|
Afero de espero
|
|
Konciza historio de la Esperanto-movado en Afriko |  2008/01, p. 21 |
Kvankam esperantistoj frue troviĝis en Afriko, jam en la 1890aj jaroj kaj la komenco de la dudeka jarcento, preskaŭ senescepte ili estis eŭropanoj, deĵorantaj serve al la koloniemaj ŝtatoj eŭropaj. Ili nelonge restis, kutime nur kelkajn jarojn, tiel ke la nombro de esperantistoj ne pliiĝis, kaj preskaŭ neniuj indiĝenoj ekkonis Esperanton.
La politika mapo de Afriko ŝanĝiĝis plurfoje dum la sekvantaj cent jaroj, kaj socia stabileco malofte, kaj kelkfoje nur efemere, okazis en la plejparto de la kontinento. Granda parto de tiu senstabileco ŝuldiĝas al la agado de la koloniantoj/koloniintoj, kiuj ne ĉiam opiniis la farton de la afrikaj landoj ĉefcelenda.
Apud granda nombro da etnaj lingvoj estis uzataj pluraj eŭropaj lingvoj: ĉefe la franca, angla kaj germana. Provoj interkomunikigi la landojn estis malmultaj kaj apenaŭ tuŝis la indiĝenajn kulturojn.
Ŝajnas, ke la malmultaj eŭropaj esperantistoj en la afrikaj landoj ne penis, aŭ almenaŭ ne sukcesis, interesi indiĝenojn pri Esperanto. Ili plurfoje provis fondi societojn esperantajn kaj eldoni gazetojn, sed preskaŭ ĉiam ne daŭrajn.
Kiel Esperanto povus utili en Afriko? Laŭteorie, simile kiel en Eŭropo. Sed eŭropanoj, eŭropece pensante, ĝis nun apenaŭ sukcesis aplikigi tiujn utilojn en Afriko, inter la indiĝenoj. Se indiĝena esperanta movado estus komenciĝinta en Afriko, eble tiuj afrikanoj mem trovus proprajn utilojn por Esperanto.
La libro recenzata baziĝas sur la dua parto de disertacio, finpreparita en 1999. Ĝi prezentas informojn, laŭ afrikaj landoj, kronologie aranĝitajn, pri la esperanta movado en ĉiu afrika lando, por kiu priesperantaj detaloj troveblas. Ĝi ne estas, do, facila legaĵo. Efektive, ĝi estas tre klera informilo pri nomoj, datoj kaj ĉefaj eventoj. Granda nombro da fotoj montras al ni multajn el la koncernatoj. Tamen ĝi ne estas nur amaso da datoj kaj nomoj. Ankaŭ kritikoj pri la afrikcela agado de eŭropaj esperantistoj helpas kompreni la eventojn, same kiel ankaŭ la fiaskojn. Mi resumis la esencon de tiuj kritikoj en la kvin komencaj alineoj de ĉi tiu recenzo.
La sento ricevita de la leginto, kiam tiu fermas la libron, estas pesimisma. Mi ne kredas, ke la verkinto celis tion, nur ke tiel efikas la ekzameno de la ĝis-1999a afrika poresperanta strebado.
Por historiistoj, kaj por personoj, dezirantaj scii pri la multaj, siatempe tre reklamataj, provoj disvastigi Esperanton en Afriko, la libro estas valora. Mankas indekso, tiel ke difinitajn nomojn kaj eventojn oni malfacile trovas, sen zorge trakribri la enhavon de la verko.
Donald Broadribb
Afero de afrika Esperanto-studo |  |
Goes ofte pli priskribas ol komentas, tamen bone eblas sekvi la plej multajn temojn. Sed ankaŭ kun ŝia gvidado malfacilas kompreni la ganaan-togolandan (gbegloan?) konflikton (p. 66ss). La „Postkonsideroj“ bedaŭrinde rilatas nur al tiu lasta afrikkongresa ĉapitro, dum mankas enhav-rilata enkonduko, kun esplorogvidaj demandoj, kaj precipe fina resumo. Pro la diverseco de temoj tio tamen estus malfacila tasko.
Kalle Kniivilä en Libera Folio kritikis ke la verko prezentas nur la staton de 1998, tamen ja estas kutime ke historiografio rezignas pri la plej aktualaj lastaj jaroj – kies sekvoj ankoraŭ ne estas takseblaj. Goes evidente foje pliaktualigis (ankaŭ rilate literaturon), foje ne (p. 72, pri okazigo de UK 2002). La fontindikojn ŝi metis enkrampe en la tekston, malgraŭ tio ŝi uzas ankaŭ piednotojn, kiujn ŝi foje misuzas por krominformoj kiuj estu en la normala teksto.
Sed la recenzanto venas el malsama universitata fako, kaj eble ne tute bone povas prijuĝi diplomverkon el la fako „Afrikaj lingvoj kaj kulturoj“ (universitato de Gent, Belgio). La aŭtorino pretigis ĝin en majo 1999 por siaj licenciaj studoj, sub la titolo “La E-movado en Afriko – kun speciala atento pri Tanzanio kaj Togolando”. Ne temas pri simpla traduko: Goes priskribas antaŭparole ke ŝi utiligis nur parton de sia diplomverko kaj adaptis ĝin lingve kaj enhave al la bezonoj de Esperanto-lingvaj legantoj. Danke al instigo de Renato Corsetti kaj Osmo Buller, la aŭtorino pliriĉigis la Esperanto-historiografion sur tereno multe priparolata, sed apenaŭ pristudita.
