|
Vizaĝoj
|
|
La stato de l' salato |  9, 2010 |
Inter uzantoj de la paĝaro macupdate.com – elŝutejo por makintoŝaj programoj – fifamiĝis la lingvosciencilo Praat. Ĉu multaj makintoŝuloj do lingvosciencistas? Ne, la komentaĉintoj eĉ ne testetis la programon. Sed ĝi havas plorige malbelan ikonon, sciu!
Ektenante la libron Vizaĝoj miamane min frapis simila abomeno grafikista. Ke eblas, eĉ ene de amatora libromerkato, eldoni tian okulkaĉon! Kelko da skizitaj vizaĝoj (kun politike korekta distribuo etna) strie ridetas tra tergloba krado, meze de amazone verda fono kiu ŝpruce disradias iks opojn da la vorto “Vizaĝoj”. Aspektas iel kiel krucvortenigma kajero kia kelklande ĉipe aĉeteblas en trajnstaciaj kioskoj.[1]Kompreneble la plej okulskrapa libro povas kaŝi en si trezorojn. Do, provante forigi pensojn pri baskvalitaj komiksoj, mi eklegis ĉi “Novelaron 2000–2009”.[2]
Estas virto de Vizaĝoj fokusi preskaŭ ekskluzive je la noveloj mem. Freŝe mankas vortoklarigoj kaj filologiaj diskutoj. La libron per kurta historia enkonduko provizis Sten Johansson, lasante la 29 novelojn paroli mem.[3]Kontribuas verkemuloj de diversaj aĝoj kaj seksoj el ĉiuj kontinentoj krom Antarkto.
La kvalito de la noveloj – kiel plejparto de
Mi devas konfesi, tamen, ke la redaktistoj faris ĝenerale brilan elekton. En Vizaĝoj surprize grandas la gemaro.
Inter la noveloj kiuj lasis spurojn en mia menso, menciindas Peco de kablo de Mikaelo Bronŝtejn, Ducent mejloj ĝis Talooska de István Ertl, Pordo al la maro de Sten Johansson, Io devas okazi de Miĥail Korotkov, Geedza ringo de Paulo Sérgio Viana kaj Rulkreskaĵo de Tim Westover.
Peco de kablo invitas onin al jam fremdiĝinta mondo: Sovetunio. Ĉu Viktoro pretas oferi
sian amikecon al Borkovskij por mem saviĝi de
Ducent mejloj ĝis Talooska estas, laŭ mi, la pinto de la kolekto. Per pluraj paralelaj fadenoj Ertl sukcesas teksi vere streĉan rakonton, kun viglaj personoj kaj surpriza fino. (Eĉ plie, li sukcesas prilumi la lingvan problemon sen ajna mencio de Esperanto!)
Pordo al la maro repruvas kial Johansson elstaras inter niaj novelistoj. Per malmultaj vortoj li kapablas pentri marbordan pejzaĝon kaj personojn vibrantajn je emocioj. (Nu, eble mian ŝaton influis tio ke la rakonto okazas en mia propra lando!)
Mi ne scias ĉu Io devas okazi estas elstara novelo. Sed funde kortuŝas ĝia priskribo de multjara junulo kiu subite sentas sin olda…
Ankaŭ Geedza ringo temas pri maljuniĝo, kaj pri soleco, sed el virina perspektivo. Lasante la leganton sekvi la mal- kaj reaperon de nupta ringo, la aŭtoro samtempe permesas al la ina rakontanto tenere elmontri la vundojn de ŝiaj vivo kaj kunvivo.
Rulkreskaĵo mi aparte ŝatas pro ĝiaj fantastaj trajtoj. La priskribo de la bienista familio kaj ties malurbeca bieno en lok’ sennoma estigas en mi enan filmon kun senfinaj ebenaĵoj – jen mita Nordameriko antaŭ la moderniĝo, kun eĥoj de la rakontoj de L. Frank Baum (La sorĉisto de Oz). La rulkreskaĵoj mem memorigas min pri la ombruletoj/polvuletoj de la animacia[4] mondo de Hayao Miyazaki (Mia najbaro Totoro kaj La vojaĝo de Ĉihiro).
