|
Secesio
|
|
Ĉu unika priskribo de lesba rilato? |  |
La libro Secesio estas originala romano en Esperanto. Ĝin verkis la konata sveda Esperanto-aŭtoro Sten Johansson. PIV mencias, ke secesio estas „apartiĝo disde socia korpo, al kiu oni apartenis, ekz. eklezio, federacio, ŝtatunuiĝo, por iĝi sendependa”. La nomo Sezession en la germana estas konata i.a. kiel indiko por konstruaĵo en Vieno, kiu tute klare montras la stilon de Novarto/Junularstilo (Jugendstil). Per tiu vorto Sezession oni indikis ankaŭ artismajn movadojn, kiuj volis apartiĝi de la ĝis tiam kutimaj artaj skoloj. Konataj nomoj en tiu kadro estas Gustav Klimt, Franz Stuck kaj Edvard Munch. En Berlino Max Liebermann fondis en la sama tempo la berlinan „secesion”.
Tial ne estas hazarde, ke sur la frontkovrilo de la libro estas bildoj el Vieno, artaĵoj de Klimt kaj Karl Marx-Hof, la loĝejkvartalo por laboristoj, kiu konstruiĝis en la fino de la dudekaj kaj komenco de la tridekaj jaroj. Sed la malsupra bildo jam montras ion alian ol artaĵo, nome soldatojn.
La ĉeftemo de la libro estas la amo inter du virinoj: dana virino, kiu nomiĝas Willi Singer, kaj aŭstra virino, Louise Gerber. Ili renkontiĝas dum ekspozicio de nova arto en la Secesio en Vieno. Willi estas ĵurnalisto, Louise skulptisto. El tiu hazarda renkontiĝo ekflamas amrilato. Ĉar ili vivas en la fino de la dudekaj jaroj en Aŭstrio, tia rilato inter du virinoj ne estas publike aprezata. Amiko, Johnny Weininger, moda dando kaj bankoficisto, regule organizas festojn por nekonvenciaj homoj, kun alkoholo, sed ankaŭ kun drogoj. Kun li la paro ofte aŭte ekskursas. Johnny havas amikojn diversspecajn, kiuj kelktempe loĝas ĉe li. La polico en tiu tempo jam komencis esplori tiujn rilatojn, ĉar samseksemo estas malpermesata.
Kresko de ekstremismo
La du virinoj serĉas iun loĝejon, kie ili povos facile restadi sen problemoj. La skulptejo de Louise ne taŭgas, kaj Willi tro ofte forestas de Vieno, raportante al dana ĵurnalo aŭ verkante libron. Johnny proponas al ili ĉambrojn, kiujn ili luas. Louise por la ekstera mondo estas sinjorino Weininger, eĉ por siaj gepatroj. Kaj la du virinoj kompreneble partoprenas festojn en la domo.
En la fino de la dudekaj jaroj la vivstiloj de Johnny kaj la virinoj ankoraŭ estas tolerataj, sed oni rimarkas jam la kreskon de politika ekstremismo. Feliĉe, en Vieno la socialdemokratoj dum longa tempo rezistis al tiu tendenco. Tiel Louise esperas, ke ŝi ankoraŭ povos fari skulptaĵojn por la nova loĝejkvartalo Karl Marx-Hof laŭ mendo de la urbestraro. Ŝiaj statuoj por apuda kinejo estas admirata ekzemplo kaj imitindaj. Pri tio ŝi havas kontakton kun Franz Halder, kiu laboras ĉe la urbodomo pri konstruprojektoj por laboristoj. Ili ofte renkontiĝas, kaj Franz enamiĝas al ŝi. Sed Louise jam fordonis sian koron al Willi.
Poste Willi eklaboras en la provinco en gastejoj por povi raporti laŭ propra sperto pri la situacio en la kamparaj regionoj. Louise nur malmultajn informojn ricevas pri ŝiaj travivaĵoj. Tio ĝenas ŝin, sed venas ĉiam la momento de revido.
Sociaj problemoj
En la tridekaj jaroj pliakriĝas la sociaj problemoj pro la ekonomia krizo, kaj ankaŭ kreskas la persekutado al tiuj, kiuj ne adaptiĝas al la idealtipa rolo. Johnny en iu momento estas forportata de la polico al nekonata loko, estante tro konata gejo. Supozeble oni malliberigis lin en iun psikiatrejon.
Louise konsciiĝas, ke ŝi, jam grandaĝa, havas ankoraŭ deziron patriniĝi. Ŝi priparolas la aferon kun Franz, kiu unue kredas, ke ŝi volas reanimi la amrilaton kun li. Tamen ŝi volas nur havi infanon de li. Ŝi dufoje gravediĝas, ĉar pro streĉo kaj aliaj kaŭzoj ŝi perdas la unuan feton.
La situacio en Vieno iom post iom plimalboniĝas: la ekstremdekstro neniigas la iaman laboristan superregon en Vieno, kaj aŭdiĝas laŭdoj pri la nazioj en apuda Germanio. La juda patro de Louise jam delonge ne plu povas gvidi orkestron kaj fine eĉ ne plu rajtas ludi en violonensemblo por vivteni sin. Diversaj homoj preparas sin por fuĝo el lando, kiu pli kaj pli persekutas homojn, kiuj ne konvenas, ĉu gente, ĉu sekseme, ĉu politike, al la reĝimo, kiu instaliĝas. Willi devas foriri el Aŭstrio, estante nedezirata persono. Louise restas. Per tio finiĝas la libro. Oni ne scias, ĉu ŝi poste eskapis la teroron aŭ ne.
