportunas kaj strange aspektas nun­tempe, same malnovstilaj poemoj pri nuno. Do pli bone impresas la “aliaj poemoj”, ne havantaj striktajn limigojn. “Neniam promesis esti honesta” – ve­re pensigas. Kun “Se iu vin provas kon­vinki” neniam konsentos homo sper­tinta veran amon – sed vera amo tiom raras!.. Bonegas la esprimo: “la dio mis-teras” kaj pliaj vortludoj en “Frua Patristiko”...
La plej sukcesa ĉi-libre miaopinie estas “La muŝa mondmilito” – kan­toteksto verkita por “Kajto”. Poemon kun precize sama ideo antaŭ pli ol jar­cento verkis la armena poeto Ova­nes Tumanjan, mi legis ĝin en rusa tra­du­ko de Samuil Marŝak – sed ĉu aliaj literaturoj havas similan?

Valentin Melnikov