La ”vizaĝojn” plukis kvin redaktistoj, kaj la (ŝajna) deziro kontentigi ĉiun bedaŭrinde distiris la kvalitan koheron. Al kelkaj noveloj mankas energio, dum aliaj dronas en grizverda ĉiutageco. Ekzemple, kvankam mi mem laboris en lernejo, mi absolute ne komprenas kial interesus pli-malpli senintrige verki pri lernejanoj preparantaj teatran spektaklon. Alia feblo estas la emo de kelketaj aŭtoroj ekspluati ajnan oportunon mencii la lingvon Esperanto – ŝajne tute sen prizorgo ĉu tio rakonte malbalastas aŭ ne.
Nun estas via vico esplori kiel multvizaĝa estas nia novelarto! Nepre aĉetu Vizaĝoj en via loka libroservo. Kaj ne forgesu viziti bindiston survoje…
[1] Pri la tiparo eĉ ne indas paroli. Sed se vi havas tempon krozu al http://www.bancomicsans.com/ .
[2] Kial ne 2001–2010?
[3] Nu, fakte 35, ĉar avangardas Jorge Camacho per 7 mikronoveloj.
[4] animacio: kreado kaj prezentado de desegnitaj moviĝantaj bildoj (animaciaĵoj), ekzemple porinfana desegnofilmo (ReVo).
Bjørn Bojesen
Multvizaĝa libro |  2011/1 |
En 2001 aperis Mondoj, el noveloj senditaj de aŭtoroj mem el la tuta mondo kaj poste selektitaj. Promesita dua volumo de Mondoj ne aperis, kaj nun laŭ pli-malpli sama metodo kolektiĝis la novelaro Vizaĝoj. La laboron faris kvin redaktantoj el diversaj landoj. Kutime tiakaze redaktoroj agas 2–3-ope, do neeviteble rememoriĝas rusa proverbo pri sep vartistinoj kaj nezorgata infano… sed tion dume flanken.
La aŭtoroj estas plejparte konataj, kelkaj estas plurfojaj laŭreatoj de la Belartaj Konkursoj de UEA, sed estas ankaŭ tute novaj nomoj. Por la libro estis elektitaj 29 el 79 proponitaj kontribuaĵoj. La subtitolo “Novelaro 2000–2009” ne superfluas: la noveloj respegulas aŭ la nunan vivon, aŭ nunan literaturan modon. Kelkaj tamen estas ”ekstertempaj".
Leif Nordenstorm en la antaŭparolo skribas, ke nur unu el la noveloj estis publikigita libroforme. Reale, krom Ĉu vi scipovas ludi tomlandilon? de Carol (indikite) libroforme aperis ankaŭ Peco de kablo de Bronŝtejn; La unua de aprilo de Gabrielli aperis jam en Trezoro (1989). Kelkaj pliaj noveloj aperis en revuoj.
La enkonduka eseo de Sten Johansson La Esperanta novelarto dum 120 jaroj estas vere valora, kun multaj gravaj informoj.
Mi jam menciis: esence la kolekto laŭ la principoj de la kompilado, laŭ la prezento ktp. similas al Mondoj (KLEKS, 2001), eĉ se ĝi aspektas pli modeste. Ankaŭ la sama manko senteblas: kiel iu siatempe skribis pri Mondoj, “kelkaj aŭtoroj rimarkindas nur pro sia ekzota deven-lando” (fakte, temas pri unu sama aŭtoro en ambaŭ novelaroj)… Aliaj aŭtoroj estas delonge famaj; eble iamaj iliaj verkoj vere valoris, sed ĉi-kolektaj, ho ve…
Tenu la flamon brulanta! de Leen Deij — bagatel-humura rakonto pri amatora spektaklo en lernejo; Dubo de Vimala Devi — pri fiaskanta svatado; Cirkvita perturbo de Paul Gubbins — ne nomebla aliel ol deliraĵo; mistika hororaĵo La violeta zontuko de Giorgio Silfer — ne klaras, kiucele la aŭtoroj verkis tiujn pecojn kaj kial redaktoroj elektis ilin.
Rampo-lernejo de Gbeglo Koffi estas anekdoteca rakonto pri malfidela edzo. Tro bagatela por vera novelo kaj tro longa por simpla anekdoto.