Unika priskribo
La libro de Johansson estas eble unika en sia priskribo de lesba rilato. En la libro la aŭtoro verve traktas la problemojn, kiujn alfrontis homoj en la dudekaj kaj tridekaj jaroj en Aŭstrio. Mi ne scias, ĉu viro kiel Sten Johansson estas plej taŭga por priskribi lesban rilaton, sed ĉiuokaze la dialogoj en la libro estas tute kredeblaj kaj neniel fremdigas. La fono de la viena historio donas specialan karakteron al la libro. Kaj la titolo Secesio estas bone elektita laŭ diversaj vidpunktoj.
Bert de Wit
Bluaj ĉevaloj, kurbe klinaj domoj kaj torditaj korpoj |  |
Johansson, Sten. Secesio: Romano. – Novjorko: Mondial, 2021. – 253 p.
Secesio estas la titolo de la nova romano de Sten Johansson. La vorto “secesio” ne nur estas apartiĝo disde socia korpo (jen la klarigo de NPIV), sed, laŭ la difino de la verkisto «ankaŭ nomo de artaj movadoj por apartiĝi disde la tradicia “akademia” arto, precipe la Viena Secesio ekde 1897, pli-malpli identa kun la okcidenteŭropa Nova Arto kaj la germania-nordeŭropa Jugendstil (junaĝstilo)».
La intrigo de ĉi tiu romano okazas dum unu el la plej interesaj kaj fekundaj sed samtempe tragikaj epokoj de la mezeŭropa kulturhistorio.
Secesio komenciĝas en 1925. Fikcia aŭstra skulptistino Louise Gerber, kiu ankaŭ estas la mi-rakontistino de la romano, rimarkas dum ekspozicio honore al la pentristo Egon Schiele enigman virinon. Ŝi prezentas sin kiel Wilhelmine Singer (nomita Willi), ĵurnalistino el Danlando:
Tiam mi ekvidis personon en nedifinebla vesto verdigre verda, kiu kun notlibreto enmane intervjuis artiston antaŭ bildo konsistanta el citronflava homa figuro tordita kvazaŭ pro doloro sur brikruĝa fono el flamoj. La intervjuanto estis virino, sendube, sed la mallongaj haroj, la vesto kaj la maniero moviĝi estis tute apartaj, nek inaj nek viraj, kaj la samo validis pri ŝia laŭta ekrido, kiu tranĉis tra la fona voĉbruo. Mi tuj sentis ke mi devas iel ekkoni tiun strangan personon.
La renkontiĝo ŝanĝas la vivon de Louise. Ni sekvas ilin ĝis 1935 tra sukcesoj kaj malsukcesoj, minacoj pro la kreskanta dekstrularo, spertas ilian evoluon antaŭ tiu fono kaj fariĝas atestantoj de ilia amo. Se vi estas homofobo, prefere legu ion alian, sed se vi ŝatas bone skribitan literaturon, plulegu atente, gaje kaj distrite. Sten priskribas la rilaton inter la du virinoj takte, delikate kaj kunsenteme. Konato de Willi povis aĉeti vilaon. Tiu estas Johnny, parenco de la fifama Otto Weininger. Willi kaj Johnny geedziĝas, formale, ĉar la edzo de Willi preferas junajn virojn. Ili vivas kiel triopo sub unu tegmento, tamen foje ĝenite de la polico, kiu supozas, ke maldecaj agoj okazas en la domo.
La protagonistoj de Secesio agas, kompreneble, ĉiam sur la fono de la reala historio. La ekonomia krizo trudas ilian idilion:
La fino de la depresio tamen ne estis proksima. En majo okazis plimalpli katastrofo, por la lando kaj por nia triopo, kiam bankrotis la banko de Johnny, Creditanstalt. En unu momento li perdis sian oficon kaj ĉiujn enspezojn. La domo Vilao Elise, nia hejmo, estis je risko perdiĝi.
“Mi devos persvadi mian patrinon denove preni el la heredaĵo por kovri miajn elspezojn kaj la kurantajn kostojn de la domo, sed tio ne estos facila.”
“Ĉu ŝi vere povus rifuzi tion?” mi demandis maltrankvile.
“Mi esperas ke ne. Ŝi devus konscii ke nun ne estas konvena momento por vendi la domon, pro la falantaj prezoj de nemoveblaĵoj. Sed ŝi jam estas duonkaduka, kaj la depresio kaj deflacio ege superas ŝian komprenpovon.”
Willi estas forta kaj sendependa virino kaj ŝi ofte malaperas dum longaj periodoj por reserĉoj. Louise tamen sopiras al pli sekura vivo, al familio kaj infanoj. Kadre de antaŭa projekto Louise konatiĝis kun viro de la urbodoma administracio, kiu ŝajne estas pli komprenema ol aliaj pli tradiciemaj viroj. Li ŝatas la arton kaj la personecon de Louise, sed lia politika aktivado kreas novajn problemojn en ilia vivo.
Mi frandis la viglajn priskribojn de Vieno, kiujn mi legas kvazaŭ kiel vidatestoj. Mi foje forgesis, ke ĉio estas “nur” fikcio.
Sten dankas finfine sian eldoniston, Ulrich Becker de Mondial, kiu “eldonas miajn verkojn, kvankam mi altrudas ilin en tro densa sinsekvo”.
Ni, la legantoj, ŝuldas dankon al ambaŭ por la pliriĉigo de nia literaturo.