|
Karlo
|
|
Karlo | Publikigita ĉe Germana Esperantisto 1922 |
 |
Ĉarmeta pionira legolibro
Edmond Privat: Karlo. Facila legolibro por la lernado de Esperanto. 1909, 46 paĝoj. Rakonto en 20 ĉapitroj.
Bitlibre elŝutebla ĉe gutenberg.org
En januaro 1909 la dudekjara Edmond Privat, kiu lernis Esperanton dekkvarjara, publikigis ĉi tiun “facilan legolibron por la lernantoj de kursoj aŭ la komencantoj, kiuj ĵus finis sian lernadon en lernolibro.” Li verkis ĝin laŭ peto de la “Librairie de l’Espéranto” en Parizo. Antaŭparole li sinekskuze deklaris: “Kompreneble nek romano nek eĉ sprita novelo estas la rakonto, sed nur aro de dudek ĉapitroj pri ĉiutaga vivo”.
La rakonto sekvas Karlon ekde lia naskiĝo ĝis geedziĝa vojaĝo en la aĝo de proksimume dudek kvin jaroj. Kun naiva ĉarmo Privat prezentas tute sendraman vivon de knabo el klera burĝa familio ie en meza Eŭropo, kun ĉefa emfazo ĉe la lernejaj jaroj. Ĉio aperas kun leĝere ironia tono sed el rakonta vidpunkto sufiĉe proksima al Karlo mem. Oni ja povus deziri iomete da konflikto aŭ interna dilemo por pli efike peli la rakonton antaŭen, ĉar tiaj eroj praktike mankas, sed tio eble estus tro ambicia postulo.
La lingvaĵo estas sufiĉe klara kaj facila sed ne ekstreme simpligita. Kiam Privat verkis la rakonton, supozeble en 1908, ekzistis tre malmultaj originalaj literaturaĵoj en Esperanto, kaj ankaŭ el tradukaĵoj apenaŭ eblis trovi modelon de tia simpla, ĉiutageca stilo. En la lingvaĵo de Privat tute forestas la pezeco kaj troa uzado de afiksoj, tipaj de la epoko. Escepte oni trovas nekutiman lingvan detalon, ekzemple “miri” en la senco de scivoli, “kiel vi estas?” (=fartas) kaj unufojan francisman uzon de kies: “Sed ŝi ankaŭ deziris viziti Italujon, kies nur unu havenon ŝi konis.”
La verko apenis en deko da eldonoj, laste en 2018. Estas dubinde, ĉu Karlo hodiaŭ uzeblas por sia celo, sed ĝi ja restas interesa kaj ĉarmeta pionira verko.
Sten Johansson
Karlo | Publikigita ĉe La Revuo 1909 |
Karlo de Edmond Privat |  Majo 2020 |
Unue, Karlo estas la nomo, kiun la verkisto elektis por nomigi la libro. La unua ĉapitro parolas pri la juna kaj ĝoja familio de Karlo, lia naskiĝo kaj baptotago. Sekve la dua ĉapitro pri lia familio, Karlo kreskis kiel scivolema infano kaj tre inteligenta. Karlo pripensis multe pri nia planedo, kaj tre deziris iri iam al unu el tiuj ekstremaĵoj de la mondo. Foje li havis ekstreordinaran sonĝon!
Poste Karlo faris ekzamenon por eniri al Liceo, kie li lernis pri la latina lingvo. La instruisto demandis pri kial lingvo Karlo parolas. Karlo ankaŭ havis instruadon pri historio inter aliaj. Lia avo diris al li, ke en ĉiu homo estas anĝelo kaj diablo.
Karlo estis revema studento kaj poeto, kaj post la fino de la gimnazio lia avo mortis. Karlo revenis en la hejmo de sia familio, kaj konis sia estonta fianĉino Alicon en la promenado de barko sur la rivero.
Karlo studis pri medicino, kaj li sukcesis kiel kuracisto.
Karlo edzinig'is kun Alico kaj vojaĝis al Italujo, kiam finfine li realigis sian knaban revon.