Du mikronoveloj de István Nemere fakte temas pri nenio. Kompare kun tio, Sep rakontetoj de Jorge Camacho per nur po kelkaj linioj (foje — malpli ol tri!) igas leganton multe mediti…
Kelkaj aŭtoroj plu ekspluatas siajn ŝatatajn temojn. Iufoje tio eĉ bonas, sed ne ĉiam.
Mikaelo Bronŝtejn en Peco de kablo, kiel ĉiam, priskribas vivon de laboristoj en nordruslanda urbeto dum sovetia tempo, tiom insiste, ke leganto, mem ne vivinta en USSR, povas finfine kredi, ke ĉiu sovetia laboristo estis drinkulo, kaj ke sovetianoj vere ne rajtis fari eĉ unu paŝon sen sankcio de timegindaj sekurec-servoj.
Leif Nordenstorm en Signoj dum ŝtormo rakontas pri vivo de nordanoj en praantikva epoko, pri hazarda renkontiĝo de du junuloj el diversaj gentoj kaj la provo (sukcesa!) de interkompreniĝo. Eĉ en pratempo povis renkontiĝi ne tribanoj de Lupo kun tribanoj de Boaco, “sed homoj kun homoj”. Nu jes, iom naive, sed ĉiam plu aktuale, precipe nun.
Lena Karpunina en Ordinara vizaĝo prenis iom nekutiman por si temon — pri vivo ne en Sovetio, sed en Germanio (kie ŝi mem nun loĝas). Tamen, kiel ĉiam, ŝi skribas pri malfeliĉa suferanta virino, senlime tolerema. Kiel ĉiam, la aŭtorino celas, ke legantinoj larmetu finleginte… tamen la pli pensemaj espereble komprenos, ke eĉ krudkaraktera edzo meritas amon, ĉar iam nur li povas solvi seriozajn problemojn, kiujn virino trafas pro sia facilanimeco.
La inico de Ulrich Becker temas pri la unua seksa (geja) sperto de 18-jara knabo. La nuna modo postulas agnoski, ke tio estus “normala” kaj bona — sed ni vidas, ke nura kaprico de riĉa usonano (ja riĉaj usonanoj certas, ke la tuta mondo devas obei ilin!) neripareble perturbis la tutan vivon de la knabo, kaj lia futuro iĝis tre duba. Kiom pli feliĉa li estus sen tia “inico”…
Mao Zifu en Unu monato simple kaj sincere rakontas pri sia vivo. Por ni sanuloj malfacilas trasenti la suferojn de handikapulo, ne povanta moviĝi — kaj aliflanke, lian ĝojon pro veno de printempo, kaj lian ligitecon kun la tuta mondo dank' al Esperanto. Estas enmetita longa peco el artikolo pri li, supozeble aperinta en iu gazeto — temas ĉefe pri ebleco de geedziĝo de handikapuloj. Mao meditas pri amo kaj (ne)ebla edziĝo: “Ol certe imageblan rezulton fiaskan mi preferas nekomencon”…
Ĉu vi scipovas ludi tomlandilon? de Luiza Carol bone reprezentas la humanisman stilon de la aŭtorino, kvankam estas iom tro dolĉa kaj pro tio ne versimila.
Rulkreskaĵo de Tim Westover samstilas kiel liaj noveloj en Marvirinstrato, pri stranga fabela mondo, ĝi same vekas filozofiajn pensojn, diversajn en ĉiu leganto.
Kelkaj noveloj eble ne estas ĉefverkoj, sed legi ilin agrablas.
En La urbo de Massimo Acciai obstine ripetiĝas “Bruno ne havas urĝon, la urbo bone zorgas pri li”, kaj nur lastfraze ĉio klariĝas. La ideo tamen tute ne estas freŝa.
En la ĉarma rakonteto Rememoroj pri dolĉa patrino de Ruben Feldman Gonzalez milda ironio poiomete transformiĝas en spritegan sarkasmon.
En Pordo al la maro de Sten Johansson temas pri vivodramo de apudmaraj loĝantoj, sed sen iaj konkretaĵoj, per nuraj aludoj.