Ziko van Dijk
Donaci la reton |  2007. №10 (156) |
Trafoliumante paĝojn de La Esperantisto, ni trovas la unuan mencion pri la unua esperantisto en Afriko. En La Esperantisto (1890, №11, pĝ. 55) en la rubriko Respondoj al la amikoj ni legas:
Al s-ro C. en Cape-Town (Suda Afriko). Per poŝta karto mi siatempe respondis al Vi je Via letero, sed post kelka tempo la poŝto redonis al mi la karton kun la surskribo, ke por Via lando poŝtaj kartoj ne estas akceptataj. Tiam mi sendis al Vi jam leteron kovritan kaj mi petas Vin sciigi min, ĉu Vi ĝin ricevis.Bedaŭrinde, ni ne scias kiu li/ŝi estis. En la sama fonto estas ankoraŭ unu-du mencioj pri afrikaj esperantistoj. Kvankam La Esperantisto ne estis sur la labortablo de Heidi Goes, ŝi faris grandegan laboron; ŝi, mi dirus, verkis “Koncizan Enciklopedion de la Esperanto-movado en Afriko”!
La verko prezentas informojn ekde la izolitaj esperantistoj ĝis la Afrikaj Esperanto-Kongresoj. Afriko postiras laŭ itinero kiun trairis eŭropaj esperantistoj antaŭ 80 jaroj. Tiam la eŭropanojn neniu helpis. Hodiaŭ ni povas helpi niajn samideanojn en Afriko. Kiel? Sufiĉas okazigi UK en iu el la afrikaj landoj. Ja ĉiuj scias, ke UK-oj plivigligas Esperanto-movadon en la kongres-lando. Ekzemple kiam UK en 1986 okazis en Pekino, en 1987 (en la jubilea jaro) 500 mil ĉinaj lernantoj ekstudis Esperanton! Tian eksplodan efikon ni ne havos en Afriko, sed se 500 aktivaj esperantistoj venos al la afrikaj Esperanto-vicoj, ni povus taksi la rezulton bela kaj kontentiga.
Estas konata proverbo: “Se vi volas helpi solulon, donacu fiŝon; se vi volas helpi al la tuta vilaĝo, donacu fiŝkaptan reton”. Ni devas donaci la reton.
Anatolij Sidorov
Afero de espero | Publikigita ĉe Horizon.taal 227, sept-okt 2007 |
Kaj nun pri la enhavo mem: la Esperanto-movado en Afriko: tro nekonata parto de Esperantujo por multaj Eŭropanoj kaj en la ceteraj kontinentoj. Temas, kiel la dorso de la libro prave diras, pri pionira studo.
La unua ĉapitro de la libro detale priskribas por ĉiu lando la unuajn paŝojn al esperantiĝo: kiu kiam okupiĝis pri Esperanto, kion organizis kaj kiujn UK-ojn partoprenis. Tiun ĉi parton oni ne provu legi de A ĝis B, por tio enestas tro da (al ni plejparte nekonataj)nomoj kaj sekaj faktoj, sed oni konsultu ĝin, laŭ lando de interesiĝo... kaj oni legu la konkludon.
La tri restantaj ĉapitroj formas la duan duonon de la libro kaj ili jes ja estas tre ĝuebla kaj interesa legaĵo. Temas sinsekve pri la "Evoluo de la movado inter 1960 kaj 1980", "Evoluo de la movado ekde 1980" kaj "La afrikaj kongresoj".
Ni konatiĝas kun la 'karavano de Amikeco', sub gvido de la pli konata Tibor Sekelj, la provoj de (precipe) eŭropanoj helpi la afrikan movadon, la diversaj ideologioj kaj strategioj kiuj ekzistis tiurilate kaj la sekvaj polemikoj.
En posta ĉapitro ni legas kiamaniere Hans Bakker laboras por Afriko ekde la 1980-aj jaroj kaj pri la Strategia Plano de UEA.
La lasta ĉapitro klarigas la strebadon de la movado en Afriko akiri la gastigon de Universalan Kongreson kaj donas superrigardon pri la (sukcesoj de) la Afrikaj Kongresoj.
La libro estas vere valora dokumento por ĉiu arkivo pri la Esperanto-movado, ĉar unika en sia traktado de Afriko. La lingvaĵo en la tuta libro estas senpeka; ĝin trafe ilustras fotoj kaj diversaj aliaj dokumentoj skanitaj. Unu manko kiun mi sentis tamen estas la kompleta malesto de ajna mapo de Afriko, kiu povus montri kie troviĝis la diversaj landoj kaj Esperanto-grupoj pri kiuj parolas la libro. Jen ideo por eventuala reeldono, aŭ eble aldono, ĉar ja ne ĉiuj legantoj scias ekzakte kie troviĝas la pli ol 35 landoj menciitaj en la libro.
Lode Van de Velde
Afero de espero |  Novembro 2014 |
Kompreneble, ne aperas indikoj pri la post 2007 aranĝoj, ekzemple la tutmonda konferenco de ILEI en Porto Novo (Benino) en 2008, kaj nenio pri la nuna agado de Mireille Grosjean en Afriko. Pli strange, ne estas elvokita la nomo de Jean Ribillard, meharista oficiro, kiu bele verkis pri saharaj oazoj en Vagado sub palmoj kaj Vivo kaj opinioj de Majstro M'Saud, trezoroj de nia literaturo; nur Edwin de Kock, kiu ne nur verkis poemojn, sed ankaŭ redaktis la revuon Afrika Esperantisto estas elvokita.