Vivogumo de Geraldo Mattos — simpla skizeto pri vivo de brazilaj malriĉuloj.
Io devas okazi de Miĥail Korotkov — fantazia rakonto pri homo, kiu vivis sen maljuniĝi, kaj subite perdis tiun miraklan trajton ĝuste tiam, kiam al li ekbrilis espero pri onta feliĉo.
Raita Pyhälä en Post unu vivo kune iel daŭrigas la temon de Karpunina — pri zorgopleno de geedza vivo kaj ties celo. Ankaŭ ĉi tie virino opiniis sin malfeliĉa kaj revis divorci, kiam la infanoj plenaĝiĝos, sed…
La ŝtelo-manao de Sen Rodin estas pens-instigaj rememoroj de maljuna instruisto pri iam progresema eksperimenta lernejo kaj solvo de morala problemo.
Feliĉan Kristnaskon de Trevor Steele priskribas kelkajn horojn el la vivo de ordinara oficulo kun multaj problemoj, kaj tamen kun ioma espero je bona solvo.
Geedza ringo de Paulo Sérgio Viana rakontas pri internaj suferoj de virino, perdinta la ringon post multaj jaroj da geedza vivo.
Pri kelkaj noveloj — verkitaj de virinoj — mi ne sukcesis vortumi klaran opinion. Eble ĉar viro neniam komprenos virinan animon. Tiuj estas:
Iam, ne dimanĉe de Judit Felszeghy — historieto el vidpunkto de maljuna hundo.
La unua de aprilo de Lina Gabrielli — iom stranga interna monologo de amanta virino. Verŝajne talenta, sed ne trovinta resonon en mia animo.
Ŝtelisto Hadit kaj lia frato de Etel Zavadlav — stranga fabelo pri maljuniĝo de virino.
Kaj kelkaj noveloj estas vera trezoro.
Ducent mejloj ĝis Talooska de István Ertl estas la plej ampleksa kaj miaopinie la plej valora verko en la libro (indas akiri la tutan libron pro tiu novelo, kaj eble pro 2–3 aliaj). La moto: “Pri ĉia similo inter ĉi tiu historio kaj la realo kulpas la realo”. Ie li jam skribis tion… nu jes, en La Postdomo. Tamen alia frazo en la moto pensigas, ke ĉi-foje la realo vere kulpis tro. Komence iom tenaca, poste animskua rakonto — pri tio, ke nuna (okcidentkultura) homo estas tro katenita de diversaj reguloj, tro timema kaj malfidema antaŭ fremduloj, emas eviti personan respondecon… kaj el tio iam aperas fatalaj malfeliĉoj, kvankam ŝajne neniu kulpas. Pri tio, ke oni prefere ne forlasu kutiman loĝlandon (almenaŭ — ne faru tion senpripense). Kaj se oni tamen firme decidis migri — faru tion kun sobra menso, nepre lernu lingvon de la cellando kaj estu singardema, se vi ne plene komprenas ion.
Go-ludo de Christian Rivière estas vojaĝpriskribo, transformiĝanta en akran kontraŭmilitan pamfleton. Necesus traduki ĝin al amasaj lingvoj, ke homoj pripensu prezon de moderna usondevena “libero” kaj “demokratio”…
Nekrologo de Lenke Szász instigas al meditoj pri vera amikeco, pri tio, kiom diferencas reala homo kaj ties percepto far apuduloj. Eĉ al la plej bona amiko oni malfacile konfesas sekretojn profunde kaŝitajn en la animo… kaj vera amiko gardos tiujn sekretojn.
Kaj la jam menciitaj Sep rakontetoj de Jorge Camacho.
La librofinaj biografietoj videble estas kompilitaj haste, pro tio ili enhavas erarojn faktajn kaj gramatikajn. La lingva nivelo estas diversa: ekzemple, ĉe Karpunina ĝenas la ruseska sintakso kaj la uzo de “komisio” en la senco de “komisiono”. Ĉe iuj aŭtoroj troveblas brile trafaj esprimoj, kiel “molaj nuboj florbrasikaj” (M. Acciai), “urbocentraj turistomelkejoj”, “eks pri la bone konstruitaj amfrazoj de l' iamo, nun celtrafas vortoj el ekster vortaroj” (I. Ertl).
En kelkaj noveloj tajperaroj oftas, en aliaj tute ne estas. Evidente ne ĉiu el la redaktoroj agis same respondece.
Do — ne tute kohera kolekto, kun vasta temaro kaj diversaj niveloj kaj stiloj. Tamen vere atentinda kaj liveranta adekvatan resumon de la Esperanto-literaturo 2000–2009.
Valentin Melnikov
Vizaĝoj, novelaro 2000-2009 |  majo 2020 |
En la libreto troviĝas trideko da noveloj kaj biografioj de Esperantaj verkistoj aŭ verkantoj. Komence legeblas mallonga superrigardo pri Esperanta novelarto dum 120 jaroj. La noveloj estas variaj, el diversaj mondopartoj kaj kulturoj; tre riĉa rikolto! La redakciintoj elektis 29 novelojn el 79 proponitaj. La lingvaĵo povas esti simpla, facile komprenebla aŭ riĉa kaj densa, postulanta malrapidan legadon kaj cerbumadon. La enhavo de ĉiu novelo prilumas iun faceton de homa vivo. Ili venis de Italio, Germanio, Ukrainio, Hispanio, Rumanio, Nederlando, Goao (iam portugala kolonio, nun en Barato), Luksemburgio, Argentino, Togolando, Britujo, Svedio, Ruslando, Brazilo, Ĉinio, Finnlando, Francio, Aŭstralio, Usono kaj Kroatio.
Legante tian libron oni ne aŭtomate tralegas difinitan kvanton da paĝoj sed preferas legi unu rakonton de la komenco ĝis la fino. Poste oni haltas kaj pripensas tion, kion oni lernis. Oni pripensas la enhavon kaj la lernitajn vortojn kaj esprimojn. Inter la noveloj mi trovis du, kies mondo al mi ŝajnis tiom fremda, ke mi ne vere ĝuis la legadon, kvankam mi komprenis la lingvon. Kompense mi trovis multajn kortuŝajn kaj pensigajn.
Nebulino
Rakontoj kaj vizaĝoj |  n-ro 248, decembro 2010, |
Vizaĝoj |  2010-14 (2163) |
Pasis de tiam jam preskaŭ duonjarcento; intertempe nova kolekto, ĉi-foje de 101 aŭtoroj, montris novan rikolton: Trezoro, eldonita de Hungara Esperanto-Asocio (1989), kunigis kaj selektis rakontojn aperintajn dum la postaj du jardekoj. Aliaj kolektoj vastagamaj aperis plue: de la sciencfikcia serio Sferoj (pluraj volumetoj inter 1984 kaj 2000) ĝis Mondoj (2001) kaj aliaj de pli specifa deveno.
La ĵus aperinta Vizaĝoj (Eldona Societo Esperanto, Stockholm 2010) volas prezenti selekton de noveloj de la periodo 2000-2009, aŭ aparte verkitaj por tiu ĉi kolekto (tia estis la komenca plano) aŭ publikigitaj diversloke.
La redaktintoj (Leif Nordenstorm, Sten Johansson, Lena Karpunina, Perla Martinelli kaj Tim Westover) estis aŭ kun granda sperto pri libro- kaj revu-editorado (Martinelli) aŭ mem premiitaj en literaturaj konkursoj (la ceteraj). Dudek naŭ rakontoj de same multaj aŭtoroj el dudeko da landoj: iuj estis jam aperintaj, ekzemple en Heroldo, Literatura Foiro, Femina (bedaŭrinde mankas mencio pri tiu aperigo), sed aliaj estas neniam presitaj. Inter la verkintoj estas literaturaj guruoj, ege produktemaj kaj de longe konataj; dojenas la 91-jara Leen Deij, sekvas la okdekjara Lina Gabrielli, kaj pluaj, de Mattos al Sen Rodin, apudantaj la okdek; ĝenerale la aŭtoroj estas abunde pli ol 40-jaraj kaj garantias jam elpruvitan kvaliton; sed aperas ankaŭ pli junaj promesoj, kiel Massimo Acciai aŭ Tim Westover. La kelkliniaj librofinaj biografiaj notoj atestas pri la ekzisto de abundo da literaturaj konkursoj kaj konkursetoj kaj da revuoj kun literaturaj anguloj, signo de la vivanteco de nia kulturo.
Temoj de la rakontoj kompreneble varias; jen knabo kiu iĝas viro post geja renkonto (Becker), jen atmosfero de mistero (Silfer), jen rakonto pri trompo fare de iluziigantoj de aspirantaj filmstelulinoj (Karpunina), jen bruoj de la abomeninda milito (Rivière), jen rememorita epizodo de jam pasinta vivo (Szász). Ĉiu verkinto prezentas ion malsaman, de mikroscenoj al pli longaj epizodoj, de momentaj sparkoj de ekstazo al lace treniĝanta familia vivo, kun timoj kaj konfliktoj. En la tuta volumeto regas pli multe meditemo ol entuziasmo; post ellego oni ne ja ridas, sed pripensas, kaj tion mi taksas atuto de la verko. Stiloj malsamaj, sed ĉiuj lingve senpekaj kaj same fluaj, kiel oportunas ĉe rakontado. Plia laŭdindaĵo estas eseeto, bedaŭrinde nur apenaŭ dupaĝa, pri la evoluo de la novelarto; en tiu disvolviĝo la nuna verko ne metas (nek celas meti) finan punkton, sed fotas la mallongan periodon de niaj lastaj dek jaroj. Entute, tre rekomendinda.
Carlo Minnaja 2
Vizaĝoj | n-ro 248, decembro 2010, |
Novelaro kun diverseco |  2010:5-6 |
Multaj noveloj plaĉis al mi kaj mi ŝatas la libron ĝuste pro la granda diverseco de la rakontoj. Jen du el miaj plej ŝatataj: "Tenu la flamon brulanta!" de Leen Deij. La rakonto okazas kiel en Esperantio. Lernejaj infanoj prezentas teatraĵon kaj unu sama problemo reokazadas dum la tuta prezentado. Ĉi tio mal-graŭ ĉiuj klopodoj kaj de la infanoj kaj de la instruistoj. Leen Deij humure skribas kaj la rakonto donas bonan senton. Mi mem havas infanojn kiuj teatrumis kaj mem spertis ke tiel povas okazi. Kiom ajn da serioza klopodo, la rezulto tamen povas fariĝi alia ol la origina celo.
"Iam, ne dimanĉe" de Judit Felszeghy. Nur post duonpaĝo mi komprenis kiu estas la ĉefpersono de ĉi tiu novelo. Ĝi estis agrabla surprizo. Mi ne volas ĉi tion nun rakonti ke ankaŭ vi povu same surpriziĝi kiel mi. Ĉi tiu rakonto estas tre senteme skribita per malĝojaj sentoj pri vivo, maljuniĝo kaj morto, pri soleco kaj senesperiĝo. Sed ankaŭ pri egalrajto al la vivo kaj pri fidela amo.
Kial ne eldoni tutmondan novelaron ĉiujare? Mallongajn interesajn rakontojn multaj esperantistoj povus skribi. Mi volonte legos ĝin!
Mehdi Beatrix Strid
Vizaĝoj, Novelaro 2000-2009 | Majo 2017 |
En la enkonduko de la libro Sten Johansson menicas, ke Esperantaj noveloj ne nur kvante sed ankau kvalite superas la romanojn, i.a. pro tio ke krei romanon estas granda fortostreĉo, sed por verki novelojn oni pli facile supervidas kaj regas la verkon. Li mencias pri la plej gravaj novelistoj kaj romanistoj krom poetoj ktp dum 120 jaroj de la Esperanta literaturo.
Chiukaze la nuna novelaro temas pri la verkoj faritaj dum 2000 ĝis 2009, do la unua jardeko de la tria jarmilo.
Krom enkonduko de la libro mi legis du novelojn nomatajn "La urbo" kaj "La inico". Ambaŭ noveloj tre plaĉis al mi: La unua temas pri retirita homo, kiu loĝas en trankvila urbo, kaj la dua pri Esperantista knabo, kiu havas sian unuan sperton de la adoleskanta mondo en alia